Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

28
Осын дай бір жи ын да жа са ған ба ян да ма сын да: «Қа зақ тар дың 
жер мә се ле сі – сөз сіз ма ңыз ды мәселе. Үкі мет тің не ні көз деп 
отыр ға ны тү сі нік ті: бі рін ші ден, қа зақ тар ды ежел гі ата қо ны-
сы нан ай ыру; екін ші ден, қау қар сыз то быр ға ай нал ды ру. Қан-
дай қан құйлы, зы миян мақ сат?!» – деп өт кір сөй лей ді.
Инс ти тут ты бі тір ген соң Мұ ха мед жан өзі нің те мір жол 
ин же не рі ма ман ды ғы бой ын ша Ор та Азия да, Же ті су об лы-
сын да бі раз жыл қыз мет ете ді.
1917 жыл ғы Ақ пан төң ке рі сі нен қа зақ зия лы ла ры си яқ-
ты Мұ ха мед жан да үл кен үміт күт кен еді. Ол бел ше ше қыз-
мет етіп, қо ғам дық-сая си қай рат кер ре тін де тез та ны ла ды. 
Сол жы лы көк тем де Уа қыт ша үкі мет тің Түр кіс тан ко ми те ті-
нің мү ше сі, со ны мен қа тар осы үкі мет тің Же ті су об лы сын да-
ғы ко мис са ры бо лып та ғай ын да ла ды. Әлихан Бө кей ха нов тың 
тө ңі ре гі не топ тас қан ұлт тық-де мок ра тия лық зия лы қау ым 
өкіл де рі мен бір ге Мұ ха мед жан да жал пы ұлт тық «Алаш» пар-
тия сын құ ру ға ті ке лей ара ла са ды. Сол жыл ғы жел тоқ сан да 
өт кен жал пы қа зақ тық съез де Ала шор да үкі ме ті нің мү ше лі гі-
не сай ла нып, үкі мет тө ра ға сы ның орын ба са ры ре тін де көп те-
ген заң ак ті ле рі не қол қоя ды. 1918 жы лы бү кіл түр кіс тан дық 
ІV мұ сыл ман дар съезі не қа ты сып, он да жа рия лан ған Түр кіс-
тан ав то но мия сы ның премь ер-ми ни ст рі бо лып сай ла на ды.
1919 жы лы ком му нис тік пар тия бұ рын ғы ала шор да лық-
тар ға ке ші рім жа рия ла ған нан кей ін, М.Ты ныш ба ев Се мей, 
Таш кент, Қы зы лор да , Ал ма ты қалаларын да әртүрлі дең гей-
де гі ша руа шы лық ме ке ме ле рін де ең бек ете ді. 1926 жыл дан 
бас тап Тұрар Рыс құ лов тың қол дауы мен Тү рк сіб те мір жол 
жо ба сы мен құ ры лы сы на қа ты са ды. Осы жыл да ры ел та ри-
хы на бай ла ныс ты ең бек те рін жаз ған.
Ста лин дік зо ба лаң да Мұ ха мед жан 1930 жы лы 3 та мыз да 
тұт қын да лып, Во ро неж ге жер ау да ры ла ды. 1937 жы лы ел ге 
орал ғаны мен, қа ра ша ай ын да қай та тұт қын да ла ды да, Таш-
кент түр ме сін де «Ха лық жауы» де ген жа за мен аты ла ды.
1959 жыл дың 29 қыр күйе гін де М.Ты ныш ба ев Қа зақ 
КСР-ы Жо ғар ғы со ты ның жә не 1970 жы лы КСРО про ку ра ту-
ра сы ның ше ші мі мен ақ та лды.
(«Та ри хи тұл ға лар» жи на ғы нан)

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: