Салқынбай А., Абақан Е. с
АРХАИЗМ (грек, archaios - ежелгі) - қар. Көнерген сөздер. АРХЕТИП
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- АСПЕКТОЛОГИЯ
| АРХАИЗМ
(грек, archaios - ежелгі) - қар. Көнерген сөздер. АРХЕТИП (грек, archetypon - көне түлға, прототип) -тарихи- салыстырмалы тіл білім інде туысқан тілдердегі заңдылық- тарға сәйкес қайта қүрылатын, к е й ін гі д ам ы ған с ө з д е р д ің бастапқы түбірі болатын тіл түлғасы. А. теориялық болжам- дау нәтижесінде пайда болады, оны айқындау үш ін туы сқан тілдердегі элементтерді салыс- тыру қажет. Әр түрлі тіл бөлік- тері А. бола алады: лексемалар, түбірлер, негіздер, морфемалар, детерминативтер, фонемалар, сөйлемдер. Көбінесе А. морфе ма түрінде кездеседі. А.-ті қайта қүру этимологияда кеңінен та- раған. Түркологияда Э.В.Севор- тянның «Түркі тілдерінің этимо- логиялық сөздігі» А. іздеп табу- дың үлгісі бола алады. АСИНДЕТОН (гр е к, asyn deton - жалғаусыз) - жалғаулық қо л д а н б а й и н т о н а ц и я л ы қ қүралдар арқылы сөйлемдердің байланысуы. АСПЕКТОЛОГИЯ (лат. as- pectus - сыртқы пішін жэне грек, logos - сөз, ілім) - аспектуальды- лықты, яғни етістіктің тілдегі көріністерін (вид, аспект) зерт- т е й т ін гр а м м а т и к а н ы ң б ір саласы. А. «вид» және «шақ» категорияларынан басқа етістік- тің аспектуальды топтарын (клас- тарын; динамикалық, статикалық, шектелген, шектелмеген етістік т ү р л е р і) не м есе іс -ә р е к е т амалдарын, контексте кездесе- тін етістікке қатысы ж оқ лекси- каны, с и н т а к с и с т ә с іл д е р ін зерттеум ен де айналысады. Антикалық тіл білімінен бастап етістіктің аспектуальды ерекше- АС ПИ-ACC И ліктері көзге түскен (Аристотель, Стоиктер, Аполлоний Дискол, Варрон). Бірақ кейінгі грам- матиктер етістік формаларын «шақ» категориясының бөлікте- рі деп қарастырған. «Вид» тер мин! (грек, «eidos») Дионисий Фракиялықтың қолданысында негізгі және туынды сөздердің айырмашылығын ғана білдірген. М .Л о м о н о с о в оры с тіл ін д е етістіктің 10 шағын қарастырған болатын. Славян е тістігін д е «совершенный» және «несовер ш енны й вид» а р а сы н д а ғы қарама-қарсылық туралы XVII ғ. чех гр а м м а т и кт е р і ж а з ға н . Қазіргі орыстілі негізінде «вид» туралы ілім қалыптаса бастайды (И.С.Фагер, А.Болдырев, Н.И.Греч, К.С .А ксаков, Н .П .Некрасов). Славян салыстырмалы және тарихи А. негізін Ф.Миклошич, Ф .Ф .Фортунатов, А. Потебня, Г. К. Улья нов, С. Ш аф ранов, Л.Размусен қалаған. Аспекто- логиялық проблемалар афразия, фин-угор, түркі, монгол, кавказ, баск, корей, тунгус-манчжур, қытай т. б. тілдерде де қарасты- рылуда. АСПИРАТА (көмейлік дауыс- сыз дыбыстар) - мұндай дауыс- сыздардың пайда болу кезінде, өкпеден шығатын ауаның мол болуынан, соңғы кезеңде ұзақ салдыр пайда болады. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|