Мамадиярова К.Т. Защита конституционного права на образование для лиц с ограниченными возможностями…………………………………………………………………………35

11. Сулейменов М.К. Нормативные постановления Верховного Суда в системе источников права.// Юрист. 2009. №7. С. 16.

Ғылыми жетекшіcі: Сейдеш Б.Б., аға оқытушы

Біздің қоғамымызда заңгер мамандығы қызметін қамтитын салалары кең. Бұған мемлекетіміздің заң шығару, атқару және сот билігінен бастап, басқару органдарының барлық сатыларындағы қызметті, кәсіпорындардың қызметін, құқық қорғау органдарының қызметін жүргізу, адвокаттық, нотариалдық қызметті және әртүрлі саладағы заңгерлер қызметі мен оқытушылық қызметті қоса қамтитын әлеуеті зор ауқымды мамандық. Сондықтан құқықтық білім беру кезінде ондағы болашақ мамандарға ерекше назар аударған жөн.

Жалпы әлсіз құқықтық мәдениет жағдайында жемқорлық құқық бұзушылық пен қылмыс жасау үшін қолайлы орта сақталады, сондықтан қоғамның құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетін көтеру алға қойылуы тиіс [4]. Жоғары құқықтық мәдениет қалыптастыру саласындағы қызмет екі бағытта жүруі тиіс: біріншісі - кәсіби заңгерлерді дайындау сапасын көтеру, құқық қорғау органдары қызметкерлерін қоса алғандағы мемлекеттік аппарат қызметкерлеріне құқықтық білім беру; екіншісі - ел халқын құқықтық тұрғыдан ағарту. Білім және ғылым министрлігінің ақпараты бойынша ҚР-да қазіргі таңда 45 заң ЖОО-ы мен факультеттер бар және олар жылына 90 мың маманды дайындап шығарады. Заңгерлік білім беру бойынша зор жетістіктерге жеткен Америка Құрама Штаттарында құқықтық мектептер саны Қазақстандағы көрсеткіштен 4 есе көп болса, халқының саны 19 есе көп. Бұл көрсеткіштерді салыстырмай-ақ біздің еліміздегі заңгерлер саны, ал олардың білімінің сапасының төмендігі біздің қоғамымызда ең өзекті мәселенің бірі болып отырғандығы айқын.

Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасында былай делінген: «Ұйымдастырушылық-құқықтық сипаттағы іс-шаралармен тығыз байланысты мәселелердің бірі заңгерлік білім мәселесі болып табылады. Қоғамға және мемлекетке адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін қорғауға бағдар ұстанған және патриоттық бағыттағы жаңа сипаттағы заңгерлік кадрлар керек. Нақ осындай тәсіл заңгерлік білім жүйесінің негізі болуға тиіс» [5].

Мемлекеттік және қоғамдық мәселелерді шешудегі заңгерлердің рөлі бірнеше халықаралық құжаттарда да айтылған. Солардың бірі 1990 жылы БҰҰ-ның Сегізінші Конгрессінде «заңгерлердің роліне қатысты негізгі қағидалары» және сол жылдың қыркүйек айында Нью-Йорк қаласында өткен заңгерлердің халықаралық Ассоциациясында «заңгер мамандығының тәуелсіздік стандарттары» қабылданған болатын. Бұл құжатта құқықтық мемлекет құру және оның қалыпты жұмыс жасау үшін юстиция жүйесінің әділ болуы шарт, сондай-ақ заңгер мамандығының өкілдеріне және мемлекеттік органдарға халықтың құқықтық мәдениеті мен құқықтық санасын көтеру міндеті жүктеледі [6]. Нәтижесінде көрші мемлекеттердің мысалы арқылы заңгер мамандығының қоғамдағы ролінің ерекшелігін бақылауымызға болады. 2001 жылдың 13 ақпанында Ресей Федерациясы Білім Министрлігі Коллегиясының «РФ заңгерлік білімді дамыту» туралы ведомствоаралық бағдарламасы бойынша мынадай анықтама берілген: «Заңгерлік білім – Ресейдегі азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет құру жолында өте маңызды фактор. Осындай қоғамдық маңызы бар білім саласын жетілдіру және дамыту маңызды қажеттілік болып табылады» [3].

Бүгінгі таңда мемлекет пен қоғамның құқықтық саладағы бірқатар мәселелері көп жағдайда маңызды практикалық міндеттерді шешуге арналған заңгерлерді мақсатты түрде дайындаудың жоғымен түсіндірілуі де мүмкін. Расында да ЖОО-ын заңгер мамандығымен бітіріп шыққан мамандардың жұмыссыз жүруі, жұмыс берушінің жұмысқа қабылдау барысында еңбек стажы бар мамандарды талап етуіне байланысты, ал ЖОО-нда студенттер тек қана теорялық білім алып шығатыны белгілі. Бүгінгі таңда жоғары оқу орындарында кәсіби заңгерлерді дайындауға қайта бейіндеу үрдісін ынталандыру қажет сияқты. Әрі қарай құқық қорғау органдарына жұмысқа орналастыруға бағдар ұстаумен қатар арнайы адвокатура органдарына, мемлекеттік және коммерциялық құрылымдардың заңгерлік қызметіне, банктерге және т.б. арналған заңгерлер дайындауға көңіл бөлінуге тиіс. Жоғары оқу орындарындағы адагершілігі жоғары рухани тұлғаны қалыптастыру жөніндегі тәрбие жұмыстарының барынша маңызды бағыттарының бірі студент жастардың құқықтық санасын көтеруге, әлеуметтік қатынастар мәдениетін қалыптастыруға бағытталған шаралар жүйесі арқылы жүзеге асырылатын құқықтық тәрбие мен құқық бұзушылықтың алдын алу болып табылады [4]. Ал егер осы оқу орындарынан білікті мамандар дайындалып шықпайтын болса және ондай қызметкердің халыққа қызмет көрсетуі, тіпті ондай адамның құқық қорғау органдарында жұмыс жасауы мемлекетіміз үшін аса зор пайда тигізбейтіні де ақиқат.

Құқықтық мемлекет қалыптастыру жолында біз осы кедергілерді жоймайтын болсақ, алдағы даму туралы айтылатын пікірлердің ешқандай маңызы болмайды. Сондықтан Қазақстан Республикасының халқының құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетін көтеру мемлекеттің тұтастай дамуына үлес қосатынын ескере отырып, халықаралық тәжірибелердің тиімді әрі дұрыс бағыттарын қолдана отырып келесідей мәселелер шешілуі тиіс:

1. 
   Заңгерлік білім сапасын дамыту және жетілдіру;
   
2. 
   Болашақ заңгер маманын дайындау барысында заң білімін алып жатқан студенттердің практикалық қабілетін қалыптастыру;
   
3. 
   Заңгерлік білім беруде сапасы төмен ЖОО-ның санын қысқарту.
   
4. 
   Мемлекетте азаматтық қоғам қалыптастыру үшін мемлекеттік тілдің ролін ескере отырып, жалпы заң саласындағы мемлекеттік тілдің беделін көтеру.
   

I. Біз өмір сүріп жатқан қоғамда мамандық таңдау әр адамның өзінің құқығы, әрбір азамат өзінің білім деңгейі, қабілетіне қарай мамандық таңдайды. Сол тұрғыдан алсақ, ҚР-да заңгер мамандығын таңдағандар да аз емес, бірақ әрбір адам өзінің құқығын біліп жатса, біздің қоғам соғұрлым демократиялық мемлекетке бір табан жақын болатыны сөзсіз. Бірақ та ол, заңгер мамандардың санымен емес, біліктілік, сапа дәрежесімен өлшенетіні тағы да белгілі. Бұл мәселені шешу үшін жоғары заң білімін алып жатқан студенттердің білім алуынан бастауымыз қажет. Қазіргі заманға сай заңгерлік білім беру саласы теорияның жаттандығымен шектелмеуі тиіс, оның мақсаты өзінің білімін практикада қолдана білетін және күнделікті жаңартылып отыратын ақпаратқа қол жеткізетін білікті мамандарды дайындау болуы шарт [7].

II. Қазіргі таңда заңгер мамандығын алып шыққан көптеген мамандар жұмыс таба алмай жүргендігі ақиқат. Бұның себебі жұмыс беруші әрдайым жұмыс тәжірибесі бар маманды іздейді. Ал ЖОО бітірген жас маманның ешқандай тәжірибесі және еңбек өтілі болмағандықтан елімізде мамандығы бойынша жұмысқа орналаса алмауы да өзекті мәселенің бірі болып қалып отыр. Сондықтан заң білімін берудегі негізгі мәселелер оқып шыққан мамандарды практикалық міндеттерді атқара білуге үйрету, сот процесінде қаралған азаматтық және қылмыстық істерді сабақ кезінде практикалық тұрғыда талқылауға салу, іс-қағаздарды дайындау және құру ретін үйретуге негізделген сабақтар жүргізу (себебі заңгер пайымдауынша оқып шыққан кейбір азаматтар тіпті қарапайым өтініштің қалай жазылатынын білмей жатады), мемлекеттік және құқық қорғау органдарының жұмыстарына қатысуға мүмкіндік жасау және қызметкелерімен жүйелі түрде кездесулер өткізе отырып т.б. мүмкіндіктерге қол жеткізу.

III. Заңгер мамандардың сауаттылығы мен кәсіби білімін арттыру. Бұл мәселе шешілмейтін болса ел халқынын құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетіне жұмсалған іс-әрекеттеріміздің нәтижесі болмауы мүмкін. Білім және Ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов өзінің берген сұхбатында ЖОО-ын оптимизациялау үрдісі 2011 жылдың қыркүйек айынан 2012 жылдың маусымға дейін созылады деген және сол үрдістің негізгі себебін де айтып кеткен болатын. Ондағы негізгі бағыт, сапасы төмен ЖОО-на қысқарту жүргізіледі [8]. Бұл жүргізіліп отырған реформаларға ҚР-дағы білім сапасын жақсартады деген сенім мол және осы іс-әрекетерді жүзеге асыру барысында заң университеттері мен факультеттері мұқият бақылаудан өткізіліп, әлемдік өлшемдерге сәйкес келмейтіндерін қысқарту. .

IV. Мемлекеттік тілдің қоғамдағы ролі ҚР үшін әрқашан ахуалды болмақ. Кез келген мамандық иелеріне мемлекеттік тілді меңгеру міндет болуы тиіс. Мемлекетті шын мәнінде құқықтық, демократиялық бағытта қалыптастыру үшін ҚР-ның негізін құраушы халықтың құқықтық санасын көтеру алға қойылуы тиіс. Ресми іс-қағаздар, сот процестері, тіпті кез келген заң көмегін алу кезінде мемлекеттік тіл сирек қолданады және бұл көптеген азаматтарды түсініксіздік пен тығырыққа тіреп, өзінің құқықтарын толықтай аңғармауына алып келеді. Ауылдық жердегі мекен-жайында тұратын азаматтар Қазақстанның ауылдық жерін мекендейтін халықтың саны 7 млн-нан астам адам немесе елдегі жалпы халық санының 47% құрайды [9]. Құқықтық санасы мен құқықтық мәдениеті төмендеу, өз құқықтары мен бостандықтарын біле бермейтін адамдар саны ауылдық жерде мекендейтін адамдардың үлесіне тиесілі екендігі де жасырын емес. Олардың негізгі үлесі қазақ халқы болғандықтан оларға сәйкесінше заңды көмек те, ресми іс-қағаздар да, сот процестері де қазақ тілінде жүргізілуі тиіс. Сол кезде ҚР-ын құқықтық мемлекет ретінде қалыптастыру үрдісінде жаңа, тиімді іс-қимылдар жасалады.

ҚР әлемдегі өте жас мемлекет, алайда осындай қысқа уақыт ішінде әлемде ешбір мемлекет жасамаған қадамдарға қол жеткізсе де, әлі де өзін құқықтық мемлекет ретінде орнықтыру жолында аянбай еңбек етуі қажет. Егер де мемлекеттің әр азаматы жасаған еңбегі мен жетістігін мемлекет үлесіне тигізетін пайдасы екенін түсіне білсе, егер әр адам Отанына қызмет ететін болса, сол жасаған аздаған қызметтер мемлекет үшін дамудың үлкен қадамын берер еді. Тек қана тұтастай халықтың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетін көтеру арқылы мемлекеттің әр азаматы бұл қабілетін түсіне алады. Азаматтық қоғам қалыптастыру негізі құқықтық ағарту болып табылады және бұл ағарту жұмысы жоғарғы білікті заңгер мамандарды қажет етеді.

1. 
   Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылы 30 тамыз.
   
2. 
   Указ Президента Республики Казахстан О Концепции развития гражданского общества в Республике Казахстан на 2006-2011 годы от 25 июля 2006 года № 154
   
3. 
   Актуальные проблемы юридического образования и правового воспитания в современной России и других странах СНГ- Статья опубликована в Евразийском юридическом журнале № 11 (30) 2010.
   
4. 
   «Адам құқықтарының ахуалы туралы базалық баяндама»/ Халықты құқықтық ағарту, жаңа құқықтық сананы қалыптастыру/ Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Адам құқықтары жөніндегі коммисия/ http://hrc.nabrk.kz/
   
5. 
   Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған Құқықтық саясат тұжырымдамасы 2009 жылғы 28 тамыздағы ҚР Президентінің N 858 Жарлығымен бекітілген.
   
6. 
   Стандарты независимости юридической профессии Международной Ассоциации Юристов. Приняты на конференции МАЮ (Нью-Йорк, сентябрь 1990 года). Источник: Газета «Адвокат». 1996. №4. С. 7-9
   
7. 
   Система образования казахстана: проблемы, резервы развития, задачи на завтра. М.С. Нарикбаев, С.Ф. Ударцев
   
8. 
   «Казахстанская Правда»/общенациональная ежедневная газета/№ 100-101 (26521-26522) 19.03.2011 / Сания Кучаева.
   
9. 
   Қазақстан Республикасының статистика агенттігі/ http://www.kaz.stat.kz/digital/naselsenie_kz/Pages/default.aspx
   

университетінің1 курс студенттері

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық, әлеуметтік дамуы екі кезеңге бөлінді:

Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық, әлеуметтік, құрылымдық, басқарушылық салаларындағы объективтік даму процестері бір-бірімен тығыз байланыста өзгеріп, жаңарып отырыды. Бұл объективтік даму процестің күрделі сатысы әлеуметтік революциялық төңкеріс - б.з.д. 10-15 мыңжылдықтарда болған. Ол төңкеріс кезінде малшылық пен егіншілік қалыптасты, ажарланған тастан жасалған қарулар өмірге келді, адамның тәжірибесі өсіп, молайды. Қоғамдық еңбек төрт тарауға бөлінді: малшылық, жер игеру, өндірістік және саудагерлер тобы. Бұның бәрі еңбектің өнімділігін арттырды, қоғамның шығысын кірісін асырды. Сөйтіп қоғамдық байлық қалыптаса бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда болды.

Сонымен құқық пен мемлекеттің өмірге келуінің, қалыптасуының негізгі объектівтік заңдары:

• 
  қосымша өнім пайда болуы ;
  
• 
  жеке меншіктің қалыптасуы ;
  
• 
  қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін құқық пен мемлекеттің өмірге келуі.
  

Құқық екі жолмен дамыды. Біріншісі мемлекеттік қоғамдық меншікті реттеу моральдік-діни нормаларға сүйенді. Мысалы, Индияда Ману заңы, Мұсылман елдерінде Құран: екіншісі - жеке меншік бағытындағы қатынастарды мемлекеттік органның өзі бекіткен нормалар арқылы реттеп – басқару.

Таптық қоғамда, қанаушылық, әділетсіздік басым болған мемлекетте құқық- үстем таптың заңға айналдырған мүддесі болады. Бұл мүддені заңға айналдырушы және заңдардың орындалуын ұдайы қадағалап отырушы – үстем тап қолындағы мемлекеттік аппарат. Құқық үстем таптың мүдесін қорғаумен бірге қоғамдық мақсатты да реттеп- басқарып отырды.

Құқықтық таптың мәні, қоғамдағы ролі , мазмұны мен нысыны, сайып келгенде қоғамның экономикалық саяси, әлуметтіе сипатына және мәдени өсу дәрежесіне байланысты. Мысалы, К.Маркс «Гот программасына сын» еңбегінде: «Құқық еш уақытта да экономикалық құрылыстан және қоғамның соған сәйкес мәдени дамуынан жоғары бола алмайды» деген. Құқықтың нормалары қоғам дамуының саяси, әлеуметтік, мәдени және т.б. мұқтаждарына неғұрлым сай келсе, соғұрлым пайдасы әсер мол болмақ.

Сонымен құқық-мемлекет шығарған немесе бекіткен, мемлекеттік аппараттың күшімен қамтамасыз етіліп отыратын жалпыға бірдей қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы.

Мемлекеттік дамуы- мемлекет қоғамдық еңбек бөлінісінің, жеке меншіктің пайда болу нәтеже сінде алғшқы қауымдық құрлыс тапқа бөолінуінің туындысы. Мемлекет жария өкіметтің пайда болуы мен іс- әрекетінің нәтежесі ретінде қалыптасатын, қоғам өмірін ұйымдастырудың нысаны және оның негізгі саларына басшылық ететін, қажетті жағдайларда өкіметтің күш-қуатын сүйенетін басқару жүйесі .

Шығыс елдерінде (Иран, Индия, Қытай, Араб елдері ) мемлекеттің қалыптасуы басым түрде қоғамдық меншікті қорғауға байланысты. Себебі бұл елдерде алғашқы қоғам ыдырауы кезінде күрделі құрлыстар болды: ірі су каналдарын жасау, суармалы ирригациялық жүиелер қалыптаптыру, құрғақшылықпен күрес Міне осы күрделі жұмыстарды жақсы жүргізу үшін қоғамдық мемлекеттік меншік қалыптасты. Сол меншіктің иелері: ченовниктер, ру, тайпа басшылары, король, императорлар болды. Король‑императорлар жердегі құдай дәрежесінде болды. Сөйтіп бұл елдерде көбінесе мемлекеттік деспотизм орнады. Бұл елдердің экономикасы, әлеуметтік жағдайы, демократия өте бәсең дамыды. Мемлееттік биліктің, қоғамдық меншіктің басында – абсолюттік манарх болды, одан төменгі – екінші дәрежедегі билік уәзір министрлердің қолында, одан төменгі билік – чиновниктерде болды. Осы биліктер – бәрі бірігіп қалың бұқараны қанауда болды. Қоғамдық меншікпен қатар, жеке меншік те дамыды.

Европалық елдерде мемлекеттің жеке меншіктің шапшаң, күрделі дамуы, қоғамның тапқа бөлінуі арқылы қалыптасты.

Афина мен Римде алғашқы қоғамның ыдырауы кезінде экономикалық күшті топтар мен таптар мемлекетті өз қолдарына алып, өз мүдде‑мақсаттарын орындайтын мемлекеттік аппарат орнатты. Бұл мемлекеттер көбінесе демократиялық жүйедегі саяси бірлестік болып қалыптасты. Мұнда құлдардың саны жергілікті халықтан бірнеше есе көп болып, жаңа мемлекеттік басқару аппараты құрылды. Жергілікті халықтың арасында қайшылыққа жол бермеу саясаты қалыптасты. Республикада қатаң заңдылық, құқықтық тәртәп орналды.

Германияда мемлекеттің қалыптасуы басқаша болды. Мұнда құл иелену көп дамымады. Қалың бұқара байларға тәуелді болды, феодалдық қатынастар дами бастады. Рим империясының біраз жерін Германия өзіне қаратып, феодалдық мемлекеттің дамуын тездетті. Осы типті мемлекеттер Европаның бірнеше елдерінде, Ресейде, Ирландияда, Азияда, Орта Азия елдерінде қалыптасты.

Мемлекеттің алғашқы қоғамдағы биліктен айырмашылығы:

1. 
   Халықты туысқандығына қарамай, территориясына сәйкес біріктіру. Билікті осы территорияда жүргізу.
   
2. 
   Қоғамдағы басқаратын арнаулы аппараттың құрылуы. Бұл аппарат үстемдік таптың, топтың, мүдде‑мақсатын орындау үшін қалыптасты.
   
3. 
   Салық жүйесінің болуы. Арнаулы мемлекетті басқаратын аппаратта қызмет жасайтын адамдарды әлеуметтік қамтамасыз ету үшін салық қалыптасты.
   

• 
  Қоғамды бсқаруды, жақсарту, дамыту: қоғамның жұмысының көлемі де, шеңбері де молайып, кеңейіп ескі басқару аппараты тиісті дәрежеде жұмыс жасай алмады. Жаңа мемлекеттік аппарат қажет болды;
  
• 
  Қалың бұқараның, қаналушы таптың үстемдік тапқа, топқа қарсы іс‑әрекетін әлсірету, жою үшін күшті мемлекеттік аппарат керек болды;
  
• 
  Қоғамдағы, экономиканың дамуы үшін, әлеуметтік жағдайды жақсарту үшін басқарушы аппараттың нығайту керек болды;
  
• 
  Қоғамның қорғанысын күшейту үшін, заңдылықты, құқықтық тәртіпті қатаң сақтау үшін мемлекет керек болды.
  

Қазақстан Конституциясы (30.08.1995ж.) мемлекетіміздің беріктігін нығайта түсті, билік салалары арасындағы өкілет бөлісуді заңды түрде бекітті. Азаматтық қоғам институттары құрылды, адам құқығы сақталуының кепілдіктері бекітілді, бұқаралық ақпарат құралдары еркін жұмыс жасауда.

Экономика да өзгеріп жатыр. Жыл өткен сайын ұлттық рынок толыққанды бола түсуде. Мемлекеттің ішкі экономикалық кешені қалыптасты. Экономикалық құрылымдық қайта құруы жүріп жатыр. Қазақстан халықаралық рынокқа жан‑жақты араласуда.

Қазақстан егемендігі алынды, тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасты және әлемдік қоғамдастықтың толық құқылы мүшесі, оның ажырамас бөлігі болып келеді. Еліміз БҰҰ‑ның мүшесі болды. Қазіргі кезде ҚР әлемнің 117 мемлекетіне танылды, олардың 105‑мен дипломатиялық қатынастар орнатылды. Мемлекетаралық және үкіметаралық 800‑ден астам Шарттар мен Келісімдер жасалды.

Бұл кезең еліміз үшін мемлекеттік құрылыс мәселелерінің бірінші дәрежелі маңызы болды. Жаңа мемлекеттің іргелі негіздері қаланды, қоғамдық дамуды ретттеп және бағыттап отыруға қабілетті біртұтас мемлекеттілік билік қалыптасты. Қоғамның рухани өміріне, оның әлеуметтік көңіл‑күйіне, ұлттық сананың түлеуіне байланысты салаларда да біршама күрделі жұмыстар атқарылды. Қазақстан зайырлы, демократиялық, құқықтық және әлемге ашық мемлекет құруда. Бұл принциптер біздің Конституциямызда баянды етілген.

Алдағы уақытта саяси реформаны іске асыратын бес басым бағаттары анықталды:

• 
  Мемлекеттік басқару жүйесін жаңалап жетілдіру. Мұндағы басым міндеттер – мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы құзыреттіліктің ара‑жігін айқын ажырату, бюджетаралық қатынастар жүйесін жетілдіру.
  
• 
  Сайлау жүйесін одан әрі жетілдіре беру, оның жүргізу процесі бұрынғыдан да айқын әрі ашық болуы тиіс. Сайлаудың нәтижесін анықтау процесіне автоматты ақпараттық жүйені енгізу.
  
• 
  Саяси жүйені демократияландыру үшін азаматтық қоғам институттарын одан әрі нығайта беру. Үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп жұмыс жасау. Бұл туралы жаңа заң қабылдануға тиіс.
  
• 
  Бұқаралық ақпарат құралдарының қоғамымызды демократияландыру барысындағы рөлі мен орнын айқын көрсету Үкімет БАҚ рыногындағы бәсекелестік барысын айқын қадағалап отыруға, оның монополияға айналуына жол бермей, тежелеп отыруға тиіс.
  
• 
  Құқық қорғау мен сот органдарының қызметін жетілдіре беру мемлекеттік органдардың басты мәселелерінң бірі болуға тиіс. Алқа билер институтын кезеңдерде де, сондай‑ақ сот сатыларында да оңайтылған және жеделдетілген рәсімдерін енгізу көрсетілген.
  

Мемлекет алғашқы қауымда әлеуметтік шиеленістерді шешіп, қоғамды бір ретке келтіру үшін пайда болды. Мемлекет – қоғамды басқару органдар жүйесі арқылы көрініс тауып, ежелгі заманнан дами берді. Әдетте мемлекеттің дамуы құқықтың дамуымен сәйкес болады, өйткені халықтың өмірін реттегенде, тәртпті орнатқанда құқық маңызды рөл атқарады. Осылай мемлекет пен құқықтың дамуы бір‑бірімен ұштасып, қазіргі заманға дейін жетті.

Мемлекет пен құқықтың маңызы зор. Қоғамның тұрақтылығы осы екі құбылыстың арқасында сақталып тұр. Адамдардың арасында келеңсіз жағдайлар мемлекет пен құқықтың араласуымен шешуге болады. Сондықтан, мемлекет пен құқық қоғамдағы көптеген мәселелерді шешіп, адамдарды біріктіру үшін пайда болды деп айтуға болады. Сәтті сауатты да, салауатты пайдалану – зиялылардың төл парызы мен борышы мемлекеттілікті дамыту екені хақ. Адамдардың рухани қажеттілікері, қоғамдағы тура қатынастар мен шиеленістер, белгілі қауымдық ережелерді уақыт өте құқықтық нормаларға айналдырды. Қоғамдағы сан қырлы тұлғалардың әрекетін реттеуде маңызды орынға ие болып, құқық нормалары әлі де мінсіз емес. Құқық адамдардың өмірімен тығыз байланыста, онымен бірге дамиды: олардың бостандығын қалыптастырады, мінез‑құлқына, іс‑әрекетіне, тәртібіне, сана‑сезіміне жан‑жақты әсер етеді, мақсаттар мен мүдделердің іске асуына қолайлы жағдай, қамқорлық жасап қорғайды.

Республикамыздың тәуелсіздігінің 20 жылдығы халқымыздың тарихи жаңаша, жан‑жақты қарауға ұйтқы, бүгінгі шебі мен шегін өркениет өлшемімен бағалауға дәнекер мен болашақ мұратына деген бағдарды халықаралық деңгеймен салыстырып, жетілдіруге себепкер. Олай болса, қазақтану тағдыры мен болашағы бір ұрпақтың дүниетанымы, мәдениеті және қоғамдық тәжірибесі ретінде үйлестіретін ізденістер мен шараларды ойланыстарын да, ойларды іске асыратын сәт келді.

1. 
   Сапарғалиев Г.С. «Основы государства и права Казахстана», Алматы, 1994ж.
   
2. 
   Ибраев А.С. «Заң терминдерінң қазақша‑орысша және орысша‑қазақша түсіндірме сөздігі», Алматы «Жеті Жарғы», 1996ж.
   

университета им. Л.Н.Гумилева

Научный руководитель: Меерманова Ж.Б., к.ю.н., доцент

ИСТОРИЧЕСКИЙ АСПЕКТ

УПРОЩЕННОГО ДОСУДЕБНОГО ПРОИЗВОДСТВА
Ауыр емес және орташа ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, егер жинақталған дәлелдемелер арқылы қылмыс фактісі және оны жасаған адам белгілі болса, ол адам дәлелдемелерге, өзінің кінәсін келтірілген зиянның сипаты мен мөлшеріне дау айтпай мойындаған, жағдайда, осы тараудың баптарында белгіленген алынып тасталатындарды қоспағанда, ҚІК ҚР жалпы ережелері бойынша сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу жүзеге асырылады.
Кілтті сөздер: ықшамдалған сотқа дейiн өндiрiс, сезiктiс, айыпкер, жазық, орташа ауырлықтың қылмысы
Simplified pre-trial proceedings concerning crimes of small and medium-gravity is carried out in cases where the evidence collected by the facts of the crime and the perpetrator's face, who pleaded guilty, does not dispute the evidence, the nature and extent of harm caused by the general rules of this Code for the exemptions set Articles of this Chapter.
Keynotes: simplified pre-trial, suspect, accused wine, crime of average gravity
3 декабря 2009 г. был принят Закон Республики Казахстан, которым Уголовно-процессуальный кодекс РК дополнен главой 23-1 «Упрощенное досудебное производство», а также внесены коррективы в ряд его статей в связи с введенным новым институтом. Данное нововведение породило за собой бурную дискуссию со стороны юристов, ученых и общественности, мнения же разделились на 2 противоположных лагеря: те, кто против введенного института и те, кто оценил данное нововведение.

Соответственно возникают вопросы: Почему же данная реформа породила столь бурные дискуссии? Что же представляет из себя институт «упрощенного досудебного производства», которым был дополнен УПК РК Главой 23-1.

Под упрощенным досудебным производством в УПК РК понимается, производство по делам небольшой и средней тяжести осуществляемый в случаях, если собранными доказательствами установлен факт преступления и совершившее его лицо, признает свою вину, не оспаривает доказательства, характер и размер причиненнного вреда, согласно на применение упрощенного порядка досудебного производства, по общим правилам предусмотренного УПК.

Законодатель предусмотривает исключения при применении данного института, а именно. Данный институт не применяется, если:

• 
  В отношении преступлений, когда хотя бы одно из них является тяжким или особо тяжким;
  
• 
  В отношении несовершеннолетних и лиц, которые в силу физических или психических недостатковне могут сами осуществлять свое право на защиту;
  
• 
  В отношении лиц, не владеющих языком, на котором ведется судопроизводство;
  
• 
  В отношении лиц, обладающих привелегиями и иммунитетом от уголовного преследования;
  
• 
  В случае не признания своей вины хотя бы одним из соучастников;
  
• 
  При невозможности в установленные частью первой статьи 190-2 УПК РК сроки обеспечить всесторонность и полноту исследования всех обстоятельств дела;
  
• 
  При необходимости задержания подозреваемого на основании статьи 132 УПК РК или применения меры пресечения.
  

Все дело в том, что ученые, одного лагеря придерживаются мнения того, что нововведения напоминают так называемые сталинские «тройки», когда упрощенная форма досудебного производства первоначально была введена УПК 1922 г. в виде так называемых дежурных камер и судебных приказов. В дежурные камеры судов направлялись "все те дела о задержанных обвиняемых, которые, по мнению органов, производивших задержание, не требуют особого расследования или по которым обвиняемые признали себя виновными. Одновременно с делом должны быть доставлены в дежурную камеру обвиняемый и вещественные по делу доказательства, а также, по возможности, свидетели" (ст. 398) [1]. По делам о некоторых преступлениях народный судья единолично в случае бесспорности нарушения постановлял приговор судебным приказом, который выносился без вызова сторон, т.е. без судебного разбирательства, но явившиеся на суд обвинитель и подсудимый допускались к даче объяснений в случае их о том просьбы.

«В свое время мне пришлось ознакомиться с архивным делом легендарного полководца времен гражданской войны. Удивила простота дела объемом в 24 страницы. Так сказать, ничего лишнего - анонимка, признание вины, приговор и справка старшины о расстреле. Такое себе "упрощенное судопроизводство"...» - пишет Тертышник В.М. [2]

«Принятый закон оставляет широкие полномочия органам следствия и дознания, не гарантируя при этом должной защиты прав лиц, привлекаемых к уголовной ответственности», - сообщил, например, советник по правам человека Центра ОБСЕ в Астане Стефан Бухмайер [3]

Такого же мнения придерживается и директор центра исследований правовой политики Вера Ткаченко: «Все мы хорошо помним сталинские "тройки", которые являют собой яркий пример ускоренного судопроизводства, вплоть до его деградации до обыкновенной расправы, - сообщила она. - Именно поэтому последние десять лет основной тенденцией реформы уголовного процесса как раз был отказ от упрощенных форм производства и переход к современному демократическому уголовному процессу, который бы предусматривал максимальные гарантии участникам судопроизводства. Это естественным образом делает задачу уголовного преследования более сложной и длительной, а значит, и дорогостоящей. Но настоящее правосудие не может быть дешевым» [3]. Так же считали и видные ученые-юристы Строгович М.С. и Пашкевич П.Ф., которые еще в 1974 году затронули данную тему на страницах журнала «Социалистическая законность», где они категорически высказывалась за дифференциацию уголовно-процессуальной процедуры только в направлении расширения процессуальных гарантий, усложнения порядка и условий осуществления судопроизводства [4].

Таким образом ученые придерживающиеся данной позиции считают, что данное нововведение противоречит принципам Конституции и УПК РК, в которых отржен принцип презумпиции невиновности лица, до тех пор пока виновность не будет доказана. С этой позиции сторонники данного мнения, считают, что в связи с минимизацией сроков досудебного производства, дела будут рассмотрены не объективно и возможны грубейшие нарушения со стороны уполномоченных органов, вплоть до применения физического насилия к виновному, для признания им своей вины.

Представители же второй группы имеют прямо противоложное мнение. Они считают, что данное нововведение способно увеличить раскрываемость преступлений, минимизировать сроки ведения дела, если при обычном производстве сроки достигают 4 и более месяцев, то в данном случае срок ограничен 10 сутками.

«Введение в уголовный процесс упрощенного досудебного производства, предусматривающего сокращенные сроки дознания и, соответственно, предварительного следствия по делам о преступлениях небольшой или средней тяжести, безусловно, будет способствовать более оперативному направлению дел в суды для рассмотрения» - считает Юрченко Р.Н. [5].

«Таким образом, мы выполнили свою миссию, теперь слово за сотрудниками правоохранительных органов. Насколько они будут объективно подходить к реализации внесенных изменений, от того и зависит дальнейшая судьба Закона» - отметил Рамазан Сарпеков, депутат мажилиса [3].

Такого же мнения придерживаются и Когамов М.Ч. д.ю.н., ректор КазГЮА, Абельдинов Т. И многие другие.

Анализ данной реформы проводился учеными, юристами и многими политико-правовыми организациями, в том числе и Центром исследования правовой политики при поддержке Центра Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе (ОБСЕ) в Астане, и выводы многих ученых неутешительны в том, что данный институт противоречит нормам УПК РК.

Исходя из того, что данный закон является частью УПК, мы можем сделать вывод о том, что он являясь частью УПК, не может противоречить самому себе. Следовательно данная норма закона вполне приемлема.

Таким образом мы не можем заявлять о том, что вводя данный институт мы возвращаемся к так называемым «тройкам». Во-первых, мы живем в другое время, и в настоящее время нас не могут заставить отвечать за те действия, которые мы не срвершали, есть закон, который полностью на стороне подозреваемого лица, до тех пор пока его вина не будет установлена только судом. Во-вторых, мы не должны забывать, что упрощенное досудебное производство применяется лишь к тем лицам, которые не подтверждают их вину и согласны на ведение дела в упрощенном порядке. В-третьих, в данном институте предусмотрено, что к данной категория дел могут быть отнесены только лишь дела небольшой и средней тяжести, за которые максимальный срок наказания может быть не более 5 лет лишения свободы, в то время как, возвращаясь к «тройкам», в делах рассматриавемых в то время, высшей мерой наказания являлся – расстрел.

Кроме т ого, наше правосудие далеко от идеала, но оно стремиться к нему. И введение данного института это не возвращение к прошлому, а решительное противоречие ему. Этот шаг мы должны расценивать как путь к эффективному и объективному рассмотрению дел. Тем самым, пытаясь оградить подозреваемых от ненужной бюрократии, а чиновников от коррупции, т.к. они уже будут ограничены временными рамками, и будут работать на результат.

1. 
   УПК СССР 1922 г.
   
2. 
   Тертышник В.М. № 41 «Держава» с. 84, 2000 г.
   
3. 
   из материалов круглого стола 22 декабря 2009 года.
   
4. 
   Строгович М.С. Курс советского уголовного процесса. Т. 1. С. 63-65, О единой форме уголовного судопроизводства и пределах ее дифференциации. // Социалистическая законность. 1974. № 9. С. 50-54; Каз Ц.М. О единстве и дифференциации уголовного судопроизводства. // Социалистическая законность. 1975. № 1. С. 65, Петрухин И.Л. Оптимальная уголовно-процессуальная форма. // XXV съезд КПСС и дальнейшее укрепление социалистической законности./ Ин-т государства и права АН СССР / Отв. ред. Лунеев А.Е. М., 1977. С. 107, Стецовский Ю.И. К вопросу о процессуальной форме советского уголовного судопроизводства. // Вопросы борьбы с преступностью. 1975. № 23. С. 107-120.
   
5. 
   Юрченко Р.Н., к.ю.н.., анализ закона об УПД.
   

университета им. Л.Н.Гумилева

Научный руководитель: Алтынбасов Б.О., к.ю.н., доцент

ЛОББИЗМ В ЗАКОНОТВОРЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
Осы тақырып қазіргі ауқытта өте көкейкесті. Осы жұмыс барлық лоббизмнің тетік көрсету тырысып жатыр. Осы күрделі процесс біздің қазіргі саясаттарымызға орталық орында орналасқан. Осы мақала бізге шын мағынасың түсіну көмектеседі. Қазақстандық жақтауды жаңадан көрiнген институттан сонымен бiрге кейбiр деректер келтiрген. Ол кейбiр плюстер және минустердi талдап алып келедi.
Кілтті сөздер: парламент, лоббизм, заң шығару
The theme is quite actual. In her attend she tries to show the whole mechanizm of lobbing, a sophisticated process that takes one of central places in our modern politics. The work contains a number of details that help us to understand the real meaning of lobbing. What's more shows some facts of young institute of Kazakhstani lobbing, and she analyzes and says some pros and cons.
Keynotes: lobbing, legislative work, Parliament
Лобби́зм (англ. lobbyism, от англ. lobby — кулуары (где депутаты парламента могли общаться с посторонними) — специфический институт политической системы, представляющий собой механизм воздействия частных и общественных организаций - политических партий, профсоюзов, корпораций, предпринимательских союзов и т. п. (т. н. групп давления), цель которого — добиться принятия или отклонения законопроекта. [1, 261]

Исторически считается, что лоббизм появился в Англии XVII века. В кулуары - вестибюль (lobby на английском языке) выходили члены английского парламента, где их и встречали заинтересованные лица.

Свой классический смысл термин лоббизм получил в Америке XIX века. Традиция лоббизма уходит корнями в годы президентства Улиса С. Гранта (1869-1877), когда вечерами 18-й американский президент и его команда часто отдыхали в лобби гостиницы Willard, где заинтересованные лица могли изложить им свои взгляды о пользе того или иного решения.

С 1946 года деятельность лоббистов в США регламентирована законодательством. В соответствии с Законом 1946 года (Federal Regulation of Lobbying Act) лоббист обязан: во-первых, зарегистрироваться, а во-вторых, четырежды в год представлять соответствующим органам свой финансовый отчет.

Закон 1995 года (Lobbying Disclosure Act) строго лимитировал финансовые взаимоотношения с законодателями. По этому закону законодатель не имеет права получать из одного и того же источника подарки на сумму более 100 долларов в год. Гонорар за публичное выступление не может составлять более 2000 долларов.

С 1979 года американские лоббисты объединены в свою лигу. Важнейшей ее задачей является утверждение профессии лоббиста, как самостоятельной, обладающей собственным содержанием, сделать ее общепризнанной, поднять ее престиж в общественном мнении, пропагандировать ее роль и значение в процессе выработки и принятия решений органами государственной власти. Факт создания профессионального союза лоббистов – показатель того, что лоббизм к этому времени оформился, как политический институт.

Лоббизм в Европейском Союзе развит в таких секторах экономики, как сельское хозяйство, горная промышленность и металлургия. На наднациональном уровне лоббизм появился в ЕС в 1979 г., когда состоялись первые прямые выборы в Европейский парламент.

То, что лоббизм в Казахстане существует де-факто, известно давно. Многочисленные отраслевые ассоциации, представленные в экспертных советах, присутствуют на всех уровнях вертикали власти, а неправительственные организации - постоянные гости и участники рабочих групп в парламенте.

Законодательный процесс регламентирован статьей 61 Конституции Республики Казахстан. Законодательная инициатива сводится к внесению на рассмотрение Мажилиса законопроекта. Право на совершение такого рода действий называется правом законодательной инициативы, ею по действующей Конституции обладает Президент, Правительство и депутаты Мажилиса.

Законопроект, рассмотренный и одобренный большинством голосов от общего числа депутатов Мажилиса, передается в Сенат, где рассматривается не более шестидесяти дней. Принятый большинством голосов от общего числа депутатов Сената проект становится законом и в течение десяти дней представляется Президенту на подпись. Отклоненный в целом большинством голосов от общего числа депутатов Сената проект возвращается в Мажилис. Если Мажилис большинством в две трети голосов от общего числа депутатов вновь одобрит проект, он передается в Сенат для повторного обсуждения и голосования. Повторно отклоненный проект закона не может быть вновь внесен в течение той же сессии. Процесс создания закона завершается его опубликованием. [2, 34]

Лоббирование в парламенте имеет свои особенности. Они заключаются в том, что парламент занимается законодательной деятельностью. В этой связи лоббирование возможно в виде “проталкивания” определенного законопроекта или отдельных поправок в него. Кроме этого, возможны разнообразные запросы и письма депутатов парламента и других уполномоченных лиц в различные органы государственной власти. Немаловажен в лоббистской деятельности и личный контакт с депутатом: при личном знакомстве с парламентарием можно определить, поддержит он необходимый законопроект или нет.

Лоббирование законодательного предложения или законопроекта в парламенте, как правило, начинается с поиска сторонников (единомышленников) среди депутатов. После того, как они найдены, парламентарий или группа депутатов вносят предложенный законопроект в порядке законодательной инициативы в парламент. Истинными разработчиками в этой ситуации могут быть не лоббисты, а те, кто за ними стоит. Поэтому часто бывает неизвестно, кто же настоящий заказчик.

Работа лоббиста в парламенте не ограничивается только поиском сторонников или единомышленников. Важное значение имеет способность переубедить или склонить на свою сторону “колеблющихся” депутатов, тех, кто не имеет четкой позиции по данному законопроекту. Их количество может иметь решающее значение при обсуждении и принятии законопроекта.

Однако лоббизм вносит в жизнедеятельность общества как определенные позитивные, так и негативные последствия, которые мы хотели бы рассмотреть далее.

Во-первых, влияя на управленческие решения, он заставляет «держаться в форме» органы государственной власти и управления, в определенном смысле конкурирует, соревнуется с ними, придает им большую динамику и гибкость. В условиях разделения властей каждая из ветвей может использовать то или иное лобби в своих интересах. Так, в Конгрессе США законодатели официально сотрудничают с лоббистскими кадрами определенных заинтересованных групп, что, бесспорно, только усиливает позиции законодательной власти.

Во-вторых, лоббизм выступает инструментом самоорганизации гражданского общества, с помощью которого мобилизуется общественная поддержка или оппозиция какому-либо законопроекту, оказывается влияние на политику. Лоббизм в этой ситуации — своего рода соперник бюрократии. Учитывая также, что государство в условиях становления рыночных отношений все больше и больше оставляет многое из своих позиций в сфере защиты интересов различных социальных групп и слоев, этот вакуум должен быть заполнен соответствующими структурами гражданского общества.

В-третьих, создает возможности для обеспечения интересов меньшинства, ибо выступает в качестве специфической формы проявления политического плюрализма.

В-четвертых, воплощает собой принцип свободы социальных негосударственных структур: ассоциаций, общественных организаций, слоев и т.п. С помощью лоббирования они сами пытаются решать свои проблемы, обладая определенным выбором путей и средств подобного решения.

В-пятых, применяется как своеобразное социально-политическое стимулирование, направленное на ускорение претворения в жизнь тех или иных целей и интересов, на побуждение к конкретным действиям. При таком подходе лоббизм выступает как способ активизации каких-либо процессов и явлений в сфере политики.

В-шестых, позволяет расширить информационную и организационную базу принимаемых решений и гораздо убедительнее обратить внимание на определение «кричащие» проблемы. Лоббисты обеспечивают органы государственной власти потоком информации по тому или иному вопросу, который вносится на парламентское слушание, «информируют законодателей о том, что происходит на самом нижнем общественном уровне (и на других уровнях)». Поэтому они больше походят на торговцев информацией. Через лоббирование придается интересам различных групп и слоев большая злободневность, актуальность, социальная значимость, убеждаются властные структуры в приоритетном, оперативном и более полном их удовлетворении. То есть лоббирование выступает в виде системы аргументации, механизма подготовки и принятия соответствующих актов.

В-седьмых, лоббизм можно рассматривать как инструмент взаимодействия представительной и исполнительной власти. Разделение властей не противопоставляет их друг другу, оно должно иметь рабочий характер. Поэтому «взаимопомощь министерских лоббистов и депутатских комитетов — на пользу делу, она лишена корыстного интереса и вполне укладывается в рамки нормальной политической жизни».

В-восьмых, лоббизм можно оценивать и как более широкое, средство достижения компромисса, способ взаимного уравновешивания и примирения между собой разнообразных интересов. Общепризнанно, что лоббистские группы, отстаивающие порою диаметрально противоположные интересы своих «хозяев» (государственных, классовых, частных и т.п.), как это ни странно, на первый взгляд, способствуют сохранению своего рода равновесия различных сил, нахождению точек соприкосновения и достижению консенсуса при принятии управленческих решений, ведь, в конце концов, стержень лоббизма — взаимовыгодное сотрудничество.

К минусам лоббизма мы отнесем следующее.

Во-первых, он может стать инструментом приоритетного удовлетворения иностранных интересов в ущерб интересам государственным, т.е. реализоваться подчас как «непатриотическое» средство.

Во-вторых, выступает иногда проводником неправового воздействия (давления) на государственные органы. Здесь уже надо говорить о преступных видах лоббизма (взяточничестве, коррупции и т.п.), которые подтачивают фундамент власти.

В-третьих, может служить фактором развития и защиты ведомственности, местничества, национализма и т.п., усиливать крайние формы удовлетворения специальных интересов.

В-четвертых, лоббизм таит в себе немалую опасность «размывания» народовластных устоев общества, превращения демократических институтов в мощный инструмент отдельных властных групп.

В-пятых, лоббистские мероприятия выступают в определенных условиях и в форме проявления социальной несправедливости. Как показывает социальная практика некоторых западных государств, результативность лоббизма большого бизнеса несравненно выше (в виду главным образом финансово-материальных возможностей), чем у других групп и структур. Подобная ситуация, повторяющаяся постоянно, способна дистабилизировать обстановку, дисбалансировать интересы, содействовать росту социальной напряженности.

В-шестых, лоббизм может использоваться и в более прозаичных целях — как инструмент обогащения отдельных слоев, элит. «Лоббизм как таковой — это существование мощных групп людей у власти, предпринимающих все возможные меры для перераспределения материальных ресурсов и благ в свою пользу».

Таким образом, подводя итог важно отметить, что для того чтобы такой политический институт, как лоббизм приносил пользу всему обществу, необходимы соответствующие условия: реальное действие демократических институтов и норм, экономическая и политическая стабильность, свобода средств массовой информации, устойчивое гражданское общество и т.д. Только при наличии данного набора факторов расширяются шансы на использование лоббизма в общественных интересах, он начинает «работать» в общесоциальных (общечеловеческих) режимах.

В условиях же экономического, политического и духовного кризиса, переходных периодов, непредсказуемости, когда каждый слой, класс, группа стремятся «урвать» именно сейчас, лоббизм выходит из цивилизованных рамок и приобретает больше минусов, чем плюсов. [3]
Список литературы:

1. 
   Енгибарян Р.В., Тадевосян Э.В. Конституционное право: Учебник. – М., 2000. – с.492.
   
2. 
   Конституция РК от 30.08.1995г., Астана: Елорда, 2008. – с.56.
   
3. 
   Малько А. В. Лоббизм // Общественные науки и современность. 1995. №4.
   

университета им.Л.Н.Гумилева

Научный руководитель: Меерманова Ж.Б., к.ю.н., доцент
ЮВЕНАЛЬНАЯ ЮСТИЦИЯ В КАЗАХСТАНЕ. ПРОБЛЕМЫ СТАНОВЛЕНИЯ И РАЗВИТИЯ
Ювенальная юстиция (лат. juven?lis — юношеский; лат. j?stitia — правосудие) — правовая основа западной модели системы государственных органов, осуществляющих правосудие по делам о правонарушениях, совершённых несовершеннолетними.

На сегодняшний день наиболее распространены следующие определения понятия «ювенальная юстиция»:

1) система особого судопроизводства по делам о правонарушениях несовершеннолетних, совершивших уголовно-наказуемые деяния и достигших возраста уголовной ответственности;

2) система норм и институтов, связанных с ребенком как субъектом правонарушений, независимо от его возраста и категории правонарушений;

3) система, включающая не только соответствующее законодательство, но и комплекс государственных и иных органов и организаций, имеющих своим назначением защиту прав и законных интересов несовершеннолетних; осуществление правосудия в отношении несовершеннолетних; реагирование на правонарушения несовершеннолетних.

Полагаем, что оптимальным представляется последнее определение, т. к. в случае принятия его в качестве базового могут быть в максимальной мере реализованы принципы ювенальной юстиции, которые обусловливают выделение ее из общей юстиции: преимущественно охранительная ориентация; социальная насыщенность; максимальный учет при осуществлении процессуальных действий и принятии процессуальных решений в отношении несовершеннолетних их индивидуальности.[1]

Я согласна с определением С.Ф.Бычковой так как считаю, что действительно принципы ювенальной юстиции следует выделять из общей юстиции и подчеркивать индивидуальность в принятии процессуальных решений.

Проблема защиты прав детей, формирования особого порядка судопроизводства в отношении несовершеннолетних совершивших противоправные действия не нова. Уже в Римском праве, более поздних правовых актах средневе­ковья и тем более законодательстве ряда Европейских стран XVIII—XIX вв. предпринимались попытки защитить права несовершеннолетних и оградить их от жесто­кой кары за совершенное деяние.

Так, Италия была первой европейской страной, где церковь инициировала создание специального пенитенциарного учре­ждения для несовершеннолетних правонарушителей. Папа Клемент XI создал в Риме исправительный дом Сен-Мишель, определив своим указом контингент подростков, помещаемых в этот дом, и условия их содержания.

В целом же отсутствие специальной правовой защиты несовершенно­летних можно было обнаружить в законах многих стран в на­чале и даже в середине XIX в.

В большинстве законов того времени устанавливалась равная для детей и взрос­лых уголовная ответственность и наказание, одинаковая для всех лиц, представших перед судом. Лишь к середине XIX в. ряде государств мира стали появляться законы, создаваться специальные учреждения, где стояла задача элементарной защиты детей и подростков на разных стадиях осуществления правосудия. Так в 1824 г. в Нью-Йорке был создан первый реформаторий для детей с целью оградить их от совместного содержания в тюрьмах со взрослы­ми преступниками. В 1831 г. закон штата Иллинойс пред­усмотрел, что наказание несовершеннолетних за некоторые виды преступлений должно отличаться от наказания взрослых. В 1869 г. в Бостоне (штат Массачусетс) впервые были органи­зованы заседания суда специально для рассмотрения дел несо­вершеннолетних, а также осуществлен первый опыт примене­ния к ним режима пробации (воспитательного надзора), став­шей впоследствии одним из самых распространенных и, по мнению американцев, самых действенных методов обращения с несовершеннолетними правонарушителями. Федеральный закон США уже содержал предписание о рассмотрении дел несовершеннолетних в возрасте до 16 лет отдельно от дел взрослых преступников.

И все-таки это были лишь отдельные попытки, которые не меняли кардинально карательную направленность уголовной политики в отношении несовершеннолетних.

Первый суд по делам несовершеннолетних был создан в Австралии (1890г.), затем указанные суды были образованы в Канаде (1894г.) и в 1899г. в США.

Конечно, этот поворот в истории правосудия не был слу­чайным. Его готовила сама история ювенальной юстиции. Но необходим был особый импульс, чтобы стало ясно, что без специального правосудия для несовершеннолетних борьба с детской и юношеской преступностью обречена на неуспех. Импульс возник в виде небывалого роста преступности несо­вершеннолетних в самом конце XIX в. Достижения техниче­ского прогресса породили определенные новшества в эконо­мической сфере, изменившие привычные условия жизни об­щества. Европа конца XIX — начала XX вв. была буквально наводнена толпами юных бродяг и правонарушителей. Суще­ствовавшие в то время средства борьбы с преступностью можно оценить как неэффективные, а применительно к не­совершеннолетним — как провоцирующие новые преступле­ния.

На современном этапе день защита прав и законных интересов несовершеннолетних является одним из приоритетных направлений государственной социально-правовой политики Казахстана.

Суд назначив наказание несовершеннолетнему ,как правило, отправляет несовершеннолетнего в колонии, а по-другому в большинстве своем у нас в Казахстане не происходит, в первую очередь из-за недостаточности финансирования данной отрасли. К примеру, как показывает практика, пребывание в пенитенциарных учреждениях не только не исправляет малолетних преступников, но еще более закрепляет сформированную в процессе жизни, имеющегося семейного воспитания, отрицательную сторону поведения. Психологические исследования свидетельствуют, что через полтора года пребывания в условиях режимного учреждения происходят необратимые изменения в структуре личности, психике взрослого человека, затрудняющие его последующую реабилитацию и ресоциализацию в обществе. Можно предположить, что неокрепшая психика подростка «ломается» еще быстрее, а процесс восстановления становится еще более затратным и трудоемким. В итоге после того, как несовершеннолетний отбудет наказание и выйдет на свободу мы получим готового «уголовника», т.к. та среда в которой он будет находиться еще больше будет способствовать развитию его криминальной направленности.

Мы предлагаем во избежании этого обратить внимание на институт пробации. Необходимо создавать такие условия, чтобы осужденный мог отбывать наказание в обществе, а контроль за такими осужденными будут осуществлять уголовно-исполнительные инспекции. В Казахстане нет единого органа (службы),который занимался бы контролем и оказанием помощи осужденным отбывающим наказание и тем, кто вышел из колонии. Отсюда высокий уровень рецидива. Конечно создание такого органа потребует больших материальных затрат, но через определенный промежуток времени результат будет очевиден. Государство тратит большие средства на содержание несовершеннолетних в колонии, но становится очевидным тот факт, что большинство после освобождения встает на тот же путь, потому что опять таки, огромное влияние оказывает сама обстановка в колониях и получается замкнутый круг. А если создать единый орган, который будет заниматься осужденными и теми, кто вышел на свободу повторных рецидивов будет в разы меньше. Т.к. на сегодняшний в Казахстане уже действуют ювенальные суды, речь должна идти о формировании системы правосудия, что может быть продемонстрировано на примере уголовной юстиции. Концепция правовой политики на период с 2010г.до 2020г.,утвержденная Указом Президента РК от 24 августа 2009 года, определяет развитие ювенальных судов основным вектором развития судебно-правовой системы РК.

Сама деятельность уголовно-исполнительных инспекций РК не представляет оказание помощи в трудоустройстве, социальном сопровождении, т.е. не имеет того реабилитационного насыщения и акцента именно на оказание социальных услуг, как это принято в других странах. В действующем законодательстве в целом отражены правильные подходы к созданию в стране системы ювенальной юстиции, отвечающей современным международным стандартам ее организации и функционирования. Но время показывает, что процессуальное законодательство нуждается в доработке с целью максимальной детализации правовой процедуры по делам несовершеннолетних и дальнейшего внедрения принципов ювенальной юстиции в судопроизводство. Прежде всего в законе должны быть отражены следующие правовые идеи: 1) несовершеннолетний, предстающий перед судом, признается не правонарушителем, а особым субъектом; 2) необходим учет как индивидуальных особенностей ребенка, так и региона его проживания; 3) требуется функционирование наряду с судами служб по профилактике правонарушений несовершеннолетних; 4) наряду с мерами правового воздействия должны быть активно задействованы программы, преследующие цели социальной коррекции несовершеннолетних, осуществляемые специальными службами социальных работников при судах.

В настоящий момент в процессе фигурируют педагог и психолог, предназначением которых является содействие органу, ведущему уголовный процесс, в доказывании. Несовершеннолетнему же «содействует» защитник, который вряд ли обладает знаниями детской психологии, и, поскольку это не предусмотрено законом, не адаптирует свои функции применительно к ситуации. Необходимо взять за основу идею "Пекинских правил" в рамках уголовной ювенальной юстиции надо сделать всё таким образом, чтобы  несовершеннолетний правонарушитель больше не совершал преступлений, через восстановление его прав (на образование, на поддержку со стороны семьи, возможность трудоустроиться, получить профессию, получить необходимую психологическую, медицинскую помощь и т.д.) обеспечить безопасность общества, вернуть правонарушителя к нормальной жизни в обществе как законопослушного его члена.

Мы считаем в силу указанных обстоятельств, специфика процесса в отношении несовершеннолетнего требует привлечения представителей специальной службы социальных работников. Успешно реализуемая в ряде стран практика внедрения указанных служб показывает, что содержание их деятельности может составлять: получение первичной информации о несовершеннолетнем, совершившем правонарушение; знакомство с несовершеннолетним, его семьей и окружением, условиями жизни и развития, выявление социальных проблем; установление психологического контакта с несовершеннолетним и привлечение специалистов в области психологии при проведении социально-психологического исследования; проведение индивидуальной профилактической работы в отношении родителей или заменяющих их лиц; оказание помощи несовершеннолетним в решении проблем с окружающим его социумом; содействие в трудовом и бытовом устройстве, организации досуга; направление в учреждения восстановительного обучения или формирования навыков обучения; содействие в направлении в медицинские учреждения; разработка и использование.

На сегодняшний день в отношении несовершеннолетних, совершивших общественно опасные деяния, содержащие признаки преступления, не достигших возраста уголовной ответственности, фактически действует непроцессуальная система отправления правосудия. Вследствие этого несовершеннолетний преступник в большей степени защищен государством, чем малолетний правонарушитель.

Представляется целесообразным ввести в раздел «Особые производства» УПК отдельную главу «Особенности рассмотрения дел об общественно опасных деяниях несовершеннолетних, не достигших возраста уголовной ответственности». В указанной главе следует четко отразить особенности как досудебной подготовки материалов по соответствующей категории дел, так и их судебного рассмотрения (ст. 495 УПК), устанавливающая возможность освобождения несовершеннолетнего от наказания с применением принудительных мер воспитательного воздействия, должна быть дополнена детальной регламентацией действий, касающихся установления и изменения сроков его пребывания в специализированном учреждении для несовершеннолетних.

Одновременно следует ввести нормы, устанавливающие возможность и порядок прекращения в ходе предварительного следствия и судебного заседания уголовного преследования в отношении несовершеннолетнего, совершившего преступление небольшой или средней тяжести, с применением в отношении него принудительных мер воспитательного воздействия. Для возможности правильного функционирования ювенальной юстиции необходимо создать в стране систему подготовки специализированных кадров. Необходимо заблаговременно организовать при высших учебных заведениях педагогического профиля отделения социально-правовой защиты несовершеннолетних для углубленного изучения правовых, медицинских, психологических и других вопросов, относящихся к указанным субъектам, при высших учебных заведениях юридического профиля - специализированные отделения по подготовке судей, сотрудников правоохранительных органов и адвокатов для органов ювенальной юстиции.

В заключении следует сказать, о том, что назрела острая необходимость создания отдельного самостоятельного кодекса, регулирующего деятельность всей ювенальной системы Республики Казахстан.

Список литературы:

1. Бычкова С.Ф. Перспективы развития. - Алматы, 2006.

университетінің 2 курс студенті

Ғылыми жетекшісі: Төлепенов Ж.К., аға оқытушы
ӘСКЕРИ ҚЫЗМЕТШІЛЕР АРАСЫНДАҒЫ ӨЗАРА

ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ЖАРҒЫЛЫҚ ЕРЕЖЕЛЕРДІ БҰЗУЫ

Мақалада бір-бірінің арасында бағыныштылық қатынастары болмаған кезде әскери қызметшілердің арасындағы өзара қарым-қатынастардың жарғылық ережелерді бұзуға қарсы қылмыстық-құқықтық күрестің теориялық-қолданбалы мәселелері зерттелген,аталған қылмыстың толық қылмыстық-құқықтық сипаттамасы берілген, сондай-ақ осы саладағы қолданыстағы қылмыстық заңдылықты жетілдіру бойынша нақты ұсыныстар жасалған.
Кілтті создер: Әскери прокуратура, Қарулы Күштер, әскери тәртіп

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде және басқа да әскерлер мен әскери құрамаларындағы әскери тәртіпті нығайтуға қатысты мәселелер көптеген нормативті құжаттармен реттеледі. Қарулы Күштердің жалпы әскерлер жасағы Жарғысына Қазақстан Республикасы Президентінің қаулылары: 1994 жылы 23-қарашада қабылданған «Әскери тәртіпті нығайту шаралары және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі құқық бұзушылармен күресті күшейту туралы» және 1995 жылы 17-наурызда қабылданған «Қылмыспен күрестің шұғыл шаралары мен құқықтық тәртіпті нығайту туралы», 2005 жылы 28-қазанда қабылданған «Әскери қылмыстар туралы сот тәжірибесі туралы» ҚР Жоғарғы сотының нормативті Қаулысы және басқа да нұсқаулары мен бұйрықтары кіреді. Осы нормативті құжаттарға сүйене отырып, соған сәйкес жоспарланған шаралар өңделуде және әскери тәртіп жағдайларына талдау жасалынуда.

Алайда, біз қабылданып жатқан шаралардың кемшіліктері мен тиімсіздігін анықтап, жұмыста формализм мен бір қалыптылығын басым етіп, жаңа әдістер мен тәсілдердің болмауын қадағалауға тиіспіз.

Бізді Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі құқықтық тәртіп пен әскери тәртіпті бұзу, жарақаттану мен өлімнің, сонымен қатар жарғылық емес қатынастар санының өсуінің жалғасуы толғандырмай қоймайды. Прокурорлық бірнеше тексеріс тәртіптік дөрекі қылмыс жасаудың сандық көрсеткіші, әскери тәртіптің жағдайы жұмыстың нақты жағдайына тойтарыс бермейді. Көбінесе әскери тәртіптің дөрекі қылмыс фактілері әскери бөлімдердің сол орындарында және орталық әскери басқару орталықтарында жасырылып, сырт көзге әскерде алдамшы амандық пайда болады.

Мысал ретінде, 31431 әскери бөліміндегі контрактілі қызметтің старшинасы Агыбаев Ж. мен қатардағы жауынгер Керінбаевтың арасындағы жарғылық емес қарым-қатынасын келтірсем болады. Көрсетілген факті бойынша Аягөз гарнизонының әскери прокуратурасында қылмыстық іс қозғалды.[1]

Былтырғы жылмен салыстырғанда бөлімді өз еркімен қалдыру, қызмет жағдайын теріс пайдалану, қарауылдық қызметті бұзу, мемлекеттік меншікті ұрлау және қарулар мен ату жарақтарына қатысты қылмыстар саны айтарлықтай өзгерген жоқ. Сонымен қатар тәжірибе жүзінде жарғылық емес қарым-қатынаспен байланысты қылмыстар саны да бұрынғы күйінде қалды.

Көрсетілген мәселелердің себептерін талдай келе, келесіні айта кеткен жөн: жауынгерлік дайындау ұйымының командирлік іс атқару жұмысының нашарлығы, жеке тәрбиелік жұмыс, әскер ұжымының моральды-психологиялық тұрғыда немқұрайлы білімі, формализмнің басымдығы және тиісті міндетті тұлғалардың жұмысында жауапкершіліктерінің жоқтығы. Әскер қатарына шақырылған жас солдаттардың психологиялық бейімделу мәселесіне міндетті көңіл бөлінбейді. Суицидке алдын алу шаралары нашар ұйымдастырылған. Ең үлкен мәселелердің бірі «дедовщиналықтың» көптеп таралуында. Тіл тигізу және күш көрсету жағдайларының тәжірибе жүзінде барлық әскери бөлімдерде болатындығын мойындағанымыз жөн. Әскери шарттарындағы криминологиялық специфика әскери қызметтің демографиялық, әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық және басқа да ерекшеліктерімен байланысты болып табылады.

Солардың бірнешеуіне тоқтала кетсем,

• 
  қарулы күштерде 18-27 жас аралығындағы жастар шоғырланған, ал бұл жас аралығы бүкіл әлемде қылмыстық белсенділіктің ең жоғары көрсеткіші болып табылады.
  
• 
  Солдаттар мен сержанттар ата-ана, бауырлары, жақындарынан және криминологиялық уәждің әлеуметтік-психолгиялық негізі болып табылатын еңбек ету, тынығу сияқты жалпы өмір сүрудің күнделікті іс әрекеттерінен ажырайды.
  
• 
  әскери қызметкерлердің мінез-құлықтары, өмірі, күнделікті тіршілігі, демалуы максималды түрде регламенттелінген және кей жағдайда құқыққа қарсы мінез-құлық ретінде сараланып, алаңдаушылық туғызуы мүмкін.
  
• 
  Жас ерлердің жабырқаңқылық пен тұйықтық мінездерінің басымдығы казармалық шарттарда жеке дара қақтығыстың жиілеуіне апарып соғады.[2]
  

Қазақстан Республикасының қолданыстағы Қылмыстық кодексінің 370-бабына сәйкес бір-бірінің арасында бағыныштылық қатынастары болмаған кезде әскери қызметкерлердің арасындағы өзара қарым-қатынастардың жарғылық ережелерін ұрып-соғу, денсаулыққа зиян келтіру немесе өзге күш қолдану, не ар-ожданы мен қадір-қасиетін кемсіту немесе жәбірленушіні масқаралауға байланысты бұзу – екі жылға дейінгі әскери қызметі бойынша шектеуге не алты айға дейінгі мерзімге қамауға, не екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына, не екі жылға дейінгі мерзімге тәртіптік әскери бөлімде ұстауға жазаланады. Дәл сол әрекет бірнеше рет, екі немесе одан да көп адамға жасалса; адамдар тобы, алдын-ала сөз байласқан адамдар тобы немесе ұйымдасқан топ жасаса; қару қолданып жасаса; денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтірсе – бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Осы баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көзделген, ауыр зардаптарға әкеп соққан әрекеттер – он жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Сонымен қатар ҚР Қылмыстық кодексінің 369-бабында бастыққа қатысты күш қолдану іс-әрекеттерге қатысты, 371-бабында әскери қызметшіге тіл тигізуге, 380-бабында билікті теріс пайдалану, биліктің асыра қолданылуы немесе әрекетсіздігіне қылмыстық жауапкершіліктер қарастырылған. әскери қылмыстың алдын алуда, әсіресе жариялық емес қарым-қатынаста қылмыстық іс бойынша сот прцесінің пайдасы зор болып табылады.[3]

Алайда, 2001 жылы 21-маусымда жәбірленуші мен кінәлі тұлғаны татуластыруға қатысты қылмыстық жауаптылықтан босату туралы Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының «ҚР Қылмыстық кодексінің 67-бабының қабылдануы бойынша сот тәжірибесі» нормативті Қаулысы жарыққа шыққандығын айта кеткен жөн. Қаулының 14-бабында «бір уақытта екі объектіге қастандық жасау жұмысына қатысты Қылмыстық кодекстің 67-бабы қолданылатындығы...» айтылады. Сонымен қатар ҚР Қылмыстық кодексінің 67-бабы қызметтің белгіленген тәртібіне қастандық жасау, тікелей жеке дара арасындағы қарым-қатынасқа қатысты әскери қылмыстарға қылмыстық істің негізі ретінде қолданылады. [4]

Ережеге сәйкес, жаңадан қабылданған әскери қызметшілерді өздерінен үлкен қызметкерлер, кей жағдайда командирлер қысымға алып, еріксіз түрде кінәлі тұлғамен татуластырады, соның нәтижесінде қылмыстық іс тоқтатылып, кінәлі тұлға жазадан босатылады. Міне, осындай жағдайлар жарғылық емес қарым-қатынасқа әкеп соқтырады.

Осылайша тұлғаның жасаған қылмысына сай лайықты жазаланбауынан жазаның бұлтартпастығы - қылмыстық құқықтың жүзеге асырылмаған қағидасы болып қалады. Бұдан кінәлінің жазаланбауын көрген жас күресшінің психологиясы зардап шегеді.

Әскери қызметшілердегі тағы бір ірі мәселе ретінде есірткі қабылдау мен алкогольді ішімдік қолдануды айтсам болады. Соңғы жылдар көрсеткіші бойынша әскери қызметкерлердің зорлау қылмысына апаратын жағдай кінәлі тұлғаның немесе жәбірленушінің мас күйде болуы. Зерттеу жұмыстарындағы мәлімет бойынша мас күйде зорлау қылмысынтарының 17%-ы кінәлі, 7%-ы жәбірленуші тұлғалар. Осындай жағдайда жәбірленушілердің 21%-ы өз еркімен бөлімнен кетті, 0,4%-ы өзін-өзі өлтіргендер, 0,2%-ы зорлауға жауап қайтарып, ақысын алғандар.[5] Мұндай жағдай әскеи бөлімдерде көптеп кездесетінін және қаншама әскери қызметшілер осы қылмыстың құрбаны боп жатқандығын біле тұра, көбісі жоғарыда атап өткен әділетсіздікке жол береді, әскери қызметшілердің тек 14%-ы ғана өзінің зорланғаны жөнінде әскери қолбасшыны ақпараттандырған. Осы жағдайға қатысты 1992 жылы 18-желтоқсанда қабылданған (1998 жылы 15-мамырда және 2004 жылы 18-маусымда өзгерістер мен толықтырулар енгізілген) Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотының « Заң шығару органының сот тәжірибесінде жеке және заңды тұлғаның өз намысын, абыройы мен іскерлік беделін қорғау» туралы нормативті Қаулысы қабылданды. Яғни намыс – бұл дегеніміз, тұлғаның қоғамдағы бағасы, оның әлеуметтік және рухани сапасының өлшемі; абырой – бұл дегеніміз, тұлғаның өзінің жеке қасиеттеріне, қабілетіне, қоғамдағы орнына, дүниеге көзқарасына өзіндік баға беруі; іскерлік бедел – бұл дегеніміз, тұлғаның қоғам ойымен анықталатын іскерлік абыройы.[6]

Сонымен қатар,таң қаларлық жағдай Қорғау Министрлігінің тәрбие және әлеуметтік-құқықтық жұмыстары жөніндегі департаменті, басқа да әскерлердің аналогиялық құрылымдық бөлімшелері және әскерлік ұйымдарда жоғарыда аталған құқықбұзушылықтарға ескерту жасау мен алдын алу мақсатында жоспарланған тәрбиелік және әлеуметтік-құқықтық шаралар өткізілмейді. Мұндай шаралардың өткізілмеу себебі ретінде жүзеге асыру дисциплинасының әлсіздігі деп көрсетсем қателеспеспін.

1998-2010 жылдар аралығында елімізде 17175 әскери қылмыс тіркелген, оның 18%-ын өзара қатынастың жарғылық ережесін бұзғандарға қатысты әскери қылмыстар алып тұр. Алайда тек осылар басқа да қылмыстардың жасалынуының азық ортасы болып табылады : әскери қызметтен ауытқу, күштеп алушылық ( ұялы телефонға бірлік толтыру), ату жарақтары мен қарулар ұрлау, бастыққа қатысты зорлау әрекеттері және т.б. Статистикалық мәліметтер бойынша әскери қызметшілер арасындағы өзара қатынастың жарғылық ережелерін бұзу басқа әскери қылмыстар категориясының 68%-ына , ал жалпы қылмыстың 32%-ына себеп болады екен.[7]

Қорытындылай келе, осы мәселеге қатысты мынадай ұсыныстар енгізгім келіп отыр:

• 
  әскери қызметкерлердің ұлттық біркелкі еместігі яғни ұлтқа, жұзге бөлінуінен пайда болатын қарсылық, қақтығыстар әскери күштеу қылмыстарына мүмкіндік туғызатын негізгі факторлардың бірі болып табылады.
  
• 
  Қолбасшының немесе бастықтың әскери тәртіпті нығайту қызметінде негізгі құнды белгісі - оның алдын алу шаралары, сәйкесінше жеке тұлғаның моральды-психологиялық жағдайы болып табылады. Осыған байланысты әскерлерде діни-тәрбие жұмыстары институты ашылса деймін.
  

1. 
   «Әділ сот» газеті, 17.05.2010 жыл, 5-6 б.
   
2. 
   «Заң және заман», №10, 2008 жыл, 60-61 б.
   
3. 
   ҚР Қылмыстық кодексі, 15.08.2008 ж. – Алматы, 2011.
   
4. 
   ҚР Жоғарғы Сотының «ҚР Қылмыстық кодексінің 67-бабының қабылдануы бойынша сот тәжірибесі» нормативті Қаулысы, 21.06.2001ж.
   
5. 
   www.law.kz
   
6. 
   ҚР Жоғарғы сотының «Заң шығару органының сот тәжірибесінде жеке және заңды тұлғаның өз намысын, абыройы мен іскерлік беделін қорғау» туралы нормативті Қаулысы,18.06.2004 ж.
   
7. 
   «Фемида» газеті, 15.10.2010 ж. Алматы.
   

университета им. Л.Н.Гумилева

Научный руководитель: Шакенов М.А., к.ю.н., старший преподаватель

ПРОБЛЕМЫ «КОНЦЕПЦИИ РАЗВИТИЯ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В КАЗАХСТАНЕ НА 2006-2011 ГОДЫ»
Бұл мақалада «Қазақстандағы 2006-2011 жылдары азаматтық қоғамының дамуының концепсиясына» негіздетен, біздің еліміздің сыртқы аумақтарындағы азаматтық қоғамының ламуының мэселелері қарастырылады.
This article describes the problems of civil society development in peripheral regions of our country, based on the «Concept of civil society development in Kazakhstan for 2006-2011».

Развитие современного Казахстана как демократического, правового и социального государства зависит исключительно от предприимчивости граждан и дальнейшего развития гражданского общества. Именно для этой цели наш президент одобрил своим указом «Концепцию развития гражданского общества в Республике Казахстан на 2006-2011 годы». Согласно ей, в этот год развитие гражданского общества примет системный и необратимый характер. Однако, в тоже время, на уровне периферийных районов нашей страны заметен довольно низкий уровень правосознания граждан в отношении гражданского общества. А ведь именно это, могло бы повлиять на решение многих проблем внутри страны, в частности и проблемы с коррупцией.

В своей статье, под периферийными регионами страны я имею ввиду большую часть регионов, которые входят в области и не являются промышленными, культурными или экономическими центрами. В них наблюдаются проблемы с развитием гражданского общества, население является довольно пассивным по отношению к общественным объединениям. И в этот список попадают множество регионов нашей страны, отдалённых от метрополии. И именно от развития институтов гражданского общества в этих регионах зависит уровень правосознания народа.

В развитых странах, а также ряде транзитных стран признается факт, что субъекты гражданского общества являются более гибкими структурами по сравнению с государственными органами. В результате нередко оказывается выгоднее передавать им средства в обмен на четкие, конкретные и конструктивные обязательства с их стороны, чем создавать дополнительные организации самому.[4]

25 июля 2006 года президентом был подписан указ «О концепции развития гражданского общества в Республике Казахстан на 2006-2011 годы», вместе с которым был утверждён план мероприятий по реализации этой концепции. Как мы видим, основным направлением развития гражданского общества, согласно этой концепции и её плану, была поддержка и развитие НПО (неправительственных организации) при помощи социальных заказов - форма реализации социальных программ, проектов, а также отдельных мероприятий, направленных на решение социальных задач республиканского, отраслевого и регионального уровней, обеспеченных за счет бюджетных средств, посредством заключения договора на осуществление государственного социального заказа.[5]

В 2003 году во время проведения первого пилотного конкурса проектов НПО в Министерство культуры и информации Республики Казахстан поступило 120 заявок от 109 НПО, комиссией было признано победившими 20 проектов на общую сумму 10,7 млн. тенге. В 2006 году государством было выделено порядка 200 млн. тенге на реализацию социального заказа. В 2007 году конкурс социально значимых проектов проведен по 70 лотам на общую сумму 299 028 000 тенге, в котором приняли участие 154  НПО, представившие 392 заявок.[6]

Но всё же, в Казахстане существует проблема, к которой и обращена эта статья – она заключается в том, что большинство населения в районах пассивно, и абсолютно не проявляют желания участвовать в организации НПО, что конечно же сказывается на всём развитии гражданского общества.

Причиной этому и одновременно другой проблемой является низкий уровень правосознания в периферийных регионах. Большинство населения просто не оповещены в достаточной мере про НПО или просто не обращает на них внимания, а ведь они – главный фактор существования таких институтов гражданского общества.

Ещё одной проблемой является отсутствие человеческих ресурсов у НПО. Большинство НПО создавались благодаря плану мероприятии государства для развития гражданского общества, но позже, интерес к НПО отпал среди самих работников, и это привел к тому, что большинство НПО сейчас существуют просто формально, и не имеют никаких возможностей участвовать в жизни общества, а существуют только в основном за счёт конференции и СМИ.

Всё это показывает, что методы правительства, используемые согласно плану мероприятий «Концепции развития гражданского общества в Республике Казахстан на 2006-2011 годы» не оправдали себя в большей части нашей страны.

И именно для этого следует разработать новую концепции на будущие годы, которая примет на себя новые пути развития гражданского общества, неучтённые в прошлой концепции, и приведшие к проблемам развития.

Считаю, что к этим путям, и способам решения существующих проблем можно отнести:

1. Используя СМИ и отдельно исполнительные органы и побуждая НПО, проводить бесплатные курсы для населения, по увеличению правовой грамотности. Это приведёт ко всеобщему развитию правового сознания в людях и укреплению гражданского общества.

2. Широкая агитация и реклама НПО и идей гражданского общества в СМИ. Правительство должно издавать социальные заказы для НПО, которые побуждали бы участвовать их в массовой агитации. Всё это приведёт к привлечению большего количества граждан в общественные объединения и НПО, что существенно скажется на развитии гражданского общества. Это увеличит роль общественных объединений в жизни общества и самих людей.

3. Стимулировать объединение усилии различных мелких НПО в единый план работы по установлению гражданского общества как в центральных, так и в периферийных регионах нашей страны.

Правительство может побудить НПО через социальные заказы и агитацию.

Это приведёт к образованию сильных общественных объединений, которые будут представлять интересы широких масс населения.

Все эти пути решения связанны со Средствами Массовой Информации, что является естественным, учитывая уровень их роли в жизни общества.

Список литературы:

1. 
   Концепция развития гражданского общества в Республике Казахстан на 2006-2011 годы. (online.prg.kz)
   
2. 
   Гегель Г.В.Ф. Философия права. М., 1990.
   
3. 
   http://www.zakon.kz/205103-obshhestvennye-obedinenija-kak-institut.html
   
4. 
   Шоманов А.Ж., Морозов А.А. Потенциал институтов гражданского общества в обеспечении социальной стабильности в Казахстане//Аналитик.- 2003.- №5. стр. 37
   
5. 
   Закон Республики Казахстан от 12 апреля 2005 года № 36-III «О государственном социальном заказе»
   
6. 
   http://www.mk.gov.kz
   
7. 
   http://www.inform.kz/rus/article/2334033
   

жүктеу/скачать 7,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: