Пайыздық кірістерді сапалы талдау

Банктің пайыздық кірістерін талдау процесінде берілген несиелер (орналастырылған депозиттер) мен орташа пайыздық мөлшерлемелер сомаларының орташа қалдықтарының өзгеруіне әкелетін себептерді анықтау маңызды. Мәселен, кредиттік берешек шоттары бойынша орташа қалдықтар серпіні мынадай себептерге байланысты:

■ несиелік берешектің жалпы өсуі. Егер есепті кезеңдегі кредиттер бойынша берешектің алдыңғы кезеңдегі тиісті берешекке қатынасы 1-ден көп болса, бұл банк қызметіндегі оң сәт ретінде қаралады. Кері үрдіс банк жүйесіндегі өз позициясын жоғалтқан Банктің жұмысындағы кемшіліктерді немесе банктің басқа белсенді операцияларға қайта бағдарлануын көрсетуі мүмкін;

■ активтердің жалпы сомасындағы пайыздық кіріс әкелетін активтердің үлес салмағын ұлғайту. Егер осы көрсеткіштің мәні 0,8-ден аз болса, онда банктің кірістер құрылымын сапалы жақсарту үшін резервтері бар деп саналады.

Кредиттік операциялар бойынша пайыздық мөлшерлеменің орташа деңгейінің серпіні:

■ сыртқы факторлар (елдегі ақша-несие саясаты, несие қызметтері нарығындағы бәсекелестік);

■ ішкі факторлар (банктің несие портфелінің құрылымы, несие мерзімі, несие мөлшері, банк пен несие алушы арасындағы қатынастардың сипаты).

Пайыздық кірістерді талдай отырып, несиелік операциялардың кірістілігінің орташа деңгейін бағалау маңызды. Ол үшін келесі көрсеткіштер есептеледі:

- пайыздық кірістердің жалпы сомасының кредиттік берешек шоттары бойынша орташа қалдықтарға қатынасы;

- қысқа мерзімді кредиттер бойынша пайыздық кірістердің қысқа мерзімді кредиттер бойынша берешектің орташа қалдығына қатынасы;

- кредиттердің жекелеген түрлері бойынша пайыздық кірістердің кредиттік берешектің тиісті шоттары бойынша берешектің орташа қалдығына қатынасы;

- ұзақ мерзімді кредиттер бойынша пайыздық кірістердің ұзақ мерзімді кредиттер бойынша берешектің орташа қалдығына қатынасы.

Осы көрсеткіштерді динамикада талдау ең тиімді несиелерге (бірақ өтімділікке зиян келтірместен) назар аудару үшін пайыздық кірістердің өсуіне қандай несиелік операциялар арқылы қол жеткізілетінін анықтауға мүмкіндік береді.