Геологиялық жер жылнамасы
Эралар
|
Ұзақтығы
(млн жыл)
|
Дәуірлер
|
Ұзақтығы
(млн жыл)
|
Қатпарлықтар
|
Қандай таулар түзілді
|
Кайнезой
(КZ )
|
67
|
Төрттік (Q)
(антропоген)
|
1,8
|
Альпі
|
Алтай, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы, Тянь – Шань 2- рет көтеріліп – Қатпарлы – жақпарлы құрылым түзді.
|
Неоген N
|
23,2
|
Палеоген (P)
|
42
|
|
|
|
|
|
|
Мезозой (MZ)
|
165
|
Бор (K)
|
70
|
Мезозой
|
Қазақстан территориясында ешқандай тау түзілісі болмады, қайта тегістелулер жүрді. Алтай, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы , Т – Шань қазіргі сарыарқадағыдай аласа таулар болып жатты. Сонда да әлемде басқа жерлерде тау түзілуі жүріп жатқан соң бұл тау түзілісі
|
Юра (J)
|
55 -58
|
Триас (T)
|
40 - 45
|
Палеозой (PZ)
|
330
|
Пермь (P)
|
45
|
Герцин
|
Т – Шаньның батысы, Сарыарқа мен Мұғалжардың шығысы, Алтай, Тарбағатай, Жоңғар Алатауы, Торғай қолаты, Тұран ойпаты – көтеріліп
|
Карбон (C)
|
65 – 70
|
Девон (D)
|
55 - 60
|
Силур (S)
|
35
|
Ордовик (O)
|
60 – 70
|
Кембрин
|
70 – 80
|
Протрезой (PR)
|
|
210
|
Каледон
|
Тянь – Шаньның солтүстігі, Сарыарқаның солт. батысы көтерілген.
|
Архей (AR)
|
|
1000
|
Байкал
|
|
§ 16 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖЕР БЕДЕРІ
Қазақстанның - Ең биік нүктесі - Тянь - Шань тауларындағы Хан – Тәңірі (6995м) шыңы . Ең төмен жатқан нүктесі – Қарақия ойысы (-132м)
Каспий маңы ойпаты – Теңіз деңгейінен (-28м) төмен жатыр.
Жер бедерінің ерекшеліктері.
Қазақстан жер бедері – батысында, солтүстігінде, орталығында ойпаттар мен жазықтар және аласа таулар басым.
Биік таулар республиканың шығыс және оңт. Шығ. Жағын қамтиды
Еліміздің жер беті шығыстан батысқа, оңтүстіктен солтүстікке қарай аласара береді
Биік таулар мен тау аралық аңғарлар және жазықтар алмасып отырады.
Қазақстан жер бедерінің 10 % ғана ТАУЛЫ. Қалғаны- ойпат, жазық, үстірт,қыратты жерлер.
Жер бедерінің негізгі сипаты.
Салыстырмалы биіктігі бірдей және геологиялық құрылымы біртектес жер пішіні – Жазықтар д.а Олар абсолюттік биіктігіне қарай :
Ойыс – (теңіз деңгейінен төмен) 2- Ойпат – (абс. Биіктігі 200м дейін)
3 -Қырат - (абс. Биіктігі 500м дейін) 4-Үстірт - (абс. Биіктігі 500м жоғары
Қазақстан жеріні 9 табиғи аймаққа бөлуге болады.1. Шығыс Еуропа жазығы, 2. Тұран жазығы, 3. Солт.Қазакқ жазығы, 4. Сарыарқа, 5. Орал, 6. Алтай, 7. Сауыр – Тарбағатай, 8. Жоңғар Алатауы, 9. Тянь – Шань
Тапсырма - физикалық карта бойынша осы табиғи аймақтарды тауып, жер бедерінің аса ірі құрылымдарына назар аудару, қандай ТЗ жататынын, климатының қандай болатынын, ішкі өзендеріне назар аудару, пайдалы қазбаларын жаттау.
Қазақстан жазықтары: - Шығыс Еуропа , Батыс Сібір жазығы ,
Балқаш маңы жазығы
Батыс Сібір жазығы – Қазақстанның солтүстік және солт шығысына дейін созылып жатыр. Ол Ертіс маңы және Есіл – Тобыл деп екіге бөлінеді.
Ойпаттар: Тұран ойпаты – Қазақстанға оның тек солтүстік бөлігі ғана кіреді, Каспий маңы ойпаты мұхит деңгейінен 27 м төменде жатыр, күмбез тәрізді қыраттар биіктігі 10 – 45 м ұзындығы 25 км ені 200 -300 м ара қашықтықтағы 1-2 км шамасындағы бэр төбешіктері кеңіне таралған.
Достарыңызбен бөлісу: |
