Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет244/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ  БАҒЫТ
 
(лингвистикалық  психологизм) 
тіл білімінде -  тілді адамның пси- 
хологиялы қ  жағдайы на  және 
психологиялық қызметіне байла­
нысты қүбылыс ретіңде қарасты - 
ратын мектептердің, ағымдардың 
ж э н е   ж е ке   түж ы ры м дарды ң 
жиынтығы.
П.б. әр кезеңдегі мақсаттары, 
зерттеу пәні, бастапқы ұғымдары
169


ПУН-ПУН
өзгеріп  отырған,  бірақ  олардың 
пайда болуына  үлкен  мән  беріп,
П.б.  тіл д ік  бірліктердің  пайда 
болуын психологиялық түрғыдан 
негіздеп, ассимиляция, ассоциа­
ция,  апперцепция сияқты психо- 
логиялық заңдарға сүйенген.
П .б .-тің  әлсіз  жақтары ны ң 
болуы  XIX  ғ.-д ы ң  70  жж.-дағы 
младограмматизм  бағытының 
қа л ы пта суы н а   себ еп  болды 
(қар.Младограмматизм).  Младо-
бәріне  ортақ  негізгі  сипаттарды 
көрсетуге  болады,  олар:  1)  тіл 
ғылымындағы  логикалық  және 
ф ормальды 
б ағы ттар 
мен 
мектептерге  қарсы  болу  (қар. 
Л огикал ы қ  бағыт);  2)  Психо- 
логияны әдістемелік ретіңце тану; 
3)  тілдің  нақты  қызметтері  мен 
жүмсалуын зерттеу.
П.б.  XIX  ғ.-яын  50-жж.-да  В.
фон Гумбольдт философиясының 
грам м атиктер  бірінш і  оры нға 
әсерінен  пайда  болады.  Бүл 
жеке  тілді  (сөйлеушіні)  қойды,
кезеңде  тіл  білімінде
фактор
көзқарастар  басым  болған.  П.б. 
дан  б ө л е к  ф и зи ка л ы қ  ж әне 
негізін  қалаушы -  Х.Штейнталь.
Ресейде  П.б.  өкілі-А.А.Потебня
(қар.  Харьков  лингвистикалық 
мектебі) болған.
П.б.  ө кіл д е р ін ің   ойы нш а, 
логика  жалпы  адами  ғылым,  ол 
жекехалыклъіңтіл ерекшелікгерін 
аша  алмайды  (Ш те й н та л ь ), 
екіншіден, логика-гипотетикалық 
ғылым.  Ал тіл білімі генетикалық 
ғылым,  яғни  «сөйлеу  процесін» 
з е р т т е й д і.  Ш тейнтал ь  тіл д і 
«халы қты қ  рухты ң»  к ө р ін іс і 
ретінде таныған, сондықтан тілдің 
әлеуметтік  табиғатының  болуы 
заңды  қүбылыс деп есептеген.
физиологиялық қырларды ескеру 
қажет болды.
П .б.-ты ң  идеяларын  Қазан 
л и н гв и с т и к а л ы қ   м е кт е б ін ің  
өкілдері  қолданды.  XX  ғ.-дағы  
П .б .-ты ң   орны на  ә л е ум е ттік
құрылымдық
кезеңде
идеяларын
вистика дамытып отыр. Лингвис- 
тикалық  психологизм  идеялары 
неогумбольдт ілімінде,  этнолин- 
гвистикада,  әлеуметтік лингвис- 
тикада т.б.  қолданылып жүр.
ПУНКТУАЦИЯ 
(лат. punctuatio, 
punctum  -   нүкте)  -   1)  графика,
П.б.  тілді  тарихи  жэне  үнемі 
орфография  ж эне  алфавиттен
дамуда болатын қүбылыс ретінде 
қарастырған.  Ерте  за манда рд а
тыс  болатын  белгілер  ж үйесі. 
Б үлар  ж а зб а   т іл д ің   н е г із г і
тілдің  іш кі  мағынасы  өте  бай 
қүралдары  болып табылады.  П.- 
болған,  даму  барысында  ол 
ның негізгі мақсаты жазбатексті 
мағына бірте-біртеазаяды. Тіддің 
бөлш ектеу  және  граф икалы қ


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   240   241   242   243   244   245   246   247   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет