Тақырыбы: Химиялық реакция теңдеулерін құру. 8 сынып

химиялық теңдеу 
деп аталады.

Химиялық құбылыс. 

Отынның жануы. 

4 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 

5 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
→ 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 
→ 

6 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

7 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

8 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

9 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

10 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

11 
Химиялық реакция теңдеулерін жазу 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
Темір 
Күкірт 
+ 
+ 
= 
= 
Магний оксиді 
Темір (II) сульфиді 

12 
Химиялық реакция компоненттері 
 ф 
 
 
Магний 
Оттек 
+ 
= 
Магний оксиді 
реагенттер өнім 
Реагенттер дегеніміз – бастапқы заттар. 
Өнім дегеніміз – реакция нәтижесінде түзілген заттар. 

13 
Реакция теңдеулерін құру

Химиялық реакция теңдеуін құрастырудың алгоритмі: 

1. Берілген элементтерді (қосылыстарды) таңбасымен жазу 
2. Бастапқы заттарға сәйкес түзілетін өнімдердің формуласын құру 
3. Реакция теңдеуін теңестіру 
Мысалы: Көміртек пен оттектің, калий мен оттектің әрекеттескендегі реакция 
теңдеуін жазып көрейік.
1. Ол үшін алдымен берілген элементтердің таңбасын жазамыз: 
С + О
2→ 
К + О
2→ 
2. Түзілетін өнімдердің формуласын құру үшін валенттілік немесе нольдік қосынды 
әдістерін пайдаланамыз. Валенттілік арқылы формула құру тиімді болғандықтан сол 
әдісті қайталайық. 

14 
Реакция өнімін (түзілген заттарды) жазу

Реакция өнімін дұрыс жазу үшін 
валенттілік арқылы формула құруды (немесе 
«нольдік қосынды» әдісін) білу қажет. 
Валенттілік арқылы формула құруды қайта қарап көрейік. Ол үшін валенттілікті 
және сандардың ең кіші ортақ еселігін (ЕКОЕ) білу қажет 
Валенттілік 
Элементтер 
І 
H, Li, Na, K, Rb, Cs 
ІІ 
O, Mg, Ca, Zn, Sr, Ba, Ra 
ІІІ 
Al 
Ауыспалы 
валенттілік 
Элементтер 
І, VII 
F, Cl, Br, I
ІІ, IV, VI 
S
ІІІ, V 
N (I-V), P

15 
Реакция өнімін жазу

ЕКОЕ табу 
1. Егер екі сан да жұп сан болса, жұп сандардың үлкені ЕКОЕ болуы мүмкін 
4
:
4
= 
1
6
:
6
= 
1 
IV
II
4
:2 = 
2
VI
II
6
:2 = 
3 
CO
CO
2
 
SO SO
3 
2. Екі санның біреуі, не екеуі де тақ сан болса, ЕКОЕ екі санның көбейтіндісі 
болады 
2
:
1
= 
2
10
:
5
= 
2 
I
II
2
:2 = 
1
V
II
10
:2 = 
5 
KO
K
2
O
NO N
2
O
5 
4 
6 
2 
10 

16 
Реакция теңдеуін теңестіру

3. Реакция теңдеуін теңестіреміз: 

 
C + O
2
 = CO
2 
 
1С = 1С 
2О = 2О 
K + O
2
 = K
2
O 
 
1К 2К 
2О 1О 

17 
Реакция теңдеуін теңестіру

3. Реакция теңдеуін теңестіреміз: 

 
C + O
2
 = CO
2 
1С = 1С 
2О = 2О 
4K + O
2
 = 2K
2
O 
4К = 4К 
2О = 2О 

18 
Реакция теңдеуін жазған кездегі белгілер

Көптеген реакциялар жүру үшін қыздыру қажет болады. Мұндай жағдайда 

теңдік белгісінің үстіне t
0
белгісін қояды. Мысалы: 
t
0
2Н
2
О = 2H
2
+ O
2
Егер реакция нәтижесінде газ бөлінсе, формуланың қасына жоғары қараған 
бағдарша ↑, егер тұнба түзілсе төмен қараған бағдарша ↓ қойылады. 
Мысалы,
Fe + CuCl
2
= FeCl
2
+ Cu↓ 
t
0
2Н
2
О = 2H
2
↑ + O
2
↑ 
 

19 
Бекіту тапсырмасы

1-тапсырма.
Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазып, 
теңестіріп реакция теңдеуін құрыңыз. 
1) Алюминий + хлор = алюминий хлориді 
2) Кальций + оттек = кальций оксиді 
Дескриптор:
Білім алушы
- Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазады, реакция теңдеуін құрады. 

20 
Дұрыс жауабы 
1-тапсырма.
Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазып, 
теңестіріп реакция теңдеуін құрыңыз. 
1) Алюминий + хлор = алюминий хлориді 
2) Кальций + оттек = кальций оксиді 
Дескриптор:
Білім алушы
- Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазады, реакция теңдеуін құрады. 
Жауабы:
3:3=1 3:1=3
 

III I
1)
Al + Cl
2
= AlCl
3
2Al + 3Cl
2
= 2AlCl
3
1Al = 1Al 2Cl 3Cl 2Al = 2Al 6Cl = 6Cl
II II 
2) Са + О
2
= СаО 2Са + О
2
= 2СаО
1Ca = 1Ca 2O 1O 2Ca = 2Ca 2O = 2O 
3 

21 
Қорытынды 
Бүгінгі сабақта: 
реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазуды, 
химиялық реакция теңдеулерін құруды үйрендім 

22 
Қосымша ресурстар 
- 
Химия оқулығы 8 сынып Оспанова М.Қ., Белоусова Т.Г. 
-
https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/8-synyp/