Сүйек ұлпасы

Сүйек ұлпасының барлық түрлері бір көзден — мезенхимадан дамиды, бірақ әртүрлі сүйектердің дамуы бірдей емес. Остеогистогенездің екі әдісі бар:

1) тікелей мезенхимадан даму - тікелей остеогистогенез;

2) шеміршек сатысы арқылы мезенхимадан даму -жанама остеогистогенез.

Тікелей остеогистогенездің көмегімен сүйектердің аз мөлшері дамиды - бас сүйегінің жабын сүйектері. Бұл жағдайда алдымен ретикулофиброзды сүйек ұлпасы пайда болады, одан кейійн ол жойылып, тақталы сүйек ұлпасымен алмасады.

Тікелей остеогистогенез төрт сатыда жүреді:

1) мезенхимада қаңқалық аралшықтардың қалыптасу сатысы;

2) оссеоидты ұлпаның - органикалық матрикстің қалыптасу сатысы;

3) остеоидты ұлпаның минералдануы (кальцинификация) сатысы және ретикулофиброзды сүйек ұлпасының түзілуі;

4) ретикулофиброзды сүйек ұлпасының пластиналы сүйек ұлпасына айналу сатысы.

Жанама остеогенез құрсақішілік дамудың 2-айынан басталады. Бастапқыда мезенхимада хондробластардың қызметінің нәтижесінде болашақ сүйектің шеміршекті моделі шеміршек қабымен жабылған гиалинді шеміршек ұлпасынан жасалады. Содан кейін шеміршек ұлпасы алдымен диафизде, содан кейін эпифизде сүйек ұлпасына алмасады.

Диафизде сүйектену екі жолмен жүзеге асырылады:

1) перихондралды;

2) эндохондралды.

Остеогистогенез процесі мен сүйек ұлпасының күйіне әсер ететін факторлар:

1. А, С, Д дәрумендерінің мазмұны бұл дәрумендердің тағамдағы жетіспеушілігі коллаген талшықтарының синтезінің бұзылуына және бұрыннан барлардың ыдырауына әкеледі, бұл сынғыштықпен және сүйектердің сынғыштығымен көрінеді. Теріде Д витаминінің жеткіліксіз пайда болуы сүйек ұлпасының кальцинификациясының бұзылуына әкеледі және сүйектердің жеткіліксіз беріктігімен, олардың икемділігімен (мысалы, рахитпен) бірге жүреді. А витаминінің артық мөлшері сүйек ұлпасының резорбциясымен әкелетін остеокласттардың белсенділігін белсендіреді.

2. Кальцитонин және паратгормон гормондарының оңтайлы мөлшері қан сарысуындағы кальций мөлшерін реттейді. Жыныс гормондары да сүйек ұлпасының күйіне де әсер етеді.

3. Сүйектердің қисаюы остеокласттарды ынталандырып, сүйек ұлпасының резорбциясына әкеледі.

4. Әлеуметтік факторлар. Мысалы, тамақтану және т. б.

5. Қоршаған орта факторлары.

Жас ұлғайған сайын сүйек ұлпасындағы органикалық және бейорганикалық заттардың қатынасы өзгереді: бейорганикалық заттар көбейіп, органикалық заттар азаяды, бұл сүйектердің сынғыштығының жоғарылауына әкеледі. Сондықтан егде жастағы адамдарда сүйек жиі сынады.
Бақылау сұрақтары:

1.Сүйек қлпасы қандай қызмет атқарады?

2.Остеоциттер мен остеобластардың және остеокласардың құрылысы мен атқаратын қызметіндегі ерекшеліктерді атаңыз.

3.Сүйек ұлпасының қандай түрлерін білесіз?