Софистер мен Сократтың философиясы

1. Софистиканың  жалпы түсінігі.

Үлкен софистер (5ғ б.э.д) Протагор, Горгий,Гипий, Продик, Антифонт, Критий. Кіші софистер- Ликфрон, Алкидамант, Трассимах.Сократ – көрсетілген топтарға ресми түрде жатпайды, бірақ софистердің ойларын бөліп, софистиканың өзін өзінің тәжірибесінде қолданған.

Қоршаған шындыққа сындық қатынас.Бәрін тәжірибеде тексеруге тапсыру, белгілі бір ойдың дұрыс бұрыстығын тексеру.Көне дәстүрлі цивилизацияның негізін қабылдау.Дәлелсіз білімге негізделген көне түсініктерді, ережелерді жоққа шығару.Мемлекет пен құқықтың нақтылықсыздығын дәлелдеуге тырысу.

Бұл философиялық мектептің қайраткерлері өздерінің дұрыстығын софизмдер логикалық әдістері арқылы  дәлелдеу.Бұл мүйізді софизмнің мысалы Сен жоғалтпаған нәрсеңе иесіз, сен мүйізіңді жоғалтқан жоқсың , яғни сен оған иесің бұл нәтиже софизмнің логикалық ауырлығынан емес логикалық мағыналардың дұрыс қолданбауынан болады. Көрсетілген софизмде алғашқы мысал өтірік, бірақ дұрысқа беріледі, осыдан нәтиже шығар.

Қоршаған шындыққа сындық көзқараспен қарады. Грек азаматтар арсында философияның және басқа да білімдерді таратты.

 2. Протогордың философиясы.

Протогор (б.э.д. 5 ғ) үлкен софистердің белгілі қайраткерлері.

  Протогор өз философиялық кредосын мынада айтқан: Адам барлық тірі заттардың өлі екенінің, ал өлі заттардың тірлігін өлшеуші шама деген. Яғни бұл дегеніміз, қоршаған шындықтың жақсы, жаман екенін бағалаушы- адамның субъективті пікірі деген.Қайраткерлері Екі түрлі сөз шығармасының негізін қалаған. Және жас адамдарды кез келген дауда жеңуге үйреткен (Ауру адамдарға жаман, ал дәрігерлерге жақсы.,)

Сол кезеі үшінПротогорлардың құдайларға деген көзқарасты революционды болған.Құдайлар туралы біле алмайтын , олар бар ма, жоқ па, себебі оны білуге  көптеген кедергілер бар.    

Протогор философиясының негізгі жағдайлары.

Адам санасынан тыс ештеңе жоқ.Белгілі бір нәрсе мәңгі емес.Адам үшін бүгінгі күнгі жақсының бәрі, шындықтың жақсы екенін көрсетеді.Егер бүгін жақсы болған нәрсе ертең жаман болса,онда ол шындықта да жаман, кері болған.Барлық қоршаған шындықтың адамның сезімдік қабылдауына байланысты.

Қоршаған орта қатыстылық сипатқа ие.Объективті таным мүмкін емес.Тек қана пікірлер әлемі бар.

1. 
   Сократ философиясы        
   

Сократ мағыналы шығармалар қалтырғанмен  тарихқа әйгілі полемист, ойшыл оқытушы философ ретінде қалды.Сократ жасап , қалданған негізгі әдісін  майевтика деп атаған. Оның мәні – логикалық әдістер арқылы қойылған сқраққа әңгімелесушінің өздігінше дөрыс жауапқа келуіне көмектесу.Сократ өз  философиясын, ағартушылық  жұмысын ең  өзекті мәселелер бойынша, қалың халықтың, базарларда ашық әңгіме базар құрып жүрген. Жақсылық пен жамандық махаббат, бақыт, адамдық т.б тақырыптарға.Сократты ресми билік органдары мойындамаған, оны қарапайым софист , яғни жастар арасына бүлік салып  жолдарын басқа жаңа бұрып , қоғамның тыныштығын бұзушы  деп қараған. 

Білімнің тарауына , азаматтардың ағартушылықпен айналысуына ықпал етті.Адамзаттың жақсылық пен жамандық, махаббат , ар сияқты мәселелеріне жауап іздеді.Қазіргі таңғы білім беру жүйесін де қолданылатын майевтика әдісінің негізін қалады.Шындықты табудың диалогтың әдісін енгізіп еркін дауда оның дұрыс екенін дәлелдеу жолымен.Көптеген оқушыларын тәрбиелеп һз қызметінің жалғастырушыларын қалдырды. Сократтық мектептің қайраткерлері болған. 

1.     Платон академиясы-б.э.д. 385 ж Платон мен қалыптасқан, философияны – діндік мектеп. Мақсаты философияның мәселелерді зерттеу, құдайлар мен музаларды қадірлеу болған. Ол б.э. 6 ғ дейін өмір сүрді.

2.     Клиниктер – еркіндік идеясын қоғамнан тыс қалыптастырған, философикалық мектеп. Бұл мектептің қайраткерлері өз философиялық зерттейтін өздеріне өойып тексерген. Клиниктер паразиттік, қаңғыбастық өмір сүрген, жанұясыз  мемлекетпен заңға, мәдениетке қарсы келген. Бұл мектептің ең   әйгілі қайраткерлеріне – Антисфен, Диоген, Синаский (Плотон, Сократ есінен таңға деп атаған.)

3.     Кирендік мектеп- Сократтың оқушысы  Киреннен  шыққан. Аристиппен  негізделген 4 б.ғ.д.ғ өмір сүрген

Осы мектеп қайраткерінің көзқарасы табиғатты зерттеуге  қарсы болған.Ең жоғары деп лязатты есептеген.Сәйкесінше өмір мақсаты ляззат деп есептеп, бақытты лязаттың  жиынтығы,  байлықты – ляззатқа жету құралы  деп есептеген.

4.     Мегар мектебі. Б.э.д 4 ғ Мегарлық Сократтың оқушысы Евклидпен негізделген. Қайраткерлері Евбулид, Диодор, Крон.

Мегарлардың ойынша  абстрактілі өте жоғары игілік бар, ол нақты суреттеуге жатпайды деген – құдай, ақыл өмірлік энергия. Жоғарғы игілікке қарсы ештеңе жоқ.Мегорлықтар философиялық ілімдік зерттеулерімен қатар, белсенді түрде тәжірибелік қызметпен айналысып  дауласушылар деген атқа ие болған.Мегорлық мектеп қайраткерлері Евбулид бірқатар әйгілі парадокстардың  авторлары атанды-Куча Лысый. Олар арқылы санның сапаға  ауысу диалектикасын  түсіндіруге  тырысқан.Куча  апориясы   : Егер жерге бір бидай тастап, оған  бір бидайдан қосып отырсақ, қанша уақыттан кейін бұл  жерде  үйінді болады ?  Бидайлар жиынтығы бір бидай қосқаннан кейін үйіндіге айнала ма ? Лысый апориясы : Егер адам  басынан біртіндеп аман түсетін болса,  қанша  уақыттан кейін ол таз болады. Әлі таз емес және әбден таз арасын бөлетін шекара қоюға бола ма ?