Сертификаттау
Өлшеу құралдары мен аспаптары
жүктеу/скачать 3,29 Mb. Pdf көрінісі
|
Bilim-Mendebaev-Stand-metr-sertif (1)
| 4.2 Өлшеу құралдары мен аспаптары
Астрономия, теңізде жүзу, салмақ өлшеу және жерге орналастыру – міне, адам қызметінің осы салаларында бірінші рет дәлдігі жоғары өлшеу құралдары мен аспаптары пайда болды. 4.1-сурет Қаржы мен сауда үшін салмақ өлшеу үрдісінің мәні өте маңызды болғандықтан, дәлдігі жоғары өлшеу құралдары мен таразылар қажет еді. Таразылар – өте ертеден келе жатқан метрологиялық құралдар. Олар сауданың, өндірістің және ғылымның дамуымен пайда болып, жетіліп отырды. Кеселермен ілінген тең иықты пішін түріндегі қарапайым таразылар ( 4.1– сурет ) Египет (б. э. д. 2 мыңжылдықта) пен Ежелгі Вавилонда (б.э.д. 2,5 мыңжылдықта) саудада кеңінен қолданылды. Осы уақытта бірінші рет уақытты өлшеуге арналған аспаптар, яғни күнсағаттар пайда болды. Ең бірінші топографиялық – геодезиялық құралдарға өлшегіш сызғыштар мен шынжырлар, ілгіштер мен деңгейлер жатады. Сол уақыт үшін армиллярлық аумақ, кешірек астролябия визуалды астрономиялық бақылаулар үшін ең 123 бірінші жоғарғы дәлдіктегі құралдар болған. Астролябия және биіктік өлшегіштер құрылымы жағынан қарапайым болды, кейіннен олардың орнына сектант келді. 7-ғасырда бірінші механикалық сағаттар пайда болды, бірақ Х. Гюйгенс тек 1657 жылы ғана сағаттарда механикалық маятникті қолданды, кешірек 1675 жылы сағаттарда маятник ретінде серіппені қолдану ұсынылды. Сағаттардың осындай құрылымы қазіргі кезде де бар. 1646 жылы Б. Паскаль сұйықтық бағанының көмегімен қысым өлшеуге арналған алғашқы аспаптарды ұсынды. 18-19-ғасырдағы өндірістік төңкеріс дәлдіктің жаңа стандарттарының және жаңа заманға лайық біртұтас аспаптар қатарының пайда болуына алып келді. 1638 жылы жасалған бірінші винттік микрометр 19-ғасырда әлдеқайда жаңартылды. Өлшеудің дәл болуы машина бөлшектерін дайындаудың дәлдігін жоғарылатты және бұйымның құндылығын төмендетуге, өндірістің көлемін көбейтуге мүмкіндік берген машина бөлшектерінің өзара- ауыстырымдылығының деңгейін жоғарылатты. 18-ғасырда Г.Фаренгейт сынапты термометрді жаңартты және температураны өлшеуде өзінің жеке шкаласын енгізді. Содан кейін Цельсий және Кельвин шкалалары пайда болды. 1848 жылы Э.Бурдон манометрлерде деформацияланатын таяқшаларды қолдануды ұсынды, ол аспаптардың құрылымын едәуір жеңілдетті және осы аспаптардың дәлдігін жоғарылатты ( 4.2–сурет ). жүктеу/скачать 3,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|