ан әрбір адамның өмір тіршілігініңны¬шаны, жер жүзінде тіршілі
к етіп отырған әрбірадам киелі теректің жапырағы жарылғанда ө
міргекеледі, жапырағы жайқалып өскенде өсіп, үлкейіп, кемеліне
келеді, жапырағы мезгілсіз сарғайса, қайғы-
қасіретке тап болады, жапырағы солса, қартаяды, жапырағы үзілі
п, жерге түссе,
қазаға ұшырайды» дейді.
Бұл сюжеттерде әлем ағашты,
яғни ғаламның вегетативті моделі көріністапқан.
Қазақ халқы өзінің өмір-салтын, тұрмыс-тіршілігін, кейбір
әрекетін
ағашқа теліп, ағаштарды
адам бейнесіне енгізіп, сан
түрлі аңыз-әңгіме шығарған.Бұл
мифтік сюжеттер қазақтың
байырғы
өмір
салтының
метафоралық
образы
іспеттес. Расында да, ағаштардың сыртқы түр-
түрпаты, өсетін мекенінің ерекшелігі қазақтың ежелгі тіршілігін
еске түсіреді. Ұзын қарағай тәкаппар адам, мықшиған сексеуіл ж
азықсыз жапашегуші, таста өсетін арша тасбауыр, қызылтобылғы
ұялшақ кейіпкерлер ретінде сомдалып, халқымыздың қалыңмал
төлеп неке салтыныңкөріністері айқын бейнеленеді. Осындай ми
фтіктүсініктен туған ағаштардың араздығы мен татулығы, құдала
су сарыны «Ағаш өлең» депаталатын кейбір халық өлеңдері мен
жұмбақайтысқа да жиі арқау болады.
Ертеде дәстүрлі ортада ағаштың тұрмыс пеншаруашылыққа жара
мдылығына қарай
отындықағаш
және
кәделік ағаш
деп екі топқа
бөлген.
Ал, Ағаштардың өсу,
даму сатысына байланысты да екітүрге бөледі:
жас ағаш
және ті
ршілік циклы аяқталуы жақын
кәрі ағаш
. Балғын жас ағаштыкесу
ге қазақтар «коктей соласың» деп тыйымсалады. Сондықтан жас,
толық өсіп жетілмегенағашты қажетіне қарай ғана кеседі. Өсіп ж
етілгенағашты шірімей, құрт жемей тұрып қажеткежаратады. Кәр
і қуарған ағашты жығып, шауыпотынға пайдаланған.Ағашты кес
кен кездесүрегіндегі
шеңберлердің санына қарап, жасынанықтайды. Ағаштың таудың
теріскей беткейінеөскен ағаш діңінің көлеңке (солтүстік) жағынд
ағысын «ұрғашы ағаш» атайды. Ондайағаштардың бұтағы жоқ, ж
ылдық сақиналары жиі, шайыры аз болғандықтан «шешен»,
яғни акустикалық сипаты,
яғни дыбыс өткізгіштікқасиеті жоғары болады дейді шеберлер.
Саз аспаптарының құлағын ырғай, тобылғы т.б. қаттыағаштардан
әзірлейді. Ағаш шеберлері тәжірибежүзінде кез келген ағаштың
түп
жағы берік боладыдепсанайды.
Достарыңызбен бөлісу: