§1. Көне түркі жазбалары – баға жетпес құнды байлық 1. Мә тін ді тү сі ніп оқыңдар, су рет пен бай ла ны сын анық тап, ой тұ жы-
рымын жа саң дар.
Ұр пақ тан ұр пақ қа мұ ра бол ған жаз ба ес ке рт кіш тер
(VIII ғ.) – қа зақ жә не өз ге түр кі ха лық та ры ның кө не дәу ір де
мә де ни дең гей інің өте жо ға ры бол ған ды ғын дә лел дей тін ба ға
жет пес асыл қа зы на. Бү кіл әлем ге та ныл ған түр кі жаз ба ла ры
атақ ты Еги пет пер ғау ын да ры ның қор ған да ры нан та был ған
шу мер жа зу ла ры мен дәу ір лес бо лып ке ле ді.
Қа зақ стан мен Ор та лық Азия жә не Оң түс тік Сі бірді
ме кен де ген түр кітіл дес ру-тай па лар бі рі гіп, VI ға сыр дың ор та
ше нін де «Тү рік қа ға на ты» де ген ат пен өз ал ды на мем ле кет
құр ға ны та рих тан бел гі лі. Осы қа ға нат тың құ ра мы на ен ген
тай па лық одақ тар бір кез дер де өз елі мен же рі нің бос тан ды ғы,
тәу ел сіз ді гі үшін ала пат қақ ты ғыс тар мен жой қын со ғыс-
тар ды ба сы нан кеш ті. Ұр пақ қа өне ге бо лар атақ ты Күл те гін,
То ны көк, Біл ге, Бу мын қа ған дар әрі та ри хи, әрі әде би дас-
тан-жыр лар дың кей іп кер ле рі не, сом тұл ға ла ры на ай нал ды.
Ар дақ ты есім дер ді ел жа дын да сақ тау үшін сол за ман ның
да на гөй бі лім дар ла ры өр ке ни ет тің бел гі сі бо лып та бы ла тын
түр кі лік сы на жа зу мен тас бе ті не тү сір ді.
Түр кі тай па ла ры нан қал ған бұл ес ке рт кіш тер кө не дә уір -
дің қо ғам дық-мә де ни әрі әде би өмі рі нен ха бар бе ре тін жә ді гер
қа зы на ре тін де бү гін гі кү ні бүкіл түр кі хал қы на ор тақ мұ ра -
ға ай нал ды. Түр кі нің сар да ла сы ның сы рын бо йы на сі ңір ген
таң ба лы тас тар қас ба тыр дың ер лі гін дей сан ға сыр ды ат тап,