Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде. Саясаттанудың негізгі парадигмалары мен мектептері
жүктеу/скачать 191 Kb.
|
лекция жинағы политология (1)2021-22
| Дәріс № 7 Мемлекет және азаматтық қоғам. Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде. Азаматтық қоғам: мәні, құрылымы, функциялары.
1. Мемлекет: мағынасы, мәні, белгілері. 2. Мемлекеттің құрылымы мен қызметтері. 3. Мемлекеттік құрылыстың формалары. Мемлекет – белгілі бір территорияны қамтитын, осы территориядағы тұрғындарына өз билігін тарататын, біртұтастық пен суверенитетке ие ерекше саяси ұйым немесе қоғам институты. Мемлекет белгілері: 1) қоғамнан ресми биліктің оқшаулануы; 2) территория; 3) тұрғындар; 4) мемлекеттік билік суверенитеті; 5) мемлекеттік биліктің жоғары болуы; 6) легальді емес күш көрсетудің монополиясы; 7) халықтан салық жинау құқығының монополиямы; 8) азаматтылық;9) қоғамды жалпы талаптарын қанағаттандыратын орталық ретінде саналуында қайшылықтар мемлекет – халықарадық қатынас субьектісі. Қазіргі халықаралық құқықта мемлекет белгілерінің минималды 3 түрі бар: 1) территория; 2) азаматтылығымен біріктіретін халық; 3) территория мен халық көбінде орындалатын эффективті бақылау ретіндегі егеменді билік. 2. Мемлекет құрылымы: өкілетті орган (парламент), іске асырушы-тағайындаумы орган (президент, премьер, үкімет), бақылау органдары, соттық жүйе, қоғамдық тәртіпті қорғаушы органдар, мемлекеттік қауіпсіздік органдары. Мемлекеттің негізгі қызметтері: Ішкі қызметтері: 1) экономикалық функция, 2) әлеуметтік функция; 3) құқықтық функция; 4) мәдени-тәрбиелеуші функция; 5) рухани-идеалогиялық функция; 6) саяси функция; Сыртқы қызметтері: 1) жеке тұлғаның, қоғамның, мемлекеттің қауіпсіздігінің қамтамасыз етілуі; 2) шетелде мемлекет пен азаматтар талаптарының орындалуы; 3) шетелде жүрген азаматтардың жеке құқық пен еркіндіктерін қорғалануы; 4) шетелдегі этникалық диаспораларға үстемдік жасау; 5) басқа мемлекеттермен жағымды қарым-қатынастың орнауы, бейбіт өмір принцитеріне құрылған қатынастардың дамуы. 3.Мемлекеттік құрылым формалары – орталық және аймақтық мемлекеттік органдардың және олардың қосалқы бөліктер арасындағы байланысты қамтамасыз ететін мемлекеттің саяси-территориялық ұйымдастырылуы. Мемлекеттік құрылымның 3 формасы: унитарлы мемлекет - әкімшіл-территориялық бірліктер ортақ билеуімен, жеке дара мемлекеттік білім берудің жоқтығымен сипатталатын мемлекеттік құрылым формасы. Негізгі белгілер: - бүкіл мемлекетке ортақ және бүкіл территорияны қамтитын өкілетті, атқарушы, сот органдардың бар болуы; - құқық пен қаржы, заң шығарушы жүйелердің ортақтылығы; - барлық әкімшіл-территориялық бірліктер (облыстар, департаменттер, ауылдар) бірдей заңды статусқа ие; өзіндік саяси еркіндігі жоқ, яғни заң шығарушы және ішкі саяси органдардың жоқ болуы. Тек шаруашылық пен әлеуметтік-мәдени орталарда еркін жұмыс атқара алады. 2) Федеративті мемлекет - өз тарапынан бірнеше мемлекеттердің ортақ бір одақтық мемлекетке бірігуі. Негізгі белгілер: - территория субьекттер территория сынан тұрады; ішкі шекаралар тек федерация субьектілер келісіммен өзгертуге болады; - билеу 2 сатыдан тұрады: федеративті және республикалық. 2 сатының да билік органдардың қызметтері федеративті конституциямен бекітілген; - екіжақты құқықтық жүйенің, екіжақты азаматтылығының, екіпалаталы парламенттің (бірнеше палата федерация субьектілердің талаптарын талқыласа, екінші палата жалпы халықтық мәселелерді қамтиды) бар болуы; - одақтық мемлекеттік органдар ішкі саяси функцияларды атқарады; - федерация субьектілерде федерациялық келісімді бұзуға және федерация құрамынан шығуға құқығы жоқ. Әдебиет: 1.Жамбылов Д. Саясаттану. А., 2003 жүктеу/скачать 191 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|