жылы Бренстед ерітіндідегі қышқыл – негізді катализдің тұздық эффекті туралы ойды қозғаған және оның себебін анықтаған. Ол алғаш болып ғылымға «критикалық комплекс» түсінігін ендірген

1923 жылы Бренстед ерітіндідегі қышқыл – негізді катализдің тұздық эффекті туралы ойды қозғаған және оның себебін анықтаған. Ол алғаш болып ғылымға «критикалық комплекс» түсінігін ендірген.

Йоханнес Бренстедтің негізгі ғылыми жұмыстары химиялық кинетикаға, катализге және еретінділер термодинамикасына арналған. Ғалымның ең басты жетістігі – ол қышқыл және негіздердің «жалпы» немесе «кеңейтілген» теориясының негізгі жағдайын қалыптастырған.

Нуклеофильді қасиеттері

Тиолдар мен сульфидтер - Пирсон бойынша жұмсақ негіздер болғандықтан электрон тығыздығы төмен көміртегі атомына тартылу қабілеті бар. Сонымен қатар, олар протонды еріткіштермен берік сутектік байланыстар түзе алмайды және олардың бөлінбеген электрон жұптары органикалық реагенттермен әсерлесе алады. Осы екі себеп тиолдардың нуклеофильдігін, сонымен қатар сульфидтердің электрофильді реакцияларға жұмсақ жағдайда түскенде жақсы шығыммен өнім алынуын қамтамасыз етеді.

Тиолдарды алкилдеу және арилдеу. Тиолдардың біріншілік және екіншілік галогеналкандармен, активті галогендермен, диалкилсульфаттармен немесе аренсульфонаттармен негіздер қатысында әрекеттестірсе, сульфидтер түзіледі.

Тиолдар мен сульфидтердің жеке өкілдері

Тиолдар мен сульфидтердің жеке өкілдері

Диметилсульфоксид (ДМСО) - сульфоксидтердің ішіндегі ең әйгілісі және маңыздысы, иіссіз, түссіз гидроскопиялы сұйықтық. Қайнау температурасы – 189º С. ДМСО суда және органикалық еріткіштерде ериді; диэлектрлік өткізгіштігі жоғары диполярлы апротонды еріткіш ретінде қолданылады. ДМСО – да әдетте галогеналкандар сияқты иондалмайтын заттарды диссоциациялайды. Ол органикалық және бейорганикалық иондарды эффективті сольваттайды, нәтижесінде көптеген химиялық реакциялардың жылдамдықтары аратады. ДМСО – тің еріткіш ретінде әсерінің нәтижесінде аниондардың реакциялық қабілеттері күрт артады, ал гидроксилі бар еріткіштерде аниондардың активтігі төмендейді, себебі сутектік байланыстар түзіледі. ДМСО – те галогеналкандардың цианидтермен нуклеофилді орынбасу реакциясы, Вильямсон синтезі бойынша жай эфирлерді алу реакциясы және т.б. оңай жүреді.

Тотығу және тотықсыздану

Тотығу. Тиолдар күкірт атомы бойынша тотығуға түседі. Салыстырмалы жұмсақ тотықтырғыш агенттер қатысында (ауа оттегісі, сутегі пероксиді, иод, бром және басқа) тиолдар дисульфидтерге айналады:

Дисульфидтердегі S – S байланысы берік емес, бірақ ол органикалық пероксидтердегі О – О байланысынан 2 есе дерлік берік. Көптеген тотықсыздандырғыштар дисульфидтерді сәйкес тиолдарға оңай айналдырады:

Тиол – дисульфидті айналулар биохимиялық процестерде маңызды роль атқарады, әсіресе, ақуыздардың кеңістіктегі құрылымының қалыптасуында.

Тиолдардың азот қышқылымен, калий перманганатымен немес пероксиқышқылдармен энергиялық тотығуы сульфон қышқылдарының түзілуіне әкеледі, аралық өнім ретінде тұрақсыз сульфин қышқылдары түзіледі.

Перқышқылдар, мысалы, мета – хлорпербензой қышқылы жұмсақ жағдайларда тиолдарды сульфин қышқылдарына дейін тотықтырады:

Пайдаланылған әдебиеттер:

• 1.Бейсебеков.М.К., Әбілов Ж.Ә. Органикалық химия. 2012. 386 б.
• 2.Бриус П.Ю. Органикалық химия негіздері. Алматы ЖОО оқу орны қауымдастығы. 2013.
• 3.Шайқұтдінов Е.М., Хұсайынова С.Х. Органикалық химия. Алматы ҚазҰТУ.2001. 400 б.
• 4.Сейтжанов Ә. Органикалық химия. Алматы: Print S.2005. 350 б.
• 5.Organic chemistry John McMurry Broos Cole 207 1377 p 
•  6. Organic chemistry Jonathan Clayden , Stuart Warren

жүктеу/скачать 0,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: