Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет68/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

46


ГЕР-ГЕР
терінің  қарама-қарсылығымен 
си п а тта л а д ы   (а ғы л ш .,  дат, 
ш вед,  н о р в е ж ,  нидерланд, 
фриз).  Төрт  септіктен  түратын 
жүйе  тек  неміс,  исланд,  фарер 
т іл д е р ін д е  
с а қта л ға н , 
ал 
аф рикаанс  тілінде  септеудің 
көрінісі жоқ.  Г.т.-де септік қаты^ 
настар сөз тәртібі мен префикс - 
тік  құрылыс  арқылы  беріледі. 
Род  ка те го р и я с ы  
Г .т .-н ің  
б е се уін д е   ға н а   бар  (нем іс,
норвеж,  дат,  нидерланд,  фриз 
тілдері).  Ал  швед,  дат,  нидер­
ланд,  фриз тілдерінде екі «род» 
т ү р і  бар:  жалпы  ж эне  орта. 
А ғы лш ы н  ж э н е   аф рикаанс 
тідцеріңде род категориясы жоқ. 
Б а р л ы қ 
Г .т .-д е  
а р ти ка л ь  
болады .  Герм ан  е т іс т іг ін ің  
септелу  ж үйесінде  етістіктің 
п р е т и р а т  
ж а са у 
т ә с іл ін е  
байланы сты   «әлді»  нем есе 
«қате» 
е т іс т ік т е р  
дентал 
суф ф иксін  қолданады.  Ш ақ 
тұл ға л а р   ж ү й е с і-   презенс, 
претират,  плюск-вамперфект, 
келер  шақтың  I  жэне  II,  өткен 
ш а қт ы қ  ке л е р   ш а қты ң   I,  II 
б ір іктір е д і.  Исланд  тілінде  -  
ке л е р   ш а қ  түл ға сы ,  аф ри- 
каанста-ф л ективті  претират 
болмайды. Текағылшын тілінде 
ға н а   ш а қт ы ң   е р е кш е   ұ з а қ  
тұлғалары   бар.  Ең  көп  шақ 
түлғаларының  түрі  16,  ең  аз -  
дат  ж э н е   а ф р и ка а н с  (6) 
т іл д е р ін д е   к е з д е с е д і.  Жай
сөил ем   қүр ы л ы м ы н д а   сөз 
т ә р т іб і 
қа т а ң  
са қта л а д ы  
(ағылш.,  африкаанс).  Г.  т.-нің 
лексикасындағы  кірме  сөздер- 
д ің   ең  алғаш қы  қатпары нда 
кельт,  латын,  грек  сөздері,  ал 
кейінгі қабатында  латын, фран­
цуз тілдерінен енген сөздер бар. 
Лексиканың  таза  (ол  бастағы) 
германдық негізі исланд тілінде 
са қта л ға н .  Бұл  тілде  кірм е 
сөздер  жоқтың  қасы.  Ағылшын 
т іл ін ің   с ө з д ік  
құ р а м ы н д а  
сканд инав,  латы н,  ф ранцуз 
сөздері  көп  кездеседі.  Сөзжа- 
сам тәсілдерінің ішінде есімдер 
сөзж асам ы ны ң  орны  бөлек. 
Аф ф икс  арқы лы   ж асалаты н 
есімдіктің  сөзжасамында  суф­
фикс,  ал  етістік  сөзжасамыңда
-   преф икс  пайдаланылады. 
Конверсиялық  сөзжасам  ағыл- 
шын  тілінде  ғана  жақсы  дамы- 
ған.  Г.т.-ніңдаму тарихын шарт- 
ты  түрде  үш  кезеңге  бөлуге 
болады:  1.  Көне  кезең (жазудың 
пайда  болуынан  -  XI  ғ.  дейін)  -  
тілдердің  қалыптасуы;  2.  Орта 
кезең (XII—XV ғғ.) -  Г.т.-де жазу- 
ды ң  дамуы  ж ә н е   т іл д е р д ің  
ә л е ум е ттік  қ ы з м е т ін ің   ө р іс і 
кеңеюі;  3.  Жаңа  кезең  (XVI  ғ. 
бастап  қазіргі  уақытқа дейін)  -  
үлттық  тілдердің  қалыптасуы 
мен нормаға түсуі. Үлттық тілдің 
қалыптасуы А нгл и яд а - XVI—XVII 
ғғ., скандинав елдерінде -XVI ғ.,
-   Герм анияда  -   XVIII  ғ.-д а


ГЕР-ГЕТ
аяқталған.  Норвегияда  әдеби 
тілдің  екі  түрі  бар:  риксмол 
(1929  ж.  бастап  букмол)  және 
лансмол (1929ж.бастап нюнор). 
Ағылшын  тіл ін ің   әдеби  түр і 
Канадада,  А Қ Ш -та ,  А встра- 
лияда  пайда  болды.  Австрияда 
неміс тілінің австриялық түрі, ал 
Швейцарияда -  швейцар диалек- 
тісі бар. Люксембургте Люксем­
бург тілі үлт тілі статусын иеленді 
(1984ж.). Герман жазба ескерташ- 
те р і 
«руналы қ» 
ж а зум е н  
жазылған:  үлкен  руналар  (VIII— 
IX  ғғ.),  кіші  руналар  (IX—XII  ғғ.), 
пунктуальды руналар (XI—XIII ғғ.) 
және гот алфавиті (IV ғ.). Латын 
графикасы  христиан  дінімен 
бірге Англияға -  VII ғ., скандинав 
елдеріне -X I ғ., Германияға -VIIIғ.
келген.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет