Т. Я. Эрназаров 201 ж

10. Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник. - Алматы, Нұр-пресс -2010ж

11. Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008ж.

12. Сайттар: www.nationalbank.kz/, www.kase.kz/ ,www.rfca.gov.kz/,www.fingramota.kz/

Мерзiмдi басылымдар

13. ҚР Ұлттық банктiң статистикалық бюллетенi. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.

14. Банки Казахстана. Қазақстан банктерi Ассоциациясының басылымы, ай сайын.

15. Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екi рет.

16. Экономнкалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.

17. ҚазЭУ хабаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетiнiң мерзiмдi басылымы, тоқсан сайын (қазақша және орысша).

18. Альпари. Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзiмдi басылымы, ай сайын.
20 тақырып. Әлемдік валюта нарығы -- 1 сағат

Мазмұны:

Әлемдік валюта нарығы әлемдік валюта жүйесінің құрамдас бөлігі. Ұлттық және халықаралық валюта жүйесі түсінігі. Валюта саудасының нысандары.

Әлемдік валюта нарығының құрылымы. Қазақстан Республикасы Ұлттық валюта жүйесі және оның әлемдік қауымдастықпен байланыстылығы. Әлемдік валюта жүйесі. Қазақстан Республикасының әлемдік валюта жүйесіндегі ролі.

Халықаралық валюталық операциялар. Халықаралық валюталық аударымдар. Халықаралық аккредитивтер. Валюталық құндылықтарды кіргізу мен шығару.

ХХ ғасырдың 30 жылдары дүниежүзілік қаржылық дағдарыс байқалды, нәтижесінде сауда-экономикалық байланыс қиратуы болды. 1944 жылы АҚШ-та Бреттон-Вуд конференциясында концепция қабылданған болатын, экономистің ұсынысы Джон Кейнстің жасаған акцент қателіктер керектігінен қашу Версальдің келісім-шартынан, Орталық Еуропада реваншизм пайда болуына әсер етті. Оның әріптеспен ұсынылған болатын нұсқа басым ұқсас жақын келудің АҚШ түсіндермемен, сонымен жаңа рет басқа біреу ұлт дискриминацияларын рұқсат етпеуді. Бреттон-Вуд жаңа дамуы дүниежүзілік қаржылық жүйесін басталған шарттар ретімен құрды:

• 
  халықаралық қаржылық-экономикалық байланыстар халықаралық валюталық қормен бақыланады;
  
• 
  доллар және де-факто фунт стерлингтер ең басты рол халықаралық резервтер атқарады;
  
• 
  жөндеу паритеттері валюта АҚШ долларға үйірленген (мүмкін жетіспеушілік 1%), доллар алтынға үйірленген (алтын унциясы – 35 доллар);
  
• 
  МВФ мүшелері паритеттерді МВФ арқылы ғана өзгерте алады;
  
• 
  өткен кезеңімен аяқталуы барлық валюталар конвертируенттық болады, осы принциптерді орындау үшін барлық үкіметтер сақтауға халықаралық резервтер міндеттенеді, ал қажеттілік жағдайында интервенцияларын валюталық нарықта іске асыру;
  
• 
  МВФ мүшелері жарнаны валютамен және алтынмен істейді. Бірінші транш (1/4 жарна) маңызды валютамен және алтынмен, қалғаның – ұлттық валютамен жасайды.
  

Валюталық операциялар және валюталық тәуекелдерді басқару

Валюталық операциялардың анықтамасын беруден бұрын «валюта» терминінің мәніне тоқталайық.

Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу туралы» заңына (24.12.1996ж.) сәйкес, «валюта – мемлекеттердің заңды төлем құралы ретінде қабылданған ақша бірліктері немесе банкноттар, қазыналық билеттер мен тиындар, соның ішінде қымбат металдардан жасалған тиындар (айналымнан алынған немесе алынатын, бірақ айналымда жүрген ақша бергісімен айырбастауға жататынын қоса алғанда) түріндегі қолма-қол және аударым нысандарындағы құнның ресми стандарттары, сондай-ақ шоттардағы, соның ішінде халықаралық ақша немесе есеп айырысу бірліктеріндегі қаражаттары».

Осы заңда «валюталық операцияларға» төмендегідей түсінік берілген:

1. 
   меншік құқығының және өзге де құқықтардың валюталық құндылықтарға ауысуына байланысты операциялар, соның ішінде төлем құралы ретінде шетел валютасын және шетел валютасындағы өзге де төлем құралдарын пайдаланумен байланысты мәмілелер;
   
2. 
   валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына әкелу және жөңелту;
   

1. 
   шетел валютасы;
   
2. 
   номиналы шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар және
   

3. 
   тазартылған құйма алтын;
   
4. 
   ұлттық валюта, резиденттер мен бейрезиденттер арасында олармен операциялар жасалған жағдайда құны ұлттық валютамен көрсетілген бағалы қағаздар және төлем құжаттары;
   

• 
  ҚР-ның тұрақты тұрғыны, соның ішінде уақытша шетелде немесе республикадан тысқары жерлерде мемлекеттік қызметте жүрген жеке тұлға;
  
• 
  ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес құрылған барлық заңды тұлғалар, олардың республика ішіндегі немесе одан тысқары жерлерде орналасқан филиалдары мен өкілеттілігі;
  
• 
  ҚР-дан тысқары жердегі орналасқан дипломатиялық, сауда және өзге де өкілеттіліктер жатады.
  

Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен байланысты операцияларға бөлінеді:

1. 
   Ағымдық операцияларға жататындар:
   
   • 
     тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің мерзімін 180 күннен аспайтын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-импорт мәмілелері бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;
     
   • 
     180 күннен аспайтын мерзімге несиелер беру және алу;
     
   • 
     салымдар, инвестициялар,заем және өзге операциялар бойынша дивиденттерді, сыйақыларды және өзге де табыстарды алу және аудару;
     
   • 
     осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын барлық өзге де валюталық операциялар.
     
2. 
   Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
   

• 
  инвестицияларды жүзеге асыру;
  
• 
  интелектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық беруді көздейтін мәмілелер бойынша есеп айырысуларды жүргізуге арналған аударымдар;
  
• 
  мүліктік құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлік құқығына төлеуге аударымдар;
  
• 
  жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша халықаралық аударымдар.
  

Валюталық реттеу – нормативтік құқықтық актілерді жасау және бекіту, ақпараттар жинау, валюталық заңдылықтардың орындалуына бақылау жасау, заңмен көзделген санкцияларды қолдану шараларына мыналар жатады:

- лицензиялау;

- тіркеу;

- хабарлау.

Экономикалық әдебиеттерде банктер жүргізетін валюталық операциялардың өзіндік белгілеріне байланысты жіктелуін көрсетеді.

1. 
   Клиенттердің шоттарын ашу және жүргізу
   

- заңды және жеке тұлғаларға валюталық шот ашу;

- шоттардағы қалдық бойынша пайыз төлеу;

- овердрафт несиелерін беру;

- операция жасалуына қарай шоттың көшірмелерін беру;

- кез келген уақыт аралығына шот архивін рәсімдеу;

- клиенттерге тапсырмалары бойынша оперцияларды орындау;

- экспорттық-импорттық операцияларға бақылау жасау.

2. Сауда емес операциялар. Сауда емес операцияларға клиенттерге тауарлар және қызметтер экспорты мен импорты және капитал қозғалысы бойынша қызмет көрсетулер үшін есеп айырысуларға байланыссыз операциялар жатады.

Өкілетті банктер сауда емес сипатта мынадай операцияларды жасауы мүмкін:

- қолма-қол шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын сатып алу және сату;

- шетел валютасын және шетел валютасындағы төлем құжаттарын инкассациялау;

- шетел банктерінің жол чектерін сатып алу;

- ақшалай аккредитивтерді төлеу.

3. Шетел банктерімен корреспонденттік қатынас орнату.

4. Конверсиондық операциялар – сол елдің қолма-қол және қолма-қолсыз ұлттық валюталарына қолма-қол және қолма-қолсыз шетел валюталарын сатып алу және сату мәмілелері.

5. Халықаралық есеп айырысу бойынша операциялар.

Сыртқы саудада есеп айырысудың мынадай формалары қолданылады: құжатталған аккредитив, құжатталған инкассо, банктік аударым.

Құжатталған аккредитив - аккредитивте көрсетілген құжаттарға қарсы экспортердің пайдасына өзінің бұйырушы клиентінің өтініші бойынша жасайтын аккредитив ашушы банктің міндеттемесін білдіреді.

Құжатталған инкассо - эмитент банктің, сенім білдірушінің берген құжаттарын төлеушіге төлеу үшін ұсынуға немесе ақшасын алып беруге өзіне алған міндеттемесі.

Банктік аударым - банктік аударым жасаушының жасаған тапсырмасы негізінде барлық есеп айырысудағы валюталық түсімдердің өкілетті банктердің шотына есепке алынуын білдіреді.

6. Валюталық қаражаттарды тарту және орналастыру операциялары.

Мұндай операцияларға мыналар жатады:

1. 
   депозиттерді тарту:
   
   • 
     жеке тұлғалардан;
     
   • 
     заңды тұлғалардан, соның ішінде банкаралық депозиттер;
     

• 
  жеке тұлғаларға;
  
• 
  заңды тұлғаларға;
  

1 Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шілдедегі №461-ІІ "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Заңы (10.12.2008 берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

2 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

3. Исқақов. Қаржы нарықты және делдалдар Изд-во "Экономика",2008ж-295б

4. М.Искаков, Д. Т. Бохаев, Э. А. Рузиева.-Алматы:Экономика,2008ж.-295 б

5. Баймұратов. Қазақстан қаржы жүйесі. Изд-во "Экономика, 2010ж-78б

6 Банк iсi. Мақыш С.Б., Iлияс А.Ә. Оқу құралы — Алматы: Қазақ университетi, 2007 ж.

7 Хамитов Н.Н. Банковское дело. Курс лекций. Алматы. Экономика, 2007ж.

10. Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник. - Алматы, Нұр-пресс -2010ж

11. Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008ж.

12. Сайттар: www.nationalbank.kz/, www.kase.kz/ ,www.rfca.gov.kz/,www.fingramota.kz/

Мерзiмдi басылымдар

13. ҚР Ұлттық банктiң статистикалық бюллетенi. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.

14. Банки Казахстана. Қазақстан банктерi Ассоциациясының басылымы, ай сайын.

15. Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екi рет.

16. Экономнкалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.

17. ҚазЭУ хабаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетiнiң мерзiмдi басылымы, тоқсан сайын (қазақша және орысша).

18. Альпари. Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзiмдi басылымы, ай сайын.
21 тақырып. Халықаралық бағалы қағаздар нарығы - 1 сағат

Мазмұны:

Әлемдік валюта нарығы әлемдік валюта жүйесінің құрамдас бөлігі. Ұлттық және халықаралық валюта жүйесі түсінігі. Валюта саудасының нысандары.

Әлемдік валюта нарығының құрылымы. Қазақстан Республикасы Ұлттық валюта жүйесі және оның әлемдік қауымдастықпен байланыстылығы. Әлемдік валюта жүйесі. Қазақстан Республикасының әлемдік валюта жүйесіндегі ролі.

Халықаралық валюталық операциялар. Халықаралық валюталық аударымдар. Халықаралық аккредитивтер. Валюталық құндылықтарды кіргізу мен шығару.

Қазіргі кездегі халықаралық бағалы қағаздар нарығы бастапқы араластыруда орын алып отыр. Екінші нарық әлі міндетті дамуын алған жоқ. Сондықтан бағалы қағаздар нарығында шығарылатын соңғы, евровалюталық эмитеттермен қалыптасатын белгілі бір ұлттық эмиссялар арқылы өңдеу деп түсіндіріледі. Кең мағынада халықаралық бағалы қағаздар нарығы халықаралық эмиссия иеліктері және шетелдік эмиссиялармен бірігуімен қарастыралады, яғни шетелдік бағалы қағаздар эмитенттерімен ұлттық нарықта басқа елдерде шығарылуы.

Қазіргі кезде әлемдік ұзақ мерзімді бағалы қағаздар үлкен көлемді түрлі қаржылық құралдарға айналады, және соған қоса шетелдік облигациялар, олар басқа қаржылық құралдар арасында үлкен орын алады

Халықаралық облигациялар эмиссиясы 60 жылдардың ортасынан басталды және құндық көлемі бойынша халықаралық акция эмиссиясынан 9-10 есе артық болған.

Егерде бағалы қағаздар нарығын үлкен державаларда дамуын қарастырса, онда АҚШ әлемде ең үлкен нарықты алып отыр. Акцияның өз ерекшеліктері бар: қарапайым акцияларда номиналдық құны жоқ, ал егерде компанияларниялармен толық шығарылу жүргізілсе олардың иелеріне алу құқығы болмайды. Компаниялар акцияларды ашық айналымға шығарғанда, олар бағалы қағаздар комиссясына, АҚШ биржасына қаралу керек және ақпараттарды ашу жөніндегі, болашақта жұмыс атқаратын қатаң міндеттерді орындауға міндетті.

Әлемдегі ең көне бағалы қағаздар нарығы – Великобританияда. Көп жылдар арасында ХІХғ. және ХХғ. басында ол ірі және жақсы дамыған, сондықтан әлемдік экономикада. Британия империясының орнымен саналған. Атап айтқанда 1773 ж. Лондонда әлемдегі бірінші мамандандырылған биржалық фонд пайда болды.

Великобританияда қарапайым акциялар түрлі номиналмен шығарылуы мүмкін, олар міндеттелген болып табылады. Олар 25, 50 немесе 100 пенс құрайды. Акциялар негізі аталмыш болып табылады. Қарапайым акциялар иелерінің бірінші кезекті сатып алынатын акцияларды яғни олар жарияланбасада шығаруға құқықтары бар.

Әлемдік орталықта маңызды шетелдік облигациялар эмиссиясы бұл – Швейцарияда. Оның бір бөлігіне эмиссияның жалпы сомасының жартысы келеді. Капиталдың экспорты швейцар франкілерінде, соған қоса меншікті тарату және банктік несиелер, елдің 10% ВНП-нан асатын. Швейцария арқылы халықаралық капиталдың үлкен массасы өте тез реэкспортталады. Соңғы кезде өздерінің жыл сайынғы соммалары жаңа инвестицияларының бағалы қағаздары шетелдерде Япония, Германия және Великобританиядан кейін төртінші орын алады.

Швейцар франкілерінде шетел облигациялардың эмиссиясы банктік консорциум арқылы орындалады және жоғары номиналмен шығарылады және олар өкімет валютасымен босатылу керек. Эмиссия ұсталымдары қарапайым шетелдік облигациялар эмиссиясының деңгейімен салытырғанда нарықта жоғары. Шетелдік облигациялар нарығында қарыз алушы халықаралық институт, шетелдік мемлекет және үлкен корпорация түрінде шығады. Эмиссия Базель және Цюрих биржалық фондтарында банктік консорциум арқылы орындалады. Бірақ шетелдік облигациялар пайыздары салықтық төлемдерден босатылады. Швейцар нарығы басқа шетелдік облигацилар нарығымен салыстырғанда мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылады: эмиссия проспекті Швейцар Ұлттық банкінің келісім алу керек, ал эквиваленттік АҚШ 10 млн. долларынан асатын эмиссияларға ерекше өкіметтің рұқсаты керек.

Франция бағалы қағаздар нарығында капитализация көлемі бойынша әлемде төртінші-бесінші орын алады. Капитал нарығында ұқсас қалыпта Париж, оған келетін негізгі массасы акциялармен келісім. Францияда акциялардың әртүрлі түрлері шығарылады: қарапайым, дауыс берілетін және дауыс берілмейтін, бір немесе екі дауыс құқығымен. Қарапайым акциялар көбінесе ұсынатын. Биржалық фондта листингі болмайтын акциялар аталмыш бола алады.

Францияда акциялар нарығына қарағанда, облигациялар нарығы жақмы дамыған. Барлық облигациялар құжатсыз түрде шығарылады. Облигациялардың қысқа және ортамерзімді орнатулар отандық инвесторлар үшін Франция Банкінің «Сатурн» жүйесінің төлем көмегімен, ал шетелдік инвесторларға Euroclear және Cedel арқылы жүргізіледі. Ұзақ мерзімді облигациялар төлемге қарсы Euroclear жүйесімен шетелдік инвесторларға жіберіледі.

1983ж. бастап Франция варрантық және конверттілік облигацияларды шығарады. Олардың көптеген түрлері бар: алдын ала жабу құқығымен және жабу кезіндегі пайыз арқылы төленетін. 1984 жылы 10 күннен 7 жылға дейінгі мерзімімен айналымда болатын депозиттік айналым сертификаттары шығарыла бастады, олардың номиналдары минимум 1 млн. франк болған. 1987 жылдың 1 қаңтарынан шығарылған облигациялар салықтан пайызға босатылған.

Жапонияда негізгі акционерлер болып карпорациялар саналады, олардың мақсаты ұзақ мерзімді байланыстарды берік қылу, жаңа клиенттерді жеңу және тілексіз аутсайдерлерден қорғану. Компания және олардың акционерлерірінің қарым-қатынастары түсінушілікте негізделген. Көп кездерде екі фирма бір бірінен акцияларды алады, бұл оларға «достастық» компания екеніне сенімділік береді.

Жапондық акциялар 50 иенға тең номиналмен шығарылады. Акциялардың көп бөлігі – қарапайым. Тәжірибеде барлық акциялар аталмыш, ал биржада листингі бар акциялар аталмыш бола алады.
Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет

1 Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шілдедегі №461-ІІ "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Заңы (10.12.2008 берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

2 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

3. Исқақов. Қаржы нарықты және делдалдар Изд-во "Экономика",2008ж-295б

4. М.Искаков, Д. Т. Бохаев, Э. А. Рузиева.-Алматы:Экономика,2008ж.-295 б

5. Баймұратов. Қазақстан қаржы жүйесі. Изд-во "Экономика, 2010ж-78б

6 Банк iсi. Мақыш С.Б., Iлияс А.Ә. Оқу құралы — Алматы: Қазақ университетi, 2007 ж.

7 Хамитов Н.Н. Банковское дело. Курс лекций. Алматы. Экономика, 2007ж.

10. Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник. - Алматы, Нұр-пресс -2010ж

11. Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008ж.

12. Сайттар: www.nationalbank.kz/, www.kase.kz/ ,www.rfca.gov.kz/,www.fingramota.kz/

Мерзiмдi басылымдар

13. ҚР Ұлттық банктiң статистикалық бюллетенi. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.

14. Банки Казахстана. Қазақстан банктерi Ассоциациясының басылымы, ай сайын.

15. Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екi рет.

16. Экономнкалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.

17. ҚазЭУ хабаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетiнiң мерзiмдi басылымы, тоқсан сайын (қазақша және орысша).

18. Альпари. Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзiмдi басылымы, ай сайын.
22 тақырып. Шет елдердің зейнетақы жүйесі - 1 сағат

Мазмұны:

Шет елдердің зейнетақы жүйесі. Чилидің зейнетақы жүйесі. Чили зейнетақы жүйесін реформалау. Чили зейнетақы жүйесін бағыттаудың ерекшеліктері.

АҚШ зейнетақы жүйесі. АҚШ зейнетақы жүйесін бағыттаудың ерекшеліктері.

Францияның зейнетақы жүйесі. Франция зейнетақы жүйесін бағыттаудың ерекшеліктері.

Германияның зейнетақы жүйесі. Германия зейнетақы жүйесін бағыттаудың ерекшеліктері.

90 ж. ХХғ. көптеген мемлекеттер, соған қоса Қазақстанда, жаңа зейнетақымен қамтамасыздандыру жүйесіне көшті, оның негізі чилийлік модель болған. Чилийстік зейнетақы жүйесінің қайта құрылуы 80ж. ХХғ. болған. Оған оң болған келесі себептер. Чили өзінің экономикасын қаіпті жағдайда реттеп және құрастырған формасы, бүгінгі күнде глобальдық шақыруларға қатысты жетістікпен жауап бере алады. Демографиялық жағдайында асыраудағы адамдар бөлігінің құлауы, сонымен қатар әрбір жұмысшыға қарттар санының өсуімен мінезделген. Жұмысшы күші нарығының динамикасы формальды секторда жаңа жұмысшы орын ашуға жоғары болған.

80 жылдардағы қаржылық қауіпті жағдай елдің импорттау мүмкіндіктерінің құлауын білдірген. Ішкі қарызды қауіпті жағдайды жеңуге қолданған стратегиялық шаралар мынада қорытындыланды:

• 
  агрессивтік саясатта ашық сауда саясаттың экспорттық құралы болған;
  
• 
  фондтағы шоттардың абайлап ашылуында.
  

• 
  чилийлік тауарлар үшін жаңа шетелдік нарықтарды іздеуге мемлекеттік саясаттың көмегі;
  
• 
  айырбастау курсының қатты түсуі, бұл нақты еңбекақының тез төмендеуімен қатар бәсекелестікті көтерді.
  

Бірақ чилийлік экономиканың жаңа қызығушылығы халықаралық коммерциялық және қаржылық нарықтарға әлеуметтік ұсталымдармен орын алды. Бүгін мемлекет қолдану әдістеріне есеп қояды, бұл тең бөлуді жақсартуға мүмкіндік беріп экономикалық деңгейді тасаттыққа әкелмейдіПенсионная реформа в Чили оказала влияние на развитие рынка капитала, рынка жилищного строительства, страхового и других.

Чилийлік зейнеатқы жүйесі – бұл меншікті жинақтау жүйесі, ол салушылар арқылы зейнетақы салымдарының капитализациясымен негізделгенэ. Мұнда салушылар әкімшілік акционерлері болмайды және өзінің қартаюына қамтамасыз ететін жауапкершілік әкелмейді. ой старости. Мемлекет тек минималды зейнетақыға кепідік береді.

Чилийліктерде мемлекеттік және меншіктік фондтар арасында таңдау болған жоқ. Оларда әкімшіліктермен аталған зейнетақы қорындағы, тек меншікті жинақтау қорымен таңдау болды.

Әкімшілік зейнетақы фондын басқаруда сыныпталған комиссия құрылды, оның құрамына ӘЗФ сайлаған адам, банктер және қаржылық институттар, сақтандыру компаниялары, төрт таңдалған ӘЗФ сайлаған адамдары. Тәуекелді сыныптайтын комиссия келесі қызметтерді атқарады:

• 
  зейнетақы фондының құралдарымен алынған бағалы қағаздарды қабылдайды немесе қабылдамайды, тәуекелдің категориясын анықтайды;;
  
• 
  «басқа бағалы қағаздар» бойынша акционерлік қоғамдардан акцияларды лу процедураларын бекітеді.
  
• 
  Халықаралық нарықтағы сыныпталған қағаздарды салыстырғанда эквивалентті бекітеді, қабылдайды, қабылдамайды немесе халықаралық сыныпталған институттардың сыныптамасын өзгертеді. ӘЗФ еңбекақыдан орташа 3% комиссиялық жеңілдіктер алады.
  

1 Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шілдедегі №461-ІІ "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Заңы (10.12.2008 берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

2 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

3. Исқақов. Қаржы нарықты және делдалдар Изд-во "Экономика",2008ж-295б

4. М.Искаков, Д. Т. Бохаев, Э. А. Рузиева.-Алматы:Экономика,2008ж.-295 б

5. Баймұратов. Қазақстан қаржы жүйесі. Изд-во "Экономика, 2010ж-78б

6 Банк iсi. Мақыш С.Б., Iлияс А.Ә. Оқу құралы — Алматы: Қазақ университетi, 2007 ж.

7 Хамитов Н.Н. Банковское дело. Курс лекций. Алматы. Экономика, 2007ж.

10. Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник. - Алматы, Нұр-пресс -2010ж

11. Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008ж.

12. Сайттар: www.nationalbank.kz/, www.kase.kz/ ,www.rfca.gov.kz/,www.fingramota.kz/

Мерзiмдi басылымдар

13. ҚР Ұлттық банктiң статистикалық бюллетенi. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.

14. Банки Казахстана. Қазақстан банктерi Ассоциациясының басылымы, ай сайын.

15. Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екi рет.

16. Экономнкалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.

17. ҚазЭУ хабаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетiнiң мерзiмдi басылымы, тоқсан сайын (қазақша және орысша).

18. Альпари. Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзiмдi басылымы, ай сайын.
23 тақырып. Әлемдік несие нарығы - 1 сағат

Мазмұны:

Әлемдік қаржы нарығы жүйесіндегі несие нарығының орны. Ұдайы өндірістік процесс кезіндегі несиенің ролі. Әлемдік несиенің құрылымы. Әлемдік несие нарығының жағдайы. Әлемдік несие нарығының құралдары. Әлемдік несиенің түрлері.

Дамыған және дамушы елдердің ипотекалық нарығына сипаттама. Әлемдік шаруашылықтағы АҚШ-тың орны. Дамушы елдердің әлемдік экономикадағы ролі. Ипотекалық нарық және оның АҚШ, Германия, Жапония, Франция және басқа да әлемдік елдердегі даму деңгейі.
Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет

1 Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 2 шілдедегі №461-ІІ "Бағалы қағаздар рыногы туралы" Заңы (10.12.2008 берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

2 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 жылғы 13 мамырдағы № 415-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (2009.13.02. берілген өзгерістер мен толықтырулармен)

3. Исқақов. Қаржы нарықты және делдалдар Изд-во "Экономика",2008ж-295б

4. М.Искаков, Д. Т. Бохаев, Э. А. Рузиева.-Алматы:Экономика,2008ж.-295 б

5. Баймұратов. Қазақстан қаржы жүйесі. Изд-во "Экономика, 2010ж-78б

6 Банк iсi. Мақыш С.Б., Iлияс А.Ә. Оқу құралы — Алматы: Қазақ университетi, 2007 ж.

7 Хамитов Н.Н. Банковское дело. Курс лекций. Алматы. Экономика, 2007ж.

10. Блеутаева К.Б. Қаржы: электронный учебник. - Алматы, Нұр-пресс -2010ж

11. Ильясов А.А., Мельников В.Д. Қаржы – 2008ж.

12. Сайттар: www.nationalbank.kz/, www.kase.kz/ ,www.rfca.gov.kz/,www.fingramota.kz/

Мерзiмдi басылымдар

13. ҚР Ұлттық банктiң статистикалық бюллетенi. Ұлттық банк басылымы, ай сайын.

14. Банки Казахстана. Қазақстан банктерi Ассоциациясының басылымы, ай сайын.

15. Ұлттық банк Жаршысы. Ұлттық банк басылымы, айына екi рет.

16. Экономнкалық шолу. Ұлттық банк басылымы, тоқсан сайын.

17. ҚазЭУ хабаршысы, Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық университетiнiң мерзiмдi басылымы, тоқсан сайын (қазақша және орысша).

18. Альпари. Экономикалық зерттеу институтының ғылыми-практикалық, экономикалық мерзiмдi басылымы, ай сайын.
7. Тәжірибелік (семинарлық, зертаналық, жеке, студиялық) сабақтардың мазмұны, сағаттағы олардың көлемі

1 тақырып. Қаржы нарығының инфрақұрылымы мен құрамдас элементтері - 1 сағат.

Мазмұны:

Қаржы нарығының дамуы мен құрылуы. Әртүрлі экономистермен «Қаржы нарығы» түсінігінің трактовкасы.

Қаржы нарығының маңыздылығы. Экономиканың дамуындағы каржы нарығының ролі. Қаржы нарығының функциялары. Реттеу функциясы. Коммерциялық функциясы. Баға белгілеу фунциясы. Ақпараттық функциясы. Бөлу функциясы. Қаржылық тәуекелдерді сақтандыру функциясы.

Қаржы нарығы құрылымының түсінігі. Қаржы нарығының институционалдық құрылымы. Қаржы нарығына қатысушылар. Қаржы нарығының сегменттері.

1. Қаржы нарығының дамуы мен құрылуы. Әртүрлі экономистермен «Қаржы нарығы» түсінігінің трактовкасы.

2. Қаржы нарығының маңыздылығы. Экономиканың дамуындағы каржы нарығының ролі.

3. Қаржы нарығының функциялары.

4. Қаржы нарығы құрылымының түсінігі.

5. Қазақстанның қаржы нарығы және оның құрамдас элементтері.

Тапсырмаларды орындауға әдістемелік нұсқаулар Қаржы нарығы құрылымының түсінігі, қаржы нарығының институционалдық құрылымы, қаржы нарығына қатысушылар, қаржы нарығының сегменттерін меңгеру қажет.
2 тақырып. Ақша нарығы және оның қаржы құралдары - 1 сағат.

Мазмұны:

Ақша нарығының түсінігі. Ақша нарығының мағынасы мен мәні. Экономикадағы ақша нарығының рөлі. Ақша нарығының функциясы. Ақша нарығының құрылымы.

Ақша нарығының қаржылық құралдары. Қазақстан Республикасының банкноттары және олардың айналыс ерекшеліктері. Қолма-қол ақшалар және ақша функциясы.

Чек түсінігі. Чек түрлері. Қазақстан Республикасының территориясындағы чекпен есеп айырысу. Төлем карточкаларымен тікелей жүргізілетін операциялардың түрлері.

Шаруашылық субъектілер арасындағы есеп айырысудың ролі және төлемдік міндеттемелердің міндеттемелері.

Аккредитивтер және оның түрлері. Құжатты және құжатты емес аккредитивтер. Қамтамасыздырылған және қамтамасыздырылмаған аккредитивтер.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1. Ақша нарығының түсінігі. Ақша нарығының мағынасы мен мәні. Экономикадағы ақша нарығының рөлі.

3. Ақша нарығының қаржылық құралдары. Қазақстан Республикасының банкноттары және олардың айналыс ерекшеліктері.

5. Чек түсінігі. Чек түрлері. Қазақстан Республикасының территориясындағы чекпен есеп айырысу. Қазақстандық коммерциялық банктердің жол чектері.

6. Төлем карточкалары түсінігі. Төлем карточкаларының түрлері.

7. Ақша нарығының төлем құралдары

Депозит нағыныдағы баға белгілеу. Қазақстан депозит нарығындағы ставкалар. Депозит ставкаларының өзгеруіне әсер ететін факторлар.

Жеке тұлғалардың салымдарын сақтандыру жүйелері. Қазақстан Республикасындағы депозит нарығының даму мәселелері.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1.Депозит нарығының мәні. Депозит нарығының мағынасы мен рөлі. Депозит нарығының функциясы.

3. Депозит нарығының құрылымы. Қазақстан Республикасы депозит нарығы инфрақұрылымының ерекшеліктері.

5. Депозиттердің типтері.

7. Жеке тұлғалардың салымдарын сақтандыру жүйелері. Қазақстан Республикасындағы депозит нарығының даму мәселелері.

Қазақстан Республикасындағы несие нарығының жағдайы. Қазақстан Республикасы несие нарығының құралдары және олардың ерекшеліктері.

1. Несие нарығының түсінігі. Несие нарығының функциясы.

2. Қазақстан несие нарығының құрылымы.

3. Несиенің жіктелімдері.

4. Қазақстан Республикасындағы несие нарығының жағдайы. Қазақстан Республикасы несие нарығының құралдары және олардың ерекшеліктері.

Валюталық бағам түсінігі. Валюта бағамына әсер ететін факторлар. Қалқымалы валюта бағамы. Валюталық девальвация және ревальвация түсінігі.

1. Валюта нарығының түсінігі. Валюта нарығының функциялары.

2. Валюта нарығының құрылымы.

3. Валюта нарығының қаржылық құралдары.

4. Валюталық бағамы түсінігі.

5. Валютаның биржалық және биржадан тыс валюта нарықтары.

6. Валюталық бағам және валюталық операция.

Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының құрылуы. Жекешелендіру экономиканың қайта құрылу процессі. Шағын жекешелендірулер. Жаппай жекешелендірулер. Жекелеген жобалар бойынша жекешелендірулер. Ауыл гаруашылығын жекешелендіру.

Бағалы қагаздар нарығының түсінігі және оның құрылымы мен түрлері. Бағалы қағаздар нарығының маңыздылығы. Бағалы қағаздар нарығының функциялары. Бағалы қағаздар нарығының жалпы нарықтық функциясы. Бағалы қағаздар нарығының ерешелік функциялары.

Бағалы қағаздар нарығының институционалдық құрылымы. Бағалы қағаздар нарығының құрамдас бөлігі. Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары. Эмитенттер. Инвесторлар. Бағалы қағаздар нарығына кәсіби қатысушылар.

Бағалы қағаздар нарығының құралы. Бағалы қағаз түсінігі. Бағалы қағаздардың түрлері. Негізгі бағалы қағаздар. Туынды бағалы қағаздар. Бағалы қағаздардың жіктелімі.

Акция түсінігі және түрлері. Қазақстан Республикасындағы акциялар нарығы және оның даму мәселелері. Облигация түсінігі. Облигация түрлері. Қазақстан Республикасындағы облигацияның айналыс ерекшеліктері. Қазақстан Республикасы мемлекеттік бағалы қағаздары. МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕАКАМ, МЕУЖКАМ, МЕИКАМ, МЕКАВМ маңыздылықтары және міндеттері. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің ноталарының маңыздылықтары мен міндеттері.

1. Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының құрылуы.

3. Бағалы қағаздар нарығының институционалдық құрылымы.

4. Бағалы қағаздар нарығының құралы.

5. Акция түсінігі және түрлері.

6. Облигация түсінігі.

7. Қазақстан Республикасы мемлекеттік бағалы қағаздары.

Сақтандыру нарығын дамытудың негізгі аспектілері. Сақтандыру нарығының түсінігі. Сақтандыру нарығының функциялары. Қазақстан сақтандыру нарығының құрылымы.

Сақтандыру марапаттаулары мен сақтандыру жарналарының түсінігі.

Сақтандыру өнімдеріне баға белгілеу. Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының даму мәселелері.

1. Сақтандыру нарығының түсінігі. Сақтандыру нарығының функциялары.

2. Қазақстан сақтандыру нарығының құрылымы.

3. Сақтандыру нарығының қаржылық құралдары.

Зейнетақы нарығының қатысушылары. Зейнетақы жүйесінің түрлері. Ынтымақтастық зейнетақы жүйесі. Жинақтаушы зейнетақы жүйесі. ҚР-дағы зейнетақы жүйесін жетілдіру. Қазақстанда зейнетақы жүйесін реформалау. ҚР-да зейнетақы жүйесін құқықтық қамтамасыз ету.

Зейнетақы нарығындағы баға белгілеу. Қазақстан Республикасында зейнтақы нарығының жетілдірудің ерекшеліктері.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1. Зейнетақы нарығының маңызы. Зейнетақы нарығының функциялары.

2. Қазақстан зейнетақы нарығының құрылымы.

3. Зейнетақы нарығының қатысушылары.

4. Зейнетақы жүйесінің түрлері.

Қаржы делдалдығының түсінігі. Қаржы нарығындағы қаржылық делдалдықтың ролі. Тікелей және жанама қаржыландырудағы қаржылық делдалдықтың басымдылықтары.

Қаржы делдалдарының түрлері. Қаржылық делдалдықтың функциялары. Қаржы делдалдарының нарықтағы ролі. Қаржы делдалдарының операциялары.

Депозит түріндегі қаржы институттары. Депозиттік емес түрдегі қаржылық институттар. Банктік институттар және олардың міндеттері. Коммерциялық банктер және несие ұйымдары. Зейнетақы қорлары. Инвестициялық компаниялар және қорлар. Сақтандыру ұйымдары. Басқа да қаржылық делдалдар.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1. Қаржы делдалдығының түсінігі.

2. Тікелей және жанама қаржыландырудағы қаржылық делдалдықтың басымдылықтары.

3. Қаржы делдалдарының түрлері. Қаржылық делдалдықтың функциялары.

4. Депозит түріндегі қаржы институттары.

5. Депозиттік емес түрдегі қаржылық институттар.

6. Банктік институттар және олардың міндеттері.

7. Банктік емес институттар және олардың міндеттері.

Орталық банктердің маңызы. Қаржы нарығы жүйесіндегі коммерциялық банктердің орны. Қаржы нарығы жүйесіндегі орталық банктердің ролі. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісінің делдалдық операциялары. Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісі үкісеттің қаржылық агент ретіндегі функциясы. Мемлекеттік бағалы қағаздарды орналастырудағы алғашқы диллерлік функциясы.

Коммерциялық банктердің маңызы. Коммерциялық банктердің қаржы нарығы жүйесіндегі ролі.

Коммерциялық банктердің негізгі функциялары. Коммерциялық банктердің активті және пассивті операциялары. Коммерциялық банктердің депозиттерді тартуы. Коммерциялық банктердің депозиттік емес операциялары. РЕПО операциясы.

Коммерциялық банктердің брокер-дилерлік қызметі.

Банктердің кастодиандық қызметі.

Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операциялары. Бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру. Бағалы қағаздар бойынша табыстылық.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1. Банк түсінігі. Қаржы нарығының инфрақұрылымындағы банктердің рөлі.

2. Орталық банктердің маңызы.

3. Коммерциялық банктердің маңызы.

4. Коммерциялық банктердің негізгі функциялары.

5. Коммерциялық банктердің активті және пассивті операциялары.

6. Коммерциялық банктердің несиелік операциялары.

10. Банктердің кастодиандық қызметі.

Зейнетақы нарығының иңфрақұрылымы. Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығындағы негізгі институттар.

Зейнетақы қоры түсінігі. Зейнетақы қорын құру және жою тәртібі. Зейнтақы қорының негізгі функциялары. Ұлттық зейнетақы қорының міндеттері мен құқықтары. Ұлттық зейнетақы қорының қызметінің негізгі қағидалары. Зейнетақы қорларының операциялары. Зейнетақы қорларының түрі. Ашық және корпоративтік зейнетақы қорлары, және олардың Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығындағы ерекше қызмет атқарулары. Шетелдік қатысушылармен зейнетақы қорлары.

Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың құру және жою тәртібі (ООИУПА). Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың Қазақстан Республикасы зейнетақы нарығындағы қызметтері.

Зейнетақы активтерін басқару бойынша компаниялар. Банк-кастодиандар. Қазақстан Республикасы зейнетақы нарығындағы банк-кастодиандардың ролі. Қазақстан Республикасы зейнетақы нарығындағы банк-кастодиандардың қызметі.

Зейнетақы қорларының қауымдастығы: құрылуы және қызметтері. Зейнетақыны төлеу бойынша мемлекеттік орталықтың Қазақстан Республикасы зейнетақы нарығындағы ролі.

Жинақтаушы зейнетақы қорларының құқықтары мен міндеттері. Жинақтаушы зейнетақы қорлары қызметтерінің негізгі қағидалары. Зейнетақы қорларының операциялары. Зейнетақы активтерін басқару компаниясының қызметі. Банк-кастодиандардың қызметі.

Тапсырма:

Аудиториядағы кезекті талқылау үшін келесі сұрақтар:

1. Зейнетақы нарығының иңфрақұрылымы. Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығындағы негізгі институттар.

2. Зейнетақы қоры түсінігі. Зейнетақы қорын құру және жою тәртібі.

3. Зейнтақы қорының негізгі функциялары.

4. Ұлттық зейнетақы қорының міндеттері мен құқықтары.

5. Зейнетақы қорларының операциялары.

6. Зейнетақы қорларының түрі.

7. Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдардың құру және жою тәртібі (ООИУПА).

8. Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйымдар.

9 Банк-кастодиандардың қызметі.

Тапсырмаларды орындауға әдістемелік нұсқаулар Зейнетақы нарығындағы мәселелерге назар аудару қажет.
12 тақырып. Инвестициялық компаниялар мен қорлары- 0,5 сағат.

Мазмұны:

Инвестициялық компаниялар және қорлардың қалыптасуы. Инвестициялық қорлардың түсінігі. Инвестициялық қорлардың қызметінің өзіне тән ерекшелігі. Инвестициялық қорларды құру және жою тәртібі. Қазақстан Республикасында инвестициялық қорлардың қызметтерін жүргізудің қағидалары. Қазақстан Республикасында инвестициялық қорлардың операциялары.

Инвестициялық қорлардың типтері. Бағалы қағаздар нарығындағы инвестициялық қорлардың жіктелімі. Инвестициялық процестегі инвестициялық компаниялардың рөлі. Пай инвестициялық қорлары. Пай инвестициялық қор қызметтерін жүргізудің ерекшеліктері. Акционерлік инвестициялық қор. Акционерлік инвестициялық қор қызметтерін жүргізудің ерекшеліктері. Өзара инвестициялық қорлар. Өзара инвестициялық қор қызметтерін жүргізудің ерекшеліктері. Инвестициялық компания. Инвестициялық компания қызметтерін жүргізудің ерекшеліктері.

Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қорлардың даму мәселелері.