Бартольд  В.  В.  Калмыки  /Бартольд  В.  В.  Собр.  соч.  в  9  томах.  М.,  1968,  т.  5,  539-6

О сы ндай  ж ағдайларда  Кіш і ж үз бен  Орта ж үз  қазақтары ны ң жекелеген 

топ тары ны ң  өкілдері  Ресей империясы ны ң билігін мойындауға мәжбүр 

болды, Үлы жүз жері кейіннен жаулап алынды. Қалай болғанда да, шаруа- 

ш ы лык ж әне әскери отарлау салдарынан  Қазақстан саяси тәуелсіздігі мен 

мемлекеттік егемендігінен екі жүз алпыс жылдай кол үзіп қалғаны тарихи 

ш ы нды қ болып табылады.

Қ азақстанды  Ресей  құрамы на енгізу үрдісін түсіндіру барысында ав- 

торлар ұжымы бұл мәселе жөніндегі Ә. Бөкейхановтың, А. Байтұрсынов- 

ты ң, М. Д улатовтың, А.  М. П анкратованы ң, Е.  Бекмахановтың, П.  Г. Га- 

л у зо н ы ң   ж ә н е  б асқ алары н ы ң   еңбектерін де  айты лған  көзқарастарды  

ескерді. Сонымен бірге томда Қазакстан империя күрамына енгеннен кейін 

өлкен ің  әл еум еттік-экон ом и калы қ, саяси ж ән е мәдени өмірінде болған 

өзгерістер, ондағы револю ц и ялы қж ән е ұлт-азатты ққозғалы старды ң да- 

муы көрсетілген.  Қ азақстан н ы ң  біртіндеп жалпы ресейлік р ы н ок қатар- 

тылу, өлкенің экономикалы қ жағынан игерілу, қазақ халкының озык орыс 

мәдениеті ж етістіктеріне бой ұру үрдісіне ерекш е көңіл бөлінген.

Томда ұлт-азатты қ жөне револю циялы қ қозғалыстардың, оның ішінде 

реф орм аторлы қ «Алаш»  козғалы сы ны ң, сон дай -ақ оны ң жалпы ұлттық 

«Қ азақ»  баспа орган ы ны ң   пайда болуы  мен дамуы ның тәж ірибесі  ж ан- 

жақты қорытылған.  1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысы, оның Жетісудағы, 

Торғайдағы ,  Ш у  бойындағы  негізгі  ош ақтары   неғұрлым  кешенді  түрде 

көрсетілген  (бұл  арада оны ң Қ азақстан  мен  Орта  А зияны ң ұлт-азатты қ 

қозғалы сы на көпір болған соңғы  орталығы жайында айтылып отыр).

Бұл  томда отарш ы лды қты ң  ең ауы р ж ы лдарында  қ азақ  халкы өзінің 

ұлттык тәуелсіздігі, қ азақ  мемлекеттігі жолындағы күресін бірде-бір күн 

тоқтатпай, таң ғал ар л ы қ ер лік  пен өм ірш ендіктаны ты п, басқа өркениет- 

тер ж етістіктеріне қосылу қабілетін көрсеткендігі барынш а айқын айты- 

л а д ы .  Х а л ы қ т ы ң   б ір т у а р   п е р з е н т т е р і  —  ас а  к ө р н е к т і  м е м л е к е т  

қайраткерлері  Ә білқайы р хан, Абылай хан, Төле би, Қ азы бек би, Әйтеке 

би, ағартуш ылар Абай Құнанбаев, Ш оқан У әлиханов, Ы бырай Алтынса- 

рин, XX ғасырдағы Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов бастаған ұлы реформа- 

торлар мен  қазақты ң  алдыңғы  катарлы  басқа да ж арқы н  өкілдері  ұлтты 

оның тарих тереңіне батып кетпей, басқа халықтармен терезесі тең дамуы 

жолы нда бастай білді.

Томда  М.  О.  Ә уезовтің,  Б.  Г.  Е рзакови чтің,  А.  Н.  Н үсіпбековтің, 

Б.  С .  С ү л е й м е н о в т ің ,  Е.  С.  Ы с м а й ы л о в т ы ң ,  А.  Н .  К о н о н о в т ы ң ,

B.  Я.  Басиннің, А. С.  С абы рхановты ң авторлы қ еңбектері пайдаланылды 

ж өне  редакция  алқасы   оларды,  әлбетте,  еңбектерін  тиісінш е  пысықтай 

отырып, авторлар ұжымы құрамында қалдыру қаж ет деп тапты.

« Қ а з а қ с т а н   тар и х ы »   ү ш ін ш і  т о м ы н ы ң   ав т о р л а р ы :  алғы   с ө з  — 

М.  Қ.  Қ озы баев;  «Тарихнама ж ән е деректемелер» тарауы — М. Қ.  К озы - 

баев,  Д.  И.  Д у л а то в а  (§  1),  К .Л .  Е см ағам б етов  (§  2),  М.  Қ.  Қ о зы б аев, 

Ж .  О.  А р ты қ б ае в   (§  3);  I  б өлім ,  1-тарау  —  И.  В.  Е роф еева;  2-тарау  — 

М.  Қ .  Қ о зы б ае в ,  В.  3.  Е али ев;  3 -тарау  — Ж .  Қ .  Қ асы м б аев;  4 -тарау  — 

Ж .  О.  А р ты қ б ае в   (§  1),  Ж .  Қ .  Қ асы м б аев   (§  2),  И.  В.  Е роф еев а  (§  3); 

5 -та р ау   —  М.  А.  Қ ұ л -М ұ х ам м ед   (§§  1,  2),  Е.  Ж .  У әл и х а н о в   (§  3),

C.  3.  Зи м ан ов  (§  4);  6-тар ау   -   Е.  Ә біл  (§§  1,  2,  3,  6),  М.  М ағауин  (§  4), 

Е. Ж. У әлиханов (§ 5); 7-тарау — Т. Қ . Бейсембиев; 8-тарау — Ж . Қ. Қасым- 

баев (§  1), М. Ж . Әбдіров (§ 2), Т. П. Волкова (§ 3); 9-тарау -  Ж . Қ.  Қ асы м-

баев;  10-тарау  — М.  X.  А сы лбеков,  И.  В.  Е роф еева  (§§  1,  3),  М.  У.  Ш а- 

л ек е н о в   (§§  2,  4);  11-тарау  —  X.  А.  А рғы н б аев  (§§  1,  2),  М.  М ағауин  

(§  3),  Б.  Г.  Е р зак о ви ч   (§  4).

II  бөлім,  1-тарау  -   Ж .  Қ.  Қасы мбаев  (§§  1,  2,  4),  Т.  П.  В олкова  (§  3), 

М. Ж. Әбдіров (§ 5), К. Ә. Ж иреншин (§ 6); 2-тарау — Ж. Қ. Касымбаев (§§  1, 

2,3,6,7), Т. П. Волкова (§ 4), § 5 «КазакССРтарихынан» алынды (5-томдык), 

3-т., А.,  1982; 3-тарау — С. К. Рустемов (§  1), Д. И. Дулатова(§ 2), С. С.  Қ ира- 

баев, Б. Г. Ерзакович (§ 3), В. 3. Ғалиев (§ 4); 4-тарау — М. X. Асылбеков (§§  1, 

2,3,4), М. X. Асылбеков, Т. П. Волкова (§ 5); 5-тарау -  М. X. Асылбеков (§§  1, 

3, 6),  М.  X.  А сы лбеков,  К.  К.  Ш айм ерденова  (§  2),  К.  Н.  Н ұрпейіс  (§  4), 

Ж .  Қ.  Касымбаев (§ 5); 6-тарау -  Е. Ж . Уэлиханов (§§  1,2), Г. М. Козыбаева 

(§  3), С.  С.  К ирабаев (§ 4), Ә.  Б.  П ірманов, А.  Т.  К апаева (§ 5).

Томный, суреттерін дайындағандар -  

К- 

С.  А лдажұманов, Е. Ж .  У эл и ­

ханов.  Карта-схем аларды  дайы ндағандар — К.  А.  Власов,  Ж .  А.  Аханов. 

Кұрастыру жұмысын жүргізгендер — 

К- 

С. Алдажуманов, А. Т.  Капаева. Гео- 

граф иялы қатаулар көрсеткіш ін — К.  Ө скенбай,  есімнама көрсеткіш ін  — 

Н. Ә.  Атығаев, хронологиялы ккөрсеткіш ті Е. Ж .  У әлиханов әзірледі.

Томды баспаға әзірлеуге Е. Ж .  У элиханов, А. Т.  Капаева, Ә.  Б. П ірма- 

нов,  С.  К.  Рустемов,  Н.  Ә.  Атығаев,  К.  Ө скенбай  катысты.  Т ехн и калы қ 

жұмыстарды орындағандар — А. Кұдайбергенова, С.  Казиев.

Томның редакциялы к алкасы кітаптың бөлімдерін авторлардың үлкен 

ужымы жазғанына ж әне олардың әркайсы сы  томның жалпы тұжырымда- 

масы аукымынан ш ы кпаса да, тарихи оқиғалар мен ф актілерге өздерінің 

көзкарасы н білдіргеніне, м ұны ңтом дағы  тиісті бөлімдерден өз көрінісін 

тапканына окырмандар назарын аударады.

Томды  казак тіліне  аударған  — Ж .  Ә.  Әбішев.  К азакш а басы лы м ны ң 

редакциясын қарағандар — М.  К-  Козыбаев пен  К-  С.  Алдажуманов.

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: