Процестің тұрақтылығын бақылау

 
197 
бағынады. Әртүрлі партиялардан алынған параметрлердің орташа мәні жуық 
шамамен Х
о
-ге тең болуы керек. Сонымен бірге олар өзара жуық шамамен тең 
болуы керек, бірақ ағымдық орташа мәннің шамасы Х
а.орт
 сенімділік 
интервалында +tS тербеледі, яғни: 
 
(Х
орт
 – tS) ≤ Х
орт
 ≤ ( Х
орт
 + tS)              (7.7.) 
  
Тұрақтылық талдауына арналған материал ретінде дәлдік бақылауына 
қолданылған берілімдер алынуы мүмкін. Бірақ олар жеткілікті уақыт аралығын 
қамтитын үздіксіз қадағалауда болса немесе таңдамалардан құралған болса, 
белгілі бір уақыт аралығы өткеннен кейін таңдалып алынса ғана жарамды 
болып табылады. Бұл жағдайда сынама деп аталатын таңдамалар арасындағы 
интервалдар қондырғы бұзылуының бақыланатын жиілігіне тәуелді 
орнатылады. 
Маңыздылықтың  берілген деңгейінде  әртүрлі  ағымдық партиядағы  орташа 
мән 
Х
а.орт
 
бірінші  өлшеу  үшін  алынған  базалық  орташа  мәннен  Х
орт
  tS  шамада 
ерекшеленуі мүмкін, яғни: 
 
/Хср–Хсрт/

tS                          (7.8.)
 
 
Осы шартты орындалған жағдайда процесті тұрақты және екі партия да 
бірдей жағдайда шығарылды деп есептеуге болады. Егер екі партиядағы орта 
мәндердің айырмашылығы tS шамасынан асып кетсе, онда бұл айырмашылық 
кездейсоқ себептерден туындады деп есептеуге болмайды. Процесте 
партиядағы бұйым параметрлерінің мәндерін анықталған тұрақты заң бойынша 
өзгертетін басым тұрақты фактор пайда болды. Әртүрлі уақытта шығарылған 
бұйымдар бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленсе, сондай-ақ бұл айырмашылық 
уақыт өтуіне байланысты өсіп отырса процесс тұрақсыз болып табылады. 
Осылайша, әртүрлі партиялардағы орта мәннің tS мәнінен үлкен ауытқуы 
жүйелік қателіктің табылғанын және олардың шығу себептерінің алдын алу мен 
жоюға арналған шаралар қабылдау қажеттілігін көрсетеді. Тұрақтылық 
талдауының статистикалық әдістері жоғарыда қарастырылған оқиғаларға 
қарама-қарсы қолданылуы мүмкін. Егер бұйым конструкциясына немесе оны 
дайындаудың технологиялық процесіне қандай да бір өзгерістер енгізілсе, онда 
бұл қандай шамада қажетті нәтижеге жеткізетінін анықтау қажет болады. 
Жеке сынау кезінде жаңа бұйым параметрлері қажетті мәнді қабылдауы 
мүмкін, бірақ бұл енгізілген өзгерістердің дұрыстығын көрсетпейді. Себебі, 
дұрыс нәтиже кездейсоқ болуы мүмкін. Басқа жағынан қарағанда, егер жаңа 
мәндер ескі мәндерден ерекшеленбейтіні анықталса, онда оның екі партиядағы 
кездейсоқ сәйкестіктің нәтижесі емес екендігін анықтау қажеттігі туындайды. 
Сонымен бірге, сынау жүргізу, бірнеше сынамалар алу және мәліметтерді 
статистикалық өңдеу қажет болады. Егер /Х
орт.е.
-Х
орт.ж.
/ 

 tS болса, онда 
жетілдіру әсерін мағыналы деп есептеуге болады. 
Ондай шарт орындалмаған жағдайда конструкцияға немесе технологияға 
енгізілген өзгерістер дұрыс нәтиже бермеді деген қорытынды жасауға болады. 

 
198 
Мысал
. Шебер бөлшекті дайындау операциясының нәтижелері мен 
жұмыстың тұрақтылығын анықтауы қажет. Яғни, пластинаның технологиялық 
бақылау өлшемі 90 мм болатын дайындау тұрақтылығын анықтау қажет. Ол 
үшін алдымен 20 дана бұйымнан бірінші базалық таңдама алынды және 
бақылаушы өлшемге өлшеу жүргізілді. 3 және 6 күннен кейін 20 данадан екінші 
және үшінші таңдамалар алынды, олар өлшенді. 
1.
 
Барлық алынған мәліметтерді кестеге енгіземіз. 
 
№ 
1 өлшеу  (Хi-Хср)  (Хi-Хср)
2 
2 өлшеу  3 өлшеу 
1 
90,1 
0,06 
0,0036 
90,11 
90,06 
2 
90,08 
0,04 
0,0016 
90 
90,09 
3 
90,05 
0,01 
1E-04 
90,09 
90,1 
4 
90,12 
0,08 
0,0064 
90,06 
90,12 
5 
90 
-0,04 
0,0016 
90,1 
90,1 
6 
90,01 
-0,03 
0,0009 
90,02 
90 
7 
90 
-0,04 
0,0016 
90,1 
89,99 
8 
90,1 
0,06 
0,0036 
90,12 
90,05 
9 
90,06 
0,02 
0,0004 
89,94 
90,05 
10 
90,04 
0 
0 
90,1 
90,02 
11 
89,95 
-0,09 
0,0081 
90,1 
90,13 
12 
89,98 
-0,06 
0,0036 
90,01 
90,12 
13 
90 
-0,04 
0,0016 
90,09 
90,09 
14 
90,02 
-0,02 
0,0004 
90 
90,12 
15 
90,1 
0,06 
0,0036 
89,95 
90 
16 
90,06 
0,02 
0,0004 
90,01 
89,98 
17 
90,08 
0,04 
0,0016 
90,1 
90,1 
18 
90,02 
-0,02 
0,0004 
90,01 
90 
19 
89,98 
-0,06 
0,0036 
90,08 
90,04 
20 
90,05 
0,01 
1E-04 
90,05 
90,04 
Сомасы 
1800,8 
1,28E-13 
0,0432 
1801,04 
1801,2 
Орташа 
арифметикалық мәні 
90,04 
 
 
90,052 
90,06 
2. Орта арифметикалық мәнді есептейміз: Х
орт1
= 1800,8/20= 90,04 мм, Х
орт2
 = 
1801,04/20 = 90,052 мм, Х
орт3
 = 1801,2/20= 90,06 мм. 
3. Бірінші таңдама үшін S мәнін анықтаймыз: 
0, 0432
0, 010662
.
20*19
S
мм


 
4. 
7.1-кесте
  бойынша  n=20  үшін  t  коэффициентін  анықтаймыз:  t=2,09  (Р= 
0,95). 
5. tS мәнін анықтаймыз: tS  = 0,022284 мм. 
6. / Х
орт1
 – Х
орт2
 / = / 90,04-90,052 / = 0,012 мм мәнін анықтаймыз. 
7. / Х
орт1
 – Х
орт3
 / = /90,04-90,06/ = 0,02 мм мәнін анықтаймыз. 
8. / Х
орт1
 – Х
орт2
 / < tS және / Хорт
1
 – Хорт
3
 / < tS шарты орындалады, яғни 
ықтималдығы  95%  болатын  технологиялық  процесс  тұрақты,  бірақ  Х
орт3
  мәні 
шақтама  аймағына  жеткілікті  жақындады  және  келесі  өлшемдер  орта  мәннің 

 
199 
аймақ шектерінен шығып кетуін көрсетуі әбден мүмкін. 
 

жүктеу/скачать 3,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: