Оқыту әдістері-дәріс,диспут.
20
Қайта өрлеу дәуірендегі тәрбие және білім беру жүйесі
Қайта өрлеу дәуірндегі гуманистер білім беру және тәрбиелеу туралы.
Оларға жататындар: Витторино де Фельтре (1378-1446)-
Италия;
Франсуа Рабле (1474-1553);
Мишель Монтень (1533-1592) – Франция;
Томас Мор (1478-1535)- Англия;
Эразм Роттердамский (1467-1536) –
Нидерландия және т.б.
Жалпы көзқарастары.
Бірінші орынға адамға табынуды қойды.
Тәрбиелеу туралы гуманистік трактаттарда адам іс-әрекетке бейім, әлеуметтік және адамзаттық бағытталған, жоғары адамгершілікті, батылдыққа, өзін-өзі сыйлаушылыққа, денелік және рухани табандылыққа ие, өз Отанын қорғауға қабілетті, ол үлкен істерге деген ұмытылысымен ерекшеленеді, оған жан-жақты білім және мәдениет тән.
Тұлғаның жан-жақты дамуы ұлы құндылық ретінде Антикалық мәдениетке ұмытылушылығы. Баланың тұлғасын құрметтеу, схоластикалық оқуға және қатаң жазалауға қарсы болуы.
Адамгершілік – бірінші кезекте. Азаматтық борышты орындауға деген қабілеттілігі.
Білім беру басым роль атқарып, денелік тәрбие мен еңбек тұлғаны қалыптастырудың маңызды құралдары. Дене тәрбиесі жаттығулардың көмегімен жүзеге асырылады, ауада қозғалмалы ойындар, серуен, би, дұрыс тамақтану және ұйқы ұйымдастырылды.
Бұл кезеңдегі гуманистік тәрбиенің ерекшелігі оның білім беруінің классикалығында болып табылады. Оның негізінде ежелгі тілдер (латын және грек) және антикалық әдебиет алынған. Христиан әдебиетінен –Библия және шіркеу әкелері. Оқылатын негізгі пәндер: тарих, философия, поэзия, риторика, грамматика және диалектика. Жаратылыстану бөліміндегі пәндер: квадривиум (арифметика, геометрия, музыка және астрономия); ол итальян г
21
уманистерінің жекелеген мектептерінде география және астрономия оқытты. Кейбір мектептерде жаратылыстану
бөлімінің пәндері кеңірек берілді: физика табиғат туралы ғылым ретінде, математикада оптика және архитектура қоса оқытылды, натуралистердің және медиктердің еңбектері қарастырылды.
Тәрбиелеудегі жаңалық: сурет салумен, музыкамен, поэзиямен айналысу арқылы эстетикалық талғамды дамыту; білім беруге ана тілін енгізу.
Оқыту процесі ерікті, саналы және қуанышты болу керек деп түсінілді.
Денелік жазалауға теріс қатынаста болды, бірақ адамгершілік теріс қылықта қолдануға болады деп есептелді.
Бәрі үшін білім алуға жағдай жасау керек деген ой дәріптелді, бірақ олардың мектептерінде оқу негізінен ақылы болды.
Б
22
атыс Еуропадағы жаңа уақыттағы мектеп және педагогикалық ой
Я.А.Коменскийдің педагогикалық ілімдері
Негізгі еңбектері
|
Маңызды
идеялар
|
Адамгершілік
тәрбиесі
|
Ақыл-ой
тәрбиесі
|
Маңызы
|
|
Барлық ғылым тілдерінің ашық есігі;
Ұлы дидактика;
Адамзат-
тық істерді түзету туралы жалпыға бірдей кеңес;
Суреттегі заттарды cезімдік қабылдау әлемі;
Аналық мектеп;
Тиімді ұйымдасты-
рылған мектептің заңдары;
|
Жалпыны бірдей оқыту-ана тіліндегі мектептерде барлығы оқуы тиіс:барлық қалалар мен ауылдардағы танымал және танымал емес адамдар,байлар және кедейлер, балалар мен қыздар.Сынып- сабақ жүйесі.
Тәртіп идеясы, осы негізде мектептің дұрыс ұйымдасты-
рылуы
жүзеге асады.
Мектеп жылдарының ұғымдары, тоқсандар мен демалыстарды енгізу, сабақтарды ұйымдастыру, оқу күндері, айлары мен жылдары бойынша мектеп жұмысының барлық түрлерін мазмұнына
|
Адамгершілк тәрбиенің 4 ізгілігі:
1. даналық
2. сабырлық
3. ерлік
4.шыншыл-
дық
Даналық ізгі өмірдің жетекшісі болып табылады. Сыпайылық, тыңдай білушілік, басқа адамдарға деген мейірімділік, тазалық , мұқияттылық, қарттарды қадірлеу-
шілік, еңбекқорлық сияқты
қасиеттерді дамытуды.
Адамгершілік тәрбиесінің құралдары: 1) ата-аналардың, оқытушылар-
дың,
жолдастары –ның
өнегесі;
|
Ақыл-ой тәрбиесі бұл өзінді және қоршаған ортаны тану.
Табиғат
-пен
байла-ныста жүзеге асады.
Міндет-
ті пәндер:
грамма-тика,
физика,
матема-тика,
этика, диалек-
тика,
ритори-
ка
|
1.Бүкіл
әлемдегі
мектеп пен педагоги-
калық ойдың дамуына
көп еңбегін сіңірді.
2. Бүкіл
әлемдегі кітаптар-
дың шығуына
оның көптеген кітаптары үлгі болды.
Оқу жұмысын ұйымдас-
тырудың көптеген ереже-
лерін,
принцип-
терін және
дамушы
дидакти-
калық
идеяла-
рын ұсынды.
4. Мектеп
жұмысын
ұйымдас-
тырудың
және сынып – сабақ жүйесінің теориялық
|
|
|
24
|
сәйкес анық бөлу, сыныптардағы оқушы-ларды тұрақты қүрамына қарай бөлу, оқу жылының басы мен соңын бекітіп, бөлу.
Дидактикалық принциптері:
1. Дұрыс тәрбие табиғат-пен байланыста жүзеге асу қажет.
2. Пәндерді оқытудың жүйелігі.
3. Көрнекліктік-заттардан, құбылыстардан, мысал-дардан бастап оқыту.
4. Оқытудың бірізділігі – оқытуда үзілістер болмау қажет.
5. Оқудағы саналылық-ақыл-ойға түсініксіз нәр-сені еске сақтауға бермеу қажет.
6. Шығармаға шақтық-оқушылардың мүмкін-діктерін есепке алу.
7. Оқытудың беріктігі – асықпай, жаймен алға қарай жүру.
Оқытушы:
Оқытушының лауазымды «күн астындағы басқа қызметке қарағанда, артықшылығы зор», «оқу-шыларды ізгі өнеге көр-сете отырып оқытуға» тиісті, шыншыл, қызмет-шіл, қайсар, жоғары адам-гершілікті болып, өз ісін сүйе білуі қажет, оқушы-лардың әкесіндей бола отырып, балалардың оқуға деген қызығушылығын есепке алу қажет.
|
2) әңгіме-лесу, өсиет;
3) адамгер-шілік мінез-құлықты жаттықтыру.
|
|
негіздерін жетілдіреді
24
5. Мектепке дейінгі тәрбие теориясын жетілдірді.
|
ҰЛЫ ДИДАКТИКА
Ұлы дидактика
кітабының негізгі бөлімдері
|
Негізгі алынатын кезендер мен идеялар
|
XVI бөлім.
Оқыту мен оқуға қойылатын жалпы талаптар, яғни қалай оқыту және нені оқу керек.
Негізгі қағида 1
Негізгі қағида 2
Негізгі қағида 4
Негізгі қағида 6
Негізгі қағида 7
XVII бөлім.
Оқыту мен оқудың
жеңілдігінің негіздері.
Негізгі қағида 1
Негізгі қағида 2
Негізгі қағида 3
XVIII бөлім
25
|
1. Адамға білім беруді балалық шақтан бастау қажет.
2. Таңертеңгі сағаттар сабаққа қолайлы уақыт.
3. Жас ерекшелігіне байланысты қабылданатын барлық оқылуға тиісті пәндер даму сатысына сәйкес бөліну қажет
1. Материалды дайындау: кітап және басқа да оқу құралдарын алдын-ала әзірлеу
2. Ақылды-ойды тілден бұрын дамыту.
3. Нақты оқу пәндерін құрлысына қарай шолу
4. Ережеден бұрын мысалдарды шолу.
Оқушылар бір уақытта бір ғана пәнмен айналысу үшін мектепте тәртіп орнауы қажет.
1. Басынан бастап жастарға жалпы білім негіздерін беру қажет (оқу материалын берген кезде алынған білімді дамыта отырып беру қажет)
2. Әрбір тіл, әрбір ғылым алғашында қарапайым элементтер арқылы берілу қажет, оқушыларда белгілі бір жалпы түсінік қалыптасуы керек.
1. Барлық оқу сабақтарының жиынтығы сыныптар бойынша мұқият бөлінуі қажет- алдыңғы сабақтар кейінгі сабақ үшін жол ашуы қажет.
2. Уақыт нақтылықпен бөліну қажет, яғни әрбір жылда, айда, күнде өзіндік маңызды жұмыс жүріп жатуға тиіс.
1. Білім беру жастық шақтан, ерте басталуы қажет.
2. Белгілі бір пән бойынша әрбір оқушыға бір ғана оқытушы білім беру керек.
3. Тәрбиенің еркіне сәйкес адамгершілік нормалар үйлесімді даму қажет.
1.Барлық мүмкін құралдарды пайдалана отырып , білім алу мен оқуға деген ұмтылысты күшейту.
2. Оқушылардың қанағаттанбаушылық сезімі мен алдағы сабақтардан жирену сезімін тудырмау үшін, оқудағы қиындықтарды оқыту әдістерінің көмегімен азайту
|
|
XXVI бөлім Адамгершілік тәрбиесінің әдістері
XXVII бөлім
XXVIII бөлім оқушылардың жасы мен жетістіктеріне сәйкес төрт деңгейлі құрлысы туралы
|
1. Әрбір ғылым нақты ережелерге бағыну қажет
2. Әрбір ережені көп емес нақты сөздермен түсіндіру.
3. Әрбір ереже көптеген мысалдармен жалғасын табу керек.
1. Пайда әкелетін нәрселер ғана негізге алына отырып қарастырылу қажет.
2. Кейінгі істелетін нәрселер алдыңғы істерге сүйену қажет.
3.Барлық істер тұрақты жаттығулармен бекітіліп отыруы қажет.
4.Барлығын жүйелі, белгілі бір нәрсеге ғана көңіл аудара отырып орындау қажет.
5. Әрбір пәнді түсінгенге шейін мұқият оқу қажет.
Бала мынадай қасиеттерді игеру қажет:
1) сабырлық
2) тазалық
3) қарттарды қадірлеушілік
4) ескертушілік
5) шыншылдылық
6) мейірімділік
7) еңбекқорлық
8) құрметтеушілік
9) шыдамдылық
«Тәртібі жоқ мектеп- сусыз диірмен сияқты». Тәртіптілікті ұстап тұру үшін, мынадай жағдайларды басшылыққа алу керек:
1) тәрбиеші үлгі - өнеге көрсете білуі қажет;
2) өсиет айтып, кейде бұйыру арқылы да тәрбиелеу қажет;
24 жасқа дейін толық білім беру
Бұл білім беру 4 мектептен өтеді:
6 жасқа дейін- балалық шақ- аналық мектеп (көктем)
6-12 жас-жасөспірімдік шақ- қарапайым мектеп немесе ана тілі мектебі (жаз)
12-18 жас- жастық шақ-латын мектебі немесе гимназия (күз)
|
26
Ағартушылық дәуірінің ағылшын философы
ДЖОН ЛОКК (1632-1704)
|
Өмірлік кезеңдері және негізгі жұмыстары
|
Негіз салған идеялар
|
Тәрбиенің мазмұны
|
Оқыту және тәрбиелеу әдістері
|
|
27
Өзі кейін сабақ берген Оксфордты бітірді.
Дворяндық жанұялардың балаларының оқытушысы (наставник) болды.
Конституциялық монархияның жақтаушысы, жаңа буржуазияның өкілі. Оның джентельменді прагматизм мен рационализм рухмен тәрбиелеу жүйесі маңызды.
Еңбектері:
Тәрбие туралы
ойлары,
Ақыл- ойды басқару туралы.
|
Адамзаттық білім бәрінен бұрын сыртқы сезімдік тәжірибенің салдары болып табылады.
Адамда туғаннан пайда болған идеялар жоқ.
«таза тақта» сияқты және ішкі сезім – рефлексия арқылы өз сезімдері салдарынан қоршаған ортаны қолдауға дайын болып туады.
Мақсат- өзінің ісін жүргізе алатын және шешім қабылдай алатын джентельменді тәрбиелеу. Тәрбиелеудің маңызы.
Міндеттері: мінезді жетілдіру, ерікті дамыту, адамгершілікті
|
Джентельменді тәрбиелеуге денелік, адамгершілік, ақыл- ой, діни және еңбек тәрбиелері кіреді.
Дене тәрбиесі дененің сау дамып, ержүректік пен бірбеткейліктің қалыптасуына әсерін тигізеді. Денсаулықты нығайту, таза ауа, қарапайым тамақ, шынығу, қатаң тәртіп, жаттығу, ойындар.
Ақыл –ой тәрбиесі мінездің дамуына бағынуы тиіс. Кәсіби білімді адамды қалыптастыру.
Діни тәрбиені міндетті түрде балаларды дәстүрге үйретуге бағыттау емес, махаббаты және жоғарғы жаратушы құдайды құрметтеуге бағыттау.
Адамгершілік тәрбие- ләззат алудан бас тарту қабілетін тәрбиелеу, өз қажеттіліктеріңді
|
Маңызды тәрбиелеу тәсілдеріне:
Жағымды тұрақты қылықтар тәрбиелеу
Жүзеге
асады:
-мейрімді
сөздермен
сендіру-
мен
Денелік жазалау
қатал және жүйелі
кінәлілік
кезінде пайдаланы-
лады. Ерікті дамыту қиындық-
тарды жеңу дағдысымен сипатталады.
Ол үшін денелік жаттығулар мен шынығу әсер етеді.
Халықты оқыту және тәрбиелеу.
Жұмысшы-
|
|
тәртіп.
Бала білімді үйден алады, яғни мектепте «дұрыс емес тәрбиеленген балалардың жиыны» жинақталған. Тәуелсіз педагогикалық мекемелерді бекіту – шіркеуден бөлу, ана тілінде оқыту.
|
ескермей, ақыл-ой кеңесімен жүргізу қажет.
Мәнерлі қозға-лыстар мен дұрыс дағдылы мінез-құлықты жетілдіру.
Еңбек тәрбиесі қолөнерді мең-геруге негізделген (столяр, токарь)
Тәрбиелеу құрамы бір-бірімен байланыста болуы қажет.
Оқыту мазмұны.
Оқу, жазу, сурет салу, география, этика, тарих, құқықтану, натур-философия, ана тілі, бухгалтерия, арифметика, латын тілі, француз тілі, геометрия, астрономия, би, атқа міну, фехтования. Педагогикалық теорияның сипаттық ерек-шелігі болып утилитаризм, яғни әрбір пән өмірге дайындау қажет-тігі табылады.
Оқытудағы дидактиканың негізгі принципі: балалардың қызығушылық-тарына және білім құмарлықтарына сүйену
|
лардың балалары – қоғамның оларды 3 жастан 14 жасқа дейін тойғанша нан жеп оны еңбекпен қайтаратын жұмысшылар мектебіне жібереді. Балаларды мұғалімдердің күштеуімен шіркеуге апару қолайлы.
|
28
XYIII ғасырдағы ағартушы - материалистердің педагогикалық көзқарастары
Дени Дидро (1713-1784)
|
Клод Адриан Гельвеций
(1715-1771)
|
29
Философ – материалист, атеист, ағартушы, жазушы. Иезуит колледжінің түлегі.
Кітаптары: «Адам туралы» Гельвецийдің кітабын жүйелі түрде теріске шығару; Ресей үкіметі үшін ғылымдарды бұқаралық оқыту Мектебінің немесе университетінің жоспары.
Әлемнің материалдылығын мойындады. Тәрбиенің құдіретті күшін және балаларда жекелік ерекшеліктердің болмауын жоққа шығарды.
Білімнің көзі – түйсіну.
Шығу тегіне тәуелсіз барлық адамдарда жағымды нышандар болады. Сословиалық білім беруге қарсы шықты.
Халық ағарту жұмысы үшін: жалпыға міндетті тегін бастауыш білім беру принципін, бастауыш мектептегі тегін оқулықтар мен тамақтануды, орта және жоғары мектептегі стипендияны талап етті.
Тәрбиенің мақсаты: беріктік пен әділеттік тән, дұрыс, ашық, кең өрісті ақылы бар, барлық «шынайлыққа, кереметке, құдыреттіге, мейрімдіге» талғамы қалыптасқан, дені сау, адал адам.
Мұғалім- өз ісінің шебері, «адал және сезімтал жан». Материалдық жағынан жақсы қамтамасыз етілуі тиіс.
29
Мектептер діни басшылықтан алынып, мемлекетке тапсырылуы керек.
|
Философ – материалист. Иезуит
колледжінің түлегі, Монтескье, Вольтермен жақсы қатынаста болды, Д.Дидро және П. Гольбахтың үйірмесіне қатысты.
Кітаптары: Ақыл туралы, адамның ақыл-ой қабілеттері және оның тәрбиесі туралы.
Тәрбиеге байланысты негізгі идеялары:
Барлық адамдар дүниеге келгеннен –ақ тең болады.
Өзіндік жеке қызығушылықтарды адамдардың жекелей дамуы мен олардың іс- әрекетінің қозғаушысы күші ретінде.
Тәрбие қызығушылықтарды дамытудағы бағыттаушы күш ретінде.
Саяси жүйе тәрбиенің анықтаушы бастамасы ретінде.
«Адам – жағдайлардың өнімі.» Тума идеялар мен құштарлықтар жоқ. Адам табиғатынан білімсіз және тәрбиесіз.
Мақсат – жалпыға ортақ игілікке ұмтылу.
Балалардың жекелік ерекшеліктерін мойындамады. Адамдардың қабілеттеріндегі айырмашылықтар - тәрбиелеу жағдайларының айырмашылықтарының салдары.
Теңсіздікті қолдамады: ақыл-ой, әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік.
Барлығының бірдей білім алуға құқығын мойындады: әйел мен ер адам тең.
|
|
Діни зорлық пен классикалық білім беруге қарсы.
Шынайы білімді қолдау. Алдыңғы қатарға физика-математика-лық және жаратылыстану ғылымдарын шығарды.
|
Тәрбиенің кұдіретті күшін мойындады. Тәрбиеге индивидумның өмірінің барлык жағдайларының жиынтығын да жатқызды.
Латын тілінің үстемдігін жокқа шығарды және шынайы біліммен қарулануды ұсынды.
Адамнын табиғи мейірімділігін мойындады.
Тәрбиенің міндеттерінің бірі – ұлттық және өзіндік жеке игіліктер идеясын біріктіретін патриоттарды тәрбиелеу.
|
Дени Дидро (1713-1784)
|
Клод Адриан Гельвеций
(1715-1771)
|
Ғұлама ғалымдарды тартуды қажет ететін жұмыстарға, жақсы оқулыктарға үлкен мән берді.
«Тәрбие бәрін шеше алмайды, бірақ ол көп нәрсені жүзеге асыра алады».
«Жаманды білгеннен гөрі, аз да болса жақсыны білгенің тіпті мүлдем ештеңе білмеген артық».
|
Қоғамдық тәрбиенің отбасылық тәрбиеден артықшылығын дәлелдеді.
Оқыту көрнекі болып, баланың жеке тәжірибесіне негізделуі тиіс, оку материалы қарапайым болу керек.
Мектеп мемлекеттік және зайырлы болуы тиіс.
«Тәрбие біз кандай болсақ бізді сондай жасайды».
|
30
ЖАН ЖАК РУССО (1712 - 1778),
ЕРКІН ТАБИҒИ ТӘРБИЕНІҢ ТЕОРЕТИГІ.
Биографиялық
мағлұмат.
|
Әлеуметтік – саяси және философиялық
көзқарастары.
|
Педагогикалық
көзқарастары.
|
31
Ол Женевада
сағатшы
отбасында дүниеге
келді. Жүйелі
білім алған жоқ.
Көп жыл бойы
Франция,
Швейцарияда өмір
сүрді, онда әртүрлі
мамандықта
жұмыс істеді. 1730 ж Парижге көшіп
келді, көптеген
публицистермен,
философтармен
танысты.
1749.- Дижон
академиясы
«Ғылым мен өнер
прогресі мінездің
жөнделуіне немесе
әлсіреуіне ықпал
етті ме?» деген
тақырыпта
конкурстан жеңіп
шыкты.
1756-1762ж-
оның атын бүкіл
әлемге танымал
еткен негізгі
шығармалар
жазылды.
Руссоның
31
кітаптары өртенді,
|
Дүниеге көзқарасына екі жақтылық дуализм сипаты: жан мен материяның бастапкы өмір сүруін мойындау.
Гносеология аясында- сенсуалист, бұл оның педагогика жүйесіне әсерін тигізді.
Деист ретінде бүкіл
дүниені жасаған жоғары күшті мойындады.
Адамдардың теңдігін,
олардың еркіндікке
құкығын корғады.
Күрделі жеке меншікке қарсы шықты. Ұсақ жеке
меншікті түлғаның
еңбегінің нәтижесі
ретінде оған қол сұғуға болмайды деп санады.
Денелік еңбек
қоғамдык адамның
жаппай орындау міндеті. «Еңбек коғамы адамның
кете алмайтын
|
Тәрбие қарапайым немесе табиғи түрде болу керек, яғни бала жасына сәйкес
және табиғи жолда
карапайым талаптарды
орындайды.
Табиғаттан шығатын еркін тәрбие идеясын
шығарды, ол жағымсыз
әдеттерді жоюға
көмектеседі.
Авторитаризмге қарсы шығып және жазалауды жоққа шығарды, балалар-ды тәрбиелеушінің
тыйым салуы емес, табиғи салынбаған заңдарды шектеу керек.
Тәрбиенің негізгі
факторы: табиғат,
адамдар және қоршаған
дүние заттары.
Табиғат сезім мүшелерінің
|
Парижден
Англияға
философы
Д.Юмның шақыруы
бойынша қашты,
бірақ соңында
отанына оралды.
|
міндеті».
Тәрбие кезінде әруақытта қолды еңбекке үйретіп
түру және адамды тиімді жаттығуға үйрету керек.
Шынайы дін - жүрек
діні. Акылды
ғаламшардың
құрылымын ойластыра отырып, бала өзі оның
құрастырушысы туралы ойға келеді. Әрбіреуі өзінше сенуге ерікті.
Руссоның көзқарасы
Француз буржу-азиялық идеясына дайындық
XVIII ғ. Алғашқы
француз көтерілісі кезі.
|
және кабілеттің дамуы және күштілігін
қамтамасыз етеді.
Заттармен қактығысуы бала-ның жеке тәжірибесін
байытады.
Адамдармен және
заттармен
тәрбиелену
баланың табиғи дамуымен
сәйкес жүру керек.
Тәрбиеленушінің міндеті - әдептілік, білдіртпей баланың бүкіл әрекетін
бағыттап отыру оның қызығу-шылығы мен
көзқарасын қалыптастыру.
Өз еңбегімен өмір сүретін еркін ойлайтын тұлға -
осы тәрбиенің нәтижесі.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
