Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»
жүктеу/скачать 8,82 Mb. Pdf көрінісі
|
baytanaev 2022 zhinak 1 tom gotov
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚАЗАҚ ЭТНОЛЕКСИКАСЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТІ Оразбаева Э.Б. – ф.ғ.к., доцент м.а. Бөрі Б.Н.
| Әдебиеттер:
1. «Педагогика мәселелері» - ғылыми-теориялық журнал, Астана 2007 ж.[1, 56б] 2. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. Жинақ [2, 465 б], 2022ж. 3. Жексенбаева Ү.Б. Оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру – астана, 2006ж 4. Жексенбаева Ү.Б., Игенбаева Б.Қ., Ниязова Г.Б. Оқушыларды зерттеушілік оқытудың технологиясы – Астана, 2006ж. ӘОЖ ҚАЗАҚ ЭТНОЛЕКСИКАСЫНЫҢ ТАНЫМДЫҚ ҚЫЗМЕТІ Оразбаева Э.Б. – ф.ғ.к., доцент м.а. Бөрі Б.Н. – М1701-11 оқу тобының магистранты Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті, Шымкент Резюме В статье рассматриваются особенности использования этнокультурной лексики в художественной литературе. Поскольку язык является главным символом духовного и культурного богатства этноса, этнокультурная лексика любого языка передается из поколения в поколение и считается культурным наследием народа. В статье доказывается, что этнический язык является языковым средством выражения этнических вкусов и мировоззрений на определенных культурных носителях и определяется языком. 169 The article discusses the features of the use of ethnocultural vocabulary in fiction. Since the language is the main symbol of the spiritual and cultural wealth of an ethnic group, the ethno- cultural vocabulary of any language is passed down from generation to generation and is considered the cultural heritage of the people. The article proves that the ethnic language is a linguistic means of expressing ethnic tastes and worldviews in certain cultural media and is determined by the language. Тіл – белгілі бір ұлттың бүкіл рухани-мәдени байлығының негізгі көрсеткіші. Кез келген тілдің этно лексикасы ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, халықтың мәдени мұрасы ретінде сақталады. Әрбір халықтың болмысын, тарихын, мәдениетін, дәстүрін, дүниетанымын өн бойына жинап сақтайтын – ұлттың тілі ғана. Ал этнолингвистика – тіл болмысын мәдениетпен байланыстыра зерттейтін тіл білімінің жаңа саласы, бұл сала тілдің қалыптасуы, дамуы және қызмет етуіндегі лингвистикалық, этномәдени, этнопсихологиялық факторлардың байланысын зерттейді. Ғалым Е.Жанпейісов былай деп жазады: «Этнолингвистика өзінің мәні мен табиғаты бойынша жалпы тарихи категория болып табылады. Өйткені ол этностың бүгінін ғана емес, өткенін де қарастырады. Ал этностың өткені этномәдени лексикадан өзінің толық әрі жарқын көрінісін табады» [1, 4]. Зерттеуші Ж. А. Манкеева тіл мен мәдениеттің арақатынасын, әрбір тілдің ұлттық ерекшелігін былайша анықтайды: «Қазіргі тіл білімінде тіл ұлттың рухани-мәдени байлығы ретінде зерттеледі. Өйткені кез келген тіл халықтың тарихын, мәдениетін, мінезі мен санасын, салт-дәстүрін, даналығын көрсететін семиотикалық жүйе немесе белгілер жүйесі. Тіл өз құрылымында таңбалар жүйесі ғана емес, халық мәдениетінің айнасы. Ал мұндай жүйені зерттеуге дәстүрлі құрылымдық лингвистиканың мүмкіндіктері жеткіліксіз. Өйткені мұнда тілдің қызметі тек коммуникативті ғана емес, сонымен бірге танымдық, т.б. ұлттың тұтастығын көрсететін этномәдени ақпараттарды жинаушы әрі сақтаушы» [3, 15]. Жеке бағыт ретінде этнолингвистика белгілі бір этникалық топқа қандай қарым-қатынас қалыптары мен құралдарының, дәлірек айтсақ, тілдік ерекшеліктің тән екендігін зерттейді. Қазіргі этнолингвистиканың теориялық және практикалық маңызы этномәдени лексиканы жеке топқа бөліп, лингвистикалық зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді. Белгілі бір ұлтқа тән сөздер мен қолданыстағы этнолексика аясында қарастырылады. Ж.Аймауытовтың «Күнікейдің жазығы» (1928) әңгімесі қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, болмысын айқындайтын этномәдени лексика ұлттың тарихы мен дамуы туралы дерек көзі болып табылады. Көркем шығармаларда қолданылатын этно атаулар ұлттық нақыш, этникалық ерекшелікті көрсетеді. Тұрмыстық заттарды атайтын этнолексика қазақтардың тұрмыс-тіршілігін, тұрмыс-тіршілігін сипаттайды, мысалы (қарамен жазылған сөздер тұрмыстық этнолексикаға қатысты): 1. «Жалғыз әйнек жаман үй жүктеу/скачать 8,82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|