Автокөлік адам ауруының себебі ретінде. Ірі қалалардың басты мәселесі – халық арасында созылмалы аурулардың айтарлықтай өсуі. Атап айтқанда, демікпе, бронхит және аллергиялық ринит сияқты респираторлық аурулар. Автомобиль көлігінің көбеюі сырқаттану қаупін айтарлықтай арттырады. Бұл әдеби шолуда мен автокөлікті ластау көзі ретінде қарастырамын. Біз үшін қауіп қайда? Адам денсаулығына зиян келтіретін негізгі жәндіктер – пайдаланылған газдар мен олардың құрамындағы зиянды заттар деп есептейтінбіз. Бірақ аз адамдар интерьердің әрлеу элементтері қандай материалдардан жасалғаны туралы ойлайды. Көліктердің ішін тазалау кезінде қолданылатын тазалау құралдары да маңызды рөл атқарады. Автокөлікті таңдағанда, интерьерді безендіру мен интерьер дизайнын өндіруде қандай материал қолданылатынын сұрау керек. Сондай-ақ автохимияның құрамын мұқият зерттеп, оны қолдану бойынша нұсқауларды орындау керек. Автокөліктің ішкі әрлеуінің элементтерін жасау үшін өте зиянды заттарды шығаратын формальдегидтер мен қышқылдарды қамтитын материалдар қолданылатыны белгілі. Бояулар мен лактардың құрамына еріткіштер кіреді, олардың булары да адам денсаулығына зиян келтіреді. Өкінішке орай, барлық өндірушілер өндірісте қолданылатын заттардың толық спектрін көрсетпейді. Кейіннен мұндай материалдар жүргізушінің әл-ауқатына теріс әсер етеді, ал зиянды түтіндердің бөлінуі созылмалы ауруларды тудыруы мүмкін Автокөліктің салонында кондиционер мен ауа ионизаторының болуы адам ағзасын зиянды түтіннің зиянды әсерінен қорғамайтынын айта кеткен жөн. Кондиционер тек ауаны салқындату үшін қызмет етеді, ал кабинада ионизаторды пайдалану одан да көп зиян келтіруі мүмкін. Ластанған ауаның иондануы, негізінен, зиянды. Қаншалықты оғаш естілсе де, көліктердің негізгі ластаушы көзі пайдаланылған газдар емес, автокөлік дөңгелектері. Жалпы, резеңке бөлшектер қоршаған ортаға зиян келтірмейді, адам денсаулығына ешқандай қауіп төндірмейді. Бірақ резеңкенің басқа заттармен әрекеттесуі зиянды қосылыстардың пайда болуына әкелуі мүмкін. Автокөлік шиналарының жол төсеміне жабысуы кезінде пайда болатын заттар денсаулыққа айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Олар тыныс алу жолдарына оңай енетіндіктен, аллергиялық реакция тудыруы мүмкін. Тежеу кезінде әртүрлі улы қосылыстар бөлінеді, олардың атаулары қорқынышты. Олардың барлық тіршілік иелеріне тигізетін зияны да орасан зор. Елестетіп көріңізші, үлкен қалада шинаның шаңы күніне бірнеше тоннаға жетеді. Ол жолдар мен тротуарларға орналасады, ыстық, құрғақ ауа райында көтеріледі. Бұл шаң тыныс алу жолдарына түсіп, денеде ұзақ уақыт сақталады. Және бір айта кетерлігі, мұндай шаң біздің денемізде ұзақ сақталады. Мұндай зиянды заттың түзілу мөлшері шина резеңкесінің өзінің сапасына,
4
көлік құралының шассиін дұрыс реттеуге, жүргізушінің жүргізу мәнеріне және пайдалану ережелерін сақтауға тікелей байланысты. Сондай-ақ пайдаланылған газдардың «сапасына» назар аударған жөн. Бензин отынының жануы кезінде 200-ге жуық зиянды заттар бөлінеді. Ең улы азот пен көміртегі оксидтері, органикалық қосылыстар мен ауыр металдар. Автокөлік пайдаланылған газдардың ластануын тексеру кезінде көмірсутектер мен көміртек тотығының пайызы ғана есепке алынады. Дизельді көліктер үшін күйенің құрамы да тексеріледі. Зиянды заттардың көп мөлшері жерден 50 - 150 см қашықтықта шоғырланған, сондықтан олардың адам ағзасына еркін енуі қиын емес, дем алу жеткілікті. Көміртегі тотығы түссіз және иіссіз болғандықтан, адамдар оның ауада болуын анықтай алмайды. Дегенмен, газ өзінің лас жұмысын бастайды, оның нәтижесі адамның оттегі ашығуы болуы мүмкін. Бас айналу, жүрек айну, құсу, бас ауруы және жүргізуші реакциясының кешігуі көміртегі тотығымен уланудың негізгі белгілері болып табылады. Көміртекті отынның толық жанбауы нәтижесінде көміртегі тотығы түзіледі. Көмірқышқыл газының жоғары концентрациясы бар бөлмеде (немесе көліктің салонында) аз уақыт тұрудың өзі өлімге әкелуі мүмкін. Гараждағы бұл зиянды заттың өлімге әкелетін концентрациясы стартерді іске қосқаннан кейін 2-3 минуттан кейін қалыптасуы мүмкін.Ірі қалалардың немесе көлік көп жүретін магистральдардың ауасында азот оксидінің жоғары болуы жол үстінде ілініп тұрған түтіннің пайда болуымен көрінеді. Аспан бір мезгілде көк емес, сұр болып көрінеді. Бұл зиянды зат отынның кез келген түрін жағу кезінде пайда болады. Мұндай газ адам ағзасына еніп, тыныс алу мүшелерін және шырышты қабықтарды тітіркендіреді және өкпенің ауыр ауруларының қоздырғышы болуы мүмкін. Көбінесе азот оксиді көлік қозғалтқышы бос тұрғанда, қаладағы кептелісте бос тұрып, дұрыс бағдаршам күткен кезде бөлінеді. Көлік құралдарының үй-жайларындағы ластануының үлкен концентрациясы өкпе ісінуі мен өлімге әкеледі.