Сөж орындаған:Қайырбекова Ә. Топ: 1-003 Қабылдаған: Ассистент-профессор

жүктеу/скачать 2,31 Mb. бет 1/3 Дата 11.05.2022 өлшемі 2,31 Mb. #142401

Бұл бет үшін навигация:

• Қабылдаған:Ассистент-профессор
• III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер I.Кіріспе

Қарағанды медицина университеті Морфология және физиология кафедрасы СӨЖ Орындаған:Қайырбекова Ә. Топ:1-003 Қабылдаған:Ассистент-профессор Кусаинова Б.С. Қарағанды 2021 Қолдың топографиясы Жоспар: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім Қолдың топографиясы III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер I.Кіріспе Жоғарғы қолдың бұлшықеттері екі топқа бөлінеді: жоғарғы аяқ белдеуінің бұлшықеттері және бос жоғарғы аяқтың бұлшықеттері. Қолдың бұлшықеттері Қол белдеуінің бұлшықеттері (1 а, б, в-сурет) иық және бұғана сүйектерін дене сүйектерімен және тоқпан жілік сүйегімен байланыстырады. Қол белдіктеріне мыналар жатады: Сурет 1. Иық белдеуі мен иық бұлшықеттері (оң жақта): а-алдыңғы көрініс; b-артқы жағынан 1. Дельта тәрізді бұлшықет(1) иық буынын жабады, төмен қараған үшбұрыш тәрізді.Басталуы: бұғана, иық сүйегі. Тіркеме: иық сүйегінің дельта тәрізді түйнегі.Қызметі: алдыңғы арқалықтар иықты бүгеді, артқы бүгіледі, ортаңғылар иықты көлденең деңгейге шығарады. 2. Жұлын үсті бұлшық еті(2) супраспинатус шұңқырында орналасқан. Басталуы: supraspinatus fossa қабырғалары. Тіркеме: иық сүйегінің үлкен туберкулезі.Қызметі: иықты иілу. 3. Инфраспинатус бұлшықеті (3) infraspinatus шұңқырында орналасқан.Басталуы: infraspinatus fossa. Тіркеме: иық сүйегінің үлкен туберкулезі. Функция :: иықты сыртқа айналдырады. 4. Ұсақ дөңгелек бұлшықет (m. Teres minor) (4) инфраспинатус бұлшықетінің астында орналасқан.Басталуы: иық сүйегінің латеральды шеті.Тіркеме: иық сүйегінің үлкен туберкулезі.Қызметі: иықты сыртқа айналдырады. 5. Үлкен дөңгелек бұлшықет (m. Teres major) (5) кіші дөңгелек бұлшықеттің астында орналасқан.Басталуы: иық сүйегінің дорсальды беті оның төменгі бұрышында. Тіркеме: иық сүйегінің кіші туберкулезінің қыртысы.Қызметі: иықты әкеледі, иықты ішке айналдырады, қолды арқаға қояды. 6. Қабық асты бұлшықеті (m. Subscapularis) (6) бұғана асты шұңқырын (fossa subscapularis) толтырады.Басталуы: иық сүйегінің қабырға беті, бұғана асты фасциясы. Тіркеме: иық сүйегінің ұсақ туберкулезі, иық буынының капсуласы.Қызметі: иықты ішке айналдырады, денеге әкеледі. Қолдың еркін бөлімдері Қолдың еркін бұлшықеттері иық, білек және қол бұлшықеттеріне бөлінеді. Сурет 2. Оң жақ жауырынның алдыңғы бұлшықет тобы Иық бұлшықеті Иық бұлшықеттері екі топты құрайды – алдыңғы және артқы. Алдыңғы бұлшықет тобы (2 a, b-сурет): 1. Екібасты бұлшықеттің (m. Biceps brachii) (1) 2 басы бар. Ұзын бас (2), иық сүйегінің буын үсті туберкулезінен басталып, иық буынының қуысынан өтеді. Қысқа бас (3), иық сүйегінің тұмсық тәрізді өсіндісінен басталады. Екі бас шамамен иықтың ортасында біріктіріліп, радиустың туберкулезіне бекітілген ұзын, бұлшықетті құрсақ құрайды. Функциялары: иықты бүгеді, білекті бүгеді, егер соңғысы пронацияланған болса, оны жатқызады. 2. Екібасты бұлшықеттің қысқа басынан медиальді жақ сүйегі (m. Coracobrachialis) (4) жатады.Басталуы: иық сүйегінің коракоидты өсіндісі Бекіткіш: иық сүйегінің медиальды беті кіші туберкулездің төбесінен төмен.Қызметі: иықты бүгіп, қосады. 3.Иық бұлшықеті (m. Brachialis) (5).Басталуы: иық сүйегінің төменгі үштен екі бөлігінің алдыңғы беті, бүйір және медиальды бұлшықет аралық қалқалар. Тіркеме: шынтақ сүйегінің туберкулезі, шынтақ буынының капсуласы.Қызметі: шынтақ буынында білекті бүгеді. Сурет 3. Оң жақ жауырынның артқы бұлшықет тобы Иықтың артқы бұлшықет тобы (3-сурет): 1. Үшбасты бұлшықет (m. Triceps) (1) - иықтың бүкіл артқы бетін алып жатыр, үш басы бар - ұзын (2), бүйірлік) (3) және медиальды (4). Ұзын басы иық сүйегінің буын асты туберкулезінен, бүйір жағы – иық сүйегінің артқы бетінен радиалды жүйке ойығынан, медиальды – иық сүйегінің артқы бетінен радиалды жүйке ойығынан басталады. Үш басы да қосылып, олекранон мен шынтақ капсуласына жабысатын күшті сіңір құрайды.Қызметі: иық және шынтақ буындарында созылу, иықты денеге аддукциялау. Шынтақ бұлшықеті (m. Anconeus) (5) білекте орналасқан.Басталуы: иық сүйегінің латеральды эпикондилі. Тіркеме: шынтақ өсіндісінің артқы беті.Қызметі: білек кеңейту. Білек бұлшықеттері Білектің бұлшықеттері топографиялық жағынан екі топқа бөлінеді: алдыңғы және артқы. Алдыңғы білек бұлшықет тобы Алдыңғы топқа бұлшықеттердің екі қабаты кіреді - үстіңгі және терең. Сурет 4. Оң жақ білектің алдыңғы бұлшықет тобы: а - беткі қабат; b - терең қабат Білектің алдыңғы тобының беткі қабатының бұлшықеттері иық сүйегінің медиальды эпикондилінен басталады (4 а-сурет): 1. Дөңгелек пронатор (pronator teres) (1).Тіркеме: радиустың бүйір бетінің ортасы.Қызметі: білек пронациясы; шынтақ буынындағы бүгілу. 2. Білезіктің радиалды бүгілуі (m. Flexor carpi radialis).Бекіткіш: ІІ табан сүйегінің негізі.Қызметі: қолды бүгу, қолды ұрлау (білектің радиалды экстензорымен бірге, m. Extensor carpi radialis). 3. Саусақтардың беткей бүгуі (m. Flexor digitorum superficialis) (3). Бекіту алдында бұлшықет II-V саусақтарға баратын төрт сіңірге бөлінеді. Олардың әрбір сіңірі проксимальды фалангалар деңгейінде 2 аяққа бөлінеді, олар ортаңғы фалангтардың негізіне бекітіледі. Қызметі: қолды, II-V саусақтарды, сонымен қатар II-V саусақтардың ортаңғы фалангаларын бүгеді. 4. Білектің иілгіш бүгілу бөлігі (m. Flexor carpi ulnaris) (4) – сүйек тәрізді сүйекке, ілмекке және V сүйек-сүйек сүйектеріне бекітіледі. Қызметі: қылқаламды бүгіп, орта сызыққа дейін жеткізеді. 5. Ұзын алақан бұлшықеті (m. Palmaris longus) (5) біркелкі емес, іші қысқа, сіңірі ұзын. Ол алақан апоневрозына тоқылған.Қызметі: алақанның апоневрозын созады, қолды бүгеді.Терең қабаттың бұлшықеттері (4б-сурет) екі білек сүйектері мен сүйек аралық қабықшадан басталады. 1. Саусақтардың терең бүгілуі (m. Flexor digitorum profundus) (1). II-V саусақтардың дистальды фалангтарының негізіне бекітіледі, сіңірлер саусақтардың беткей иілісі сіңірлерінің аяқтарының арасынан өтіп, сіңірлер айқасын (chiasma tendinum) құрайды.Қызметі: II-V саусақтардың дистальды фалангтарының бүгуі, саусақтардың өзі; қолдың бүгілуі. Бас бармақтың ұзын бүгілу бөлігі (m. Flexor pollicis longus) (2) - бас бармақтың дистальды фалангасының негізіне бекітіледі.Қызметі: бас бармақтың дистальды фалангасын, бас бармақтың өзін (I), қолды бүгеді. 2. Шаршы пронатор (m. Pronator quadratus) (3) ең терең бұлшықет. Ол шынтақ сүйегінің төменгі үштен бір бөлігінен басталып, радиустың денесіне бекітіледі.Қызметі: білек пен қолды ішке қарай айналдырады (енеді). Білектің артқы бұлшықет тобы Артқы топ бұлшықеттердің екі қабатын қамтиды - беткі және терең. Білектің артқы тобының беткі қабатының бұлшықеттері (5 а-сурет) иық сүйегінің латеральды эпикондилінен басталады. 1. Brachioradialis бұлшықеті (1).Басталуы: иық сүйегінің латеральды шеті, иықтың латеральды бұлшықет аралық қалқаны.Тіркеме: радиусы стилоидты өсіндіден жоғары.Қызметі: шынтақ буынында бүгіледі; білек пен қолды пронация мен супинация арасындағы ортаңғы қалыпқа қояды. 2. Ұзын радиалды білезік экстензоры (m. Extensor carpi radialis longus) (2) – екінші табан сүйегінің негізіне бекітілген.Функция: щетканы иіп, алып тастайды. 3. Білезіктің қысқа радиалды экстензоры (m. Extensor carpi radialis brevis) (3) – үшінші мықын сүйегінің негізіне бекітіледі.Функция: щетканы иіп, алып тастайды. 4. Саусақтардың экстензоры (m. Extensor digitorum) (4) – білезік буынының жанында II-V саусақтарға баратын төрт сіңірге бөлінеді. Проксимальды фалангтардың негізінде сіңірлер үш аяққа бөлінеді - екі бүйірлік және ортаңғы. Бүйірлері тырнақ фалангтарының негізіне, ортаңғылары - ортаңғы фалангаларға бекітіледі. Қызметі: саусақтар мен қолды бүгеді. 5. Кіші саусақтың экстензоры (m. Extensor digiti minimi) (5) - V саусақтың дистальды фалангасының негізіне бекітіледі. Қызметі: кішкентай саусақты (V саусақ) иеді. 6. Білектің шынтақ сүйегі (m. Extensor carpi ulnaris) (6) - V жілік сүйегінің негізіне бекітіледі.Қызметі: қолды бүгіп, әкеледі. Сурет 5. Оң жақ білектің артқы бұлшықет тобы: а - беткі қабат; b - терең қабат Терең қабаттың бұлшықеттері (5 б-сурет) білек пен сүйек аралық қабықтың екі сүйегінен басталады. 1. Саптық тіреуіш (м. Супинатор) (1) – радиалды сүйектің жоғарғы ұшына бекітіледі.Қызметі: білек пен қолды үстіңгі жағына тірейді. 2. Қолдың бас бармағын жұлып алатын ұзын бұлшықет (m. Abductor pollicis longus) (2) - I табан сүйегінің негізіне бекінген. Қызметі: бас бармақ пен қолды ұрлау. 3. Бас бармақтың қысқа экстензоры (m. Extensor pollicis brevis) (3).Басталуы: радиус сүйек, сүйек аралық мембрана.Тіркеме: бас бармақтың проксимальды фалангасының негізі.Қызметі: бас бармақты ұзарту, бас бармақты ұрлау. 4. Бас бармақтың ұзын экстензоры (m. Extensor pollicis longus) (4) – бас бармақтың дистальды фалангасының түбіне бекітіледі. Қызметі: қолдың бас бармағын ұзартады. 5. Сұқ саусақтың экстензоры (m. Extensor indicis) (5) – сұқ саусақтың ортаңғы және дистальды фалангасына бекітіледі. Қызметі: сұқ саусақты ұзартады. Қол басының бұлшықеттері Қол бұлшық еттері (сурет 6 а, б, в) оның алақан бетінде орналасады және үш топқа бөлінеді: бүйірлік, бас бармақтың көтерілуін құрайтын (тенар), медиальды, кіші саусақтың көтерілуін құрайтын ( гипотенарлы), ал ортаңғы топ - алақан қуысының бұлшықеттері (пальма манус). Сурет 6. Оң қолдың бұлшықеттері (алдыңғы көрініс): а - бұлшық еттердің беткі қабаты (саусақтардың беткей иілу сіңірлері сақталған); б - үстірт; в - бас бармақ пен кішкентай саусақтың бұлшық еттерінің терең қабаты (сүйек аралық бұлшықеттер жойылады) Бүйірлік топтың бұлшықеттері retinaculum flexorum және білезік сүйектерінен басталады, қолдың бас бармағын қосатын бұлшықетті қоспағанда, үшінші астарлы сүйектен басталады. Бас бармақтың проксимальды фалангасына бекінген, қолдың бас бармағына қарама-қарсы бұлшық етінен басқа, бірінші табан сүйегіне бекітілген. Бүйірлік бұлшықет тобына мыналар кіреді: 1) қолдың бас бармағын ұрлайтын қысқа бұлшық ет (m. Abductor pollicis brevis) (1) бас бармақтың эминенциясының латеральды жағында жатады; 2) қолдың бас бармағының қысқа бүгілу бөлігі (m. Flexor pollicis brevis) (2) - екі басы бар: беткей басы және терең, олардың арасында бас бармақтың ұзын бүгілу сіңірінің сіңірі өтеді. 3) қолдың бас бармағына қарама-қарсы бұлшықет (m. Oppo-nens pollicis) (3) m астында жатады. abductor pollicis brevis; 4) бұлшықет аддукторы бас бармақ (m. Adductor pollicis) (4). Қызметі: бұлшық еттердің атауларын сәйкестендіреді. Медиальды топтың бұлшықеттері retinaculum flexorum және білезіктен басталып, бесінші саусақ сүйегіне бекітілген кішкентай саусаққа қарсы орналасқан бұлшықетті қоспағанда, бесінші саусақтың проксимальды фалангасына бекітіледі. Медиальды бұлшықет тобына мыналар кіреді: 1) қысқа алақан бұлшық еті (m. Palmaris brevis) (5) - кішкентай саусақтың теріге тоқылған. 2) бұлшықет ұрлаушы кішкентай саусақ (m. Abductor digiti minimi) (6); 3) кіші саусақтың қысқа бүгуі (m. Flexor digiti minimi brevis) (7); 4) кішкентай саусаққа қарсы тұрған бұлшықет (m. Opponens digiti min-imi) Қызметі: бұлшық еттердің атауларын сәйкестендіреді. Ортаңғы бұлшықет тобы білек аралық кеңістіктерді алады, II-V саусақтарға әсер етеді. Ортаңғы бұлшықет тобына мыналар кіреді: 1. Құрт тәрізді бұлшықеттер (musculi lumbricales) (9) бекітіледіII-V саусақтардың проксимальды фалангасының негізі.Қызметі: саусақтардың проксимальды және ортаңғы және дистальды фалангтарын ұзарту. 2. Алақан сүйек аралық бұлшықеттер (musculi interossei palmares) (7 а-сурет) - II, III және IV білек аралық кеңістіктерді алады.Қызметі: II, IV және V саусақтардың III саусаққа аддукциясы, олардың негізгі бүгілуі және ортаңғы және дистальды фалангтардың ұзаруы. 3. Арқа сүйек аралық бұлшықеттер (musculi interossei dorsales) (7 б-сурет) I, II, III және IV білезік аралықтарында орналасады. Функция: отведение II, III, IV пальцев, сгибание их проксимальных и разгибание средних и дистальных фаланг. Сурет 7. Оң қолдың бұлшықеттері: a-алақан сүйек аралық бұлшықеттер; b-арқа сүйек аралық Қолдың фассиясы және сіңір қабығы Жоғарғы аяқ-қолда беткейлік фассия және ішкі фасция ерекшеленеді.Беткей фасция - тері астында орналасқан жұқа дәнекер тіндік пластинка. Ішкі фассия жеке бұлшықеттер үшін қабықтарды құрайды немесе бұлшықет топтары. Жоғарғы аяқтың аймағына байланысты аттас фасция бөлінеді – дельта тәрізді, супраспинатус, инфраспинатус, иық фасциясы, білек фасциясы, қол фасциясы.Білектің фассиясы (fascia antebrachii) тығыз қаптама түріндегі жеке бұлшықеттер мен білек бұлшықет топтарын қамтиды. Білезік аймағында білек фасциясы қалыңдап (8 а-сурет) алдыңғы бетінде retinaculum flexorum (1), артқы бетінде retinaculum extensorum түзеді.3 арна: 1-білезік өзегі (canalis carpi) (2) (ортаңғы канал); 2-білезіктің радиалды өзегі (canalis carpi radialis) (3) (бүйірлік канал); 3-білезіктің шынтақ өзегі (canalis carpi ulnaris) (4) (медиальды канал). Ортаңғы жүйке (n. Medi-anus) білезік өзегінде (canalis carpi) өтеді және синовиальды қабықтармен қоршалған бұлшықеттердің сіңірлерінің екі қабығы бар: 1-қынаптың коммунис сіңірі мм. flexorum (5) (8 б-сурет)  саусақтардың беткей иілісі және саусақтардың терең иілісі үшін; 2-қынап сіңірі m. flexoris pollicis longi (6)  қолдың бас бармағының ұзын бүгілуі үшін. Қолдың бас бармағындағы ұзын бүгілу сіңірінің синовиальды қабығы (қапшық) оның дистальды фалангасына жетеді. Бүгуші бұлшықеттердің жалпы синовиальды қабығы алақанның ортасына дейін жетеді, тек кішкентай саусақтың иілгіш бұлшықетінің сіңірінде (V саусақ) оның дистальды фалангасына жетеді. II-IV саусақтардың иілу сіңірлері саусақтардың құрғақ тамырларының қабықтарымен (vaginae tendinum digitorum manus) (7) қоршалған және метакарпофаланга буындары деңгейінен дистальды фалангтарға дейін синовиальды қабықтармен қоршалған.Білектің радиалды өзегінде білезіктің радиалды иілу сіңірінің сіңірі орналасқан. Білектің шынтақ өзегінде (canalis carpi ulnaris) шынтақ нерві, шынтақ артериясы және шынтақ веналары өтеді.Экстензорлы ұстағыштың астында (9 а-сурет) (1) алты арна түзіледі, оларда қолдың және саусақтардың ұзартқыш бұлшықеттерінің сіңірлері өтеді (9 а, б-сурет): Сурет 8. Оң қолдың сүйек-талшықты өзектері (а) және синовиальды қабықтары (б) Қол фассиясы (fascia manus)  білек фассиясының жалғасы. Қолдың екі фасциясы бар, алақан және арқа. Қолдың пальмалық фассиясы екі пластинкадан тұрады - беткей және терең.Қолдың төменгі фассиясының беткі пластинкасы бас бармақ, кішкентай саусақ және вермиформды бұлшықеттердің созылу бұлшықеттеріне арналған қаптамаларды құрайды; алақанның ортаңғы бөлігінде қалыңдалған, құрғақ жіпті құрылымды және төменгі апоневроз (aponeurosis palmaris) деп аталады.Қолдың дорсальды фасциясы беткей және терең пластинкалардан тұрады.Беткей қабаты әлсіз көрінеді және саусақтардың экстензорларының жоғарғы жағында орналасқан.Қолдың дорсальды фассиясының терең табақшасы арқа сүйек аралық бұлшықеттерді жабады. жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу: