Триплет = кодон – 3 нуклеотид, бір а.қ. кодтайды 5' АУГ 3‘ - Триплет = кодон – 3 нуклеотид, бір а.қ. кодтайды 5' АУГ 3‘
- Триплет саны – 64
- ДНҚ және РНҚ жазылған
- келесі а.қ. Кез-келген емес У-дан басталады
- 3 нуклеотид қатар оқылады
- 3 түрлі оқылу рамкасы бойынша оқиды
- Үздіксіздігі-үтірсіз оқылады
Нуклеотидтің қосылуы немесе түсіп қалуы? - Нуклеотидтің қосылуы немесе түсіп қалуы?
- Егер нуклеотид 3 тен кем болса→ оқылу рамкасының өзгеруі
- Нуклеотидтің қосылуы не түсіп қалуы ақуыз құрамын өзгертеді
- Сэймур Бензер
- мен Фрэнсис Крик
- Триплеттілік және үздіксіздігі бойынша жүргізілген эксперимент
Кез-келген ақуыз синтезі АУГ кодонынан басталады.Прокариоттарда формил-метионин, эукариоттарда метионин кодонынан басталады. - Кез-келген ақуыз синтезі АУГ кодонынан басталады.Прокариоттарда формил-метионин, эукариоттарда метионин кодонынан басталады.
- Геннің басталу нүктесі–
- Лидерлік қатар + СТАРТ-кодон АУГ
Гендегі процестің аяқталуы– 3 СТОП-кодоны - Гендегі процестің аяқталуы– 3 СТОП-кодоны
- СТОП-кодон ешқандай а.қ.кодтамайды, процесс аяқталады
- Кодон – 61 Аминқышқылы – 20
Трансляция- генетикалық ақпараттың аРНҚ-ның нуклеотидтік қатарынан полипептидтік тізбектегі амин қышқылдарының қатарына аударылу процесі. - Трансляция- генетикалық ақпараттың аРНҚ-ның нуклеотидтік қатарынан полипептидтік тізбектегі амин қышқылдарының қатарына аударылу процесі.
-
-
Полипептидтік тізбектің түзілуі (белок биосинтезі) цитоплазмада, рибосомаларда жүреді. - Полипептидтік тізбектің түзілуі (белок биосинтезі) цитоплазмада, рибосомаларда жүреді.
т-РНК аминқышқылымен - т-РНК аминқышқылымен
- Аминоацил-т-РНК-синтетаза (АРСазы) – ферменті, т-РНҚ өзінің амнқышқылымен байланыстырады
Молекула-адаптор. - Молекула-адаптор.
- Антикодоны а-РНҚ кодонымен байланысады, келесі сайтына –амнқышқылы байланысады.
- Аминқышқылының– өз АРСазасы бар!
- Кодтаушы бөлігі трансляцияланады
- 3‘ транслияцияланбайтын бөлігі
- Инициация (басталуы)
- Элонгация (ұзаруы)
- Терминация (аяқталуы)
м-РНК +рибосоманың кіші суббірлігі - м-РНК +рибосоманың кіші суббірлігі
- Последовательность
- Шайна-Дальгарно
Бір циклдың соңғы сатысы –А-орталық босауы керек. Бұл процесске ГТФ және элонгацияның факторы – еEF-2 қажет. - Бір циклдың соңғы сатысы –А-орталық босауы керек. Бұл процесске ГТФ және элонгацияның факторы – еEF-2 қажет.
- еEF-2 (транслоказа) рибосомамен байланысып, оны мРНҚ бойымен 3‘-ұшына қарай үш нуклеотид қалдығына жылжытады.
- А- орталық босап, оған келесі аатРНҚ бекінуге жағдай туады. (5' 3')
- Ұзарған полипептидтік тізбек
Трансляция процесі аяқталғамен белок түзілу процесі аяқталмайды. - Трансляция процесі аяқталғамен белок түзілу процесі аяқталмайды.
- Одан ары белоктың қалыптасуы - пептидтік тізбектің дұрыс кеңістіктік құрылымға жинақталуы – фолдинг жүреді.
- Егер белок бірнеше тізбектерден тұрса, онда фолдинг оларды бір макромолекулаға жинайды.
- Көптеген белоктарда белок модификациясы жүреді- мысалы көмірсу компоненттерімен байланысуы.
Белок құрылысының бірнеше деңгейін ажыратады: - Белок құрылысының бірнеше деңгейін ажыратады:
- Бірінші, екінші және үшінші реттік құрылымы, ал олигомерлі белоктарда – төртінші реттік құрылымдары.
- Түзілген белоктар Гольджи аппаратында жинақталады:
- «экспорттық белоктар» жасушадан шығарылады;
- мембраналық белоктар – мембрана құрамына кіреді;
- лизосомалық белоктар - лизосома құрамына кіреді.
а) Фолдазалар – катализдік активтілігі бар белоктар: протеиндисульфидизомераза, - а) Фолдазалар – катализдік активтілігі бар белоктар: протеиндисульфидизомераза,
- пептидилпролилизомераза.
- б) Молекулалық шаперондар – полипептидтік тізбектердің дұрыс жинақталуын қамтамасыз етеді.
1. Бірінші аминқышқылынан формил тобының бөлінуі - фермент деформилаза көмегімен - 1. Бірінші аминқышқылынан формил тобының бөлінуі - фермент деформилаза көмегімен
- 2.Экзопептидаза ферментінің көмегімен полипептидтік тізбектің С- ұшымен N –ұшынан бірнеше аминқышқыларының бөлінуі. Бұл сатыда белок бірінші реттік, кейде екінші реттік (α-спиральдар) құрылымға ие болады.
- 3. Белоктың ішкі байланыстары есебінен үшінші реттік құрылымға ие болуы (сутектік, иондық, күшті дисульфидтік байланыстар).
- 4. Функционалды төртінші реттік құрылымға ие болуы (гемоглобин құрамындағы глобин белогы)
- Әдебиеттер:
- 1) Б. Албертс, Д Брей, Дж. Льюис и др. Молекулярная биология клетки т. 2 «Мир» 1986.
- 2) Б. Льюин Гены. ., Мир «1987» стр. 396-430.
- 3) Н.Н. Мушкамбаров, С.Л. Кузнецов. Молекулярная биология. М., МИА, 2003, стр. 17-60.
- 4) И.Ф. Жимулев. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, стр.110-123.
- 5) С.Г. Инге-Вечтомов. Генетика с основами селекции М., Высшая школа, 1989, стр. 122-131.
- 6) В.И.Иванов, Н.В. Барышникова, Дж. С.Билева и др. Генетика под ред. В.И.Иванова. М., 2006г, стр.147-163.
Достарыңызбен бөлісу: |