окигшшрормм   алды,  онда  тем ірж олш ы ларды ң  талап  етуімен  ж олды ң  бастығы,  жүріс

алды,  онда  тем ірж олш ы ларды ң  талап  етуімен  ж олды ң  бастығы, 

қызметінің  бастығы  жөне  әкімшіліктің  басқа  да  өкілдері  атқарыгі 

қызметтерінен босатылды.197 Уакытша ұйымдастырушы темір жол 

құрылып, ол 8 сәуірде большевик П. А. Кобозевті жолдың уакытша 

ры етіп сайлады, ол сол кезде-ак оның бастығы міндеттерін аткаруға кірісті.m 

Петроградка, Қатынас жолдары министрлігіне ж әне бүкіл жол бойына 

жол-

данған жеделхатта Орынбор-Ташкенттемір жолының барлық 15 ауданының 

өкілдер  1917  жылғы  12  сәуірде  өздері  «инженер  Кобозевтің  жолымыздың 

Уақытша комиссары кызметіне сайлануын кұптаймыз» деп атап көрсетті.194 

Сырт станциясының жергілікті  комитеті,  Орынбор  станциясы депосының 

мастеровойлары мен жұмысшыларыныңжалпы жиналысы, Шалкар, Ташкент 

жұмысшы депутаттарының Кеңестері ж әне баскалары П. А. Кобозевті кол- 

дау туралы жеделхаттар ж олдады.200 Ж олды ң бастығы ретінде больш евик 

П. А. Кобозевке О ры нбор-Таш кенттеміржолы ны ң барлык жергілікті кәсі- 

подақ ұйымдары  колдау көрсетті.  Осы теміржол  бойы  кәсіподақтары ны ң 

1917 жылғы сәуірдің аяғында Орынборда өткен Құрылтай съезі жолдың уакыт­

ша комиссары П. А. Кобозевті оныңтұракты бастығы етіп сайлауды көпшілік 

дауыспен жактаған пікір айтып, 28 сәуірде бұл туралы Петроград және Орын­

бор Кеңестеріне ж әне жергілікті комитеттеріне жеделхатжіберді.201

Таш кент темір жолының басшылығы іс жүзінде  1917 жылғы бүкіл сәуір 

бойы ж әне тура мамырдың ортасына дейін Уакытша темір жол комитеті мен 

ол сайлаған жол бастығы П. А. Кобозевтің қолында болды.  1917 жылғы  14—20 

сәуір аралығында жол аудандарының сайланған өкілдерімен бірге П. А. Кобо­

зев Орынбордан Ташкентке сапар жасады. Ол ірі станцияларда теміржолшылар 

алдында сөз сөйлеп, империалистік соғыс пен Уакытша үкіметті сынға алды. 

П.  А.  Кобозевтің жол  бастығы  болып  сайлануы  ж әне Уақытша темір  жол 

комитетінің қызметі жолға жұмысшы бақылауын енгізуге жасалған өзінше 

бір әрекет еді жөне олар теміржолшыларды большевиктердің басшылығымен 

топтастыруда зор рөл аткарды.

Жұмысшылардың бұл кезендегі негізгі ұрандарының бірі 8 сағатгықжұмыс 

күнін талап ету болатын, оны жұмысшылар Орынбор-Таш кент ж әне Омбы 

темір жолдарының бүкіл  бойында  іс жүзінде енгізді деуге болады.  Воскре- 

сенск ж әне Риддер жолдарының теміржолшылары да 8 сағаттык жұмыс күні 

үшін табанды күрес жүргізді.  Риддер темір жолында әкімшіліктің 8 сағаттык 

жұмыс күнін енгізуден ж әне жалакыны арттырудан бас тартуына байланыс- 

ты,  жұмысшылар  әкімшілікті  басшылықтан  шетгетіп,  жолды  бірнеше  күн 

бойы өздері басқарды.202

Ж ұмысшылар  Уакытша үкімет саясатының мәнін  барған  сайын  айкын 

түсіне бастады.  1917 жылғы 30 сәуірдің өзінде-ақ Таш кент теміржолшылары 

өздерінің жалпы жиналысында Петроград жұмысш ыларының сәуірдегі де- 

монстрациясын құттықтай келіп, Уақытша үкіметтіңТүркістан комитетінің 

төрағасы Н. Н. Щ епкинге сенімсіздік білдірді ж әне милицияны түбірінен кай- 

та ұйымдастыруды, одан бұрынғы полицейлерді аластауды талап етті.203 Осы 

және басқа талаптардың кысымымен жұмысшы және солдат депутаттарының 

Түркістан өлкелік Кеңесі Түркістан комитетіне сенімсіздік білдіріп, ол Уакыт­

ша үкіметке өзіне жүктелген міндеттерден  босатуды  сұрап  өтініш  жасауға 

мәжбүр болды.204

669

Уакытша үкімет Қазақстанда самодержавиенің бұрынғы саясатын жалға- 

стырды. Ол  Казақстан мен Орта Азиядағы  1916жылғы көтерілісті басып-жа- 

ныштаған жазалау отрядтарына катысушыларға ракымшылықжасау туралы 

каулы қабылдады, жергілікті жерлерде бұрынғы уезд ж әне болыс бастыкта- 

ры, губернаторлар комиссарлар, азаматтықкомитеттердіңтөрағалары болып 

алды.  Кдзақтарды саяси кұкыкгардан айырған бұрынғы патша зандары күшінде 

қалды, казак әскерлерінің орасан зор жер иеліктері мен сословиялық пұрсат- 

тылықтары мүлде кол тигізілмеген калпында калдырылды, казак,халкының 

ең жақсы жерлерін тартып алған Қоныс аудару баскармасы өз қызметін жал- 

ғастыра берді.

1916 жылғы көтеріліске қатысушыларды патша үкіметі қанға бояп жаза- 

лағаннан кейін Қытайдан кайтып келуші қазақж ән е қырғыз отбасыларына 

Уақытша үкімет  100 сом мөлшерінде жәрдемақы берді, бірақ көтеріліс талқ- 

андалғаннан кейін туған жерлерінен кетіп қалған,  Кытайдан кайтып келуші 

қазақ жөне кырғыз боскындарын жергілікті  шовинист-кулактар жағдайды 

пайдаланып талап-тонап, зорлық-зомбылыккөрсетті және қырғынға ұшы- 

ратты. Уакытша үкімеггің Жетісудағы комиссары Ш капский «ешкандай та- 

туласу туралы  сөз болуы да  мүмкін  емес,  ал  казактар  көшірілуге тиіс» деп 

мәлімдеді. Көптеген жерлерде жазалау отрядтары сакталып қалды және  1917 

жылғы акпаннан  кейін де көбінесе бұрынғы  өдістермен  іс-әрекет жасауын 

жалғастыра берді.

Уакытша үкімет жер реформасын жүргізу туралы соғыста жеңіске жет- 

кеннен кейін өткізілуге тиісті  Құрылтай жиналысында жарияламакшы  бо­

лып шешті. Үлтмәселесінде Уакытша үкімет «Дін ұстанушылық пен ұлтгық 

шектеулердің күшін жою туралы» декрет жариялады, алайда ұлттың өзін-өзі 

билеу кұкығы, шағын халыктар мен аз ұлттардың тағдырлары туралы ж әне 

баска мәселелерге сокпады. Жалғастырылып жаткан 'абыройсыз соғыс халык 

шаруашылығында басталған күйзеліс, экономикалык дағдарыс, азык-түліктің 

жеткіліксіздігі, кымбатшылыктың өсуі ж әне бүкіл Ресейдегі сиякты, Казақ- 

стандағы халықтың калың бұкарасы үшін баска да киыншылықтар мен жоқ- 

шылықтар жағдайларында  Уакытша үкімет халықтың сенімінен айырыла ба- 

стады, сөйтіп жалпы халыктыкнаразылыкпен ашу-ыза толкынында Ресейдегі 

коғамдық-саяси ж әне экономикалык құрылысты түбірінен өзгертуге ұмтыл- 

ған мейлінше батыл күштер үстем бола түсті.

1 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: