Ұйымдасқан қылмыстық топтар жасаған экономикалық қызмет саласындағы қылмыстарды саралау барысында кездесетін қиындықтар

Криминологиялық тұрғыдан қарағанда ұйымдасқан қылмыстылықтың келесi нысандары орын алады:

Белгiлi бiр аймақта əрекет ететiн ұйымдасқан топтар. Олар жалпы қылмыстық iстермен айналысады, олардың жетекшiлерi, беделге ие жəне бұрын сотталған да, сотталмаған да болуы мүмкiн.

Адамдарды заңсыз тасымалдау өзiнiң қатыгездiгiне қарамастан, саудалаушыларға жəне қылмыстық синдикаттарға үлкен пайда алып келетiн ауқымды бизнеске айналуда. Ондай тасымалдаулармен айналысатын қылмыстық топтар өте икемдi, жаңа мəн-жайларға тез икемделе алады, жақсы ұйымдасқан жəне бүркемеленген. Қазақстан ортаазиялық аймақтағы аумағы бойынша iрi мемлекет, бес мемлекетпен ортақ шекараға ие. Ол Азиядан есiрткiнi, алдымен, еуропалық елдерге, одан əрi қарай бүкiл əлемге таратудың транзиттiк коридорына айналған. Сарапшылардың бағалауы бойынша, Қазақстанда алынатын есiрткi заттарының 80 пайызына жуығы шетелдік тегi бар. Барлығын алғанда, Қазақстан арқылы есiрткiнi тасымалдау масштабтары жыл сайын 100-150 тоннаға бағаланады.

Құқық қорғау жүйесін реформалауҚазақстанның 2020 жылға дейінгі дамуының негізгі факторларының бірі Президент Н.Ə. Назарбаевтың «Жаңа онжылдық-жаңа экономикалық өрлеу-Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауында келтірілген реформаның мақсатыішкі істер органдарының, соның ішінде есірткімен күрес жəне оның алдын алу бойынша маманданған мекемелердің қызметін бағалау критерийлерінің түбегейлі өзгеруін талап етеді жəне олардың жұмыстарының нəтижесін қоғам өзі бағалайтындығы айтылған.

Халықаралық қылмыстық топтар тарапынан Қазақстанға қызығушылық, алдымен, оның ерекше геосаяси орналасуына, кеден жəне шекаралық бақылауды ұйымдастырудағы мəселелердiң жетілмегендігі, визалық режим ерекшелiктерiне, миграциялық үрдiстер күшеюiне, құқыққорғау органдарының өзара əрекеттестiгiнiң қалыптасқан механизмiнiң болмауына байланысты орын алады.

Ұйымдасқан қылмыстылықтың криминалдық əсер ету салаларына келер болсақ, бүгiндерi ол қандай да болсын пайда алып келетiн əлеуметтiк қызметтiң барлық салаларына енiп кеттi. Қылмыстық қызметтi жүзеге асыру барысында ол мемлекет жəне қоғам мүдделерiне үлкен нұқсан келтiруде.

Ұйымдасқан қылмыстылықтың əсер ету саласында шаруашылық субъектiлері, олардың iшiнде, банктер, биржалар, мемлекеттiк сектор кəсiпорындары бар. Аудандарда, қалаларда, базарлардың барлық сатушылары, автокөлiк импортерлары, киоск, магазин, ресторан, кафелердiң барлығына жуық иелерi кіреді, олар белгiлi бiр ұйымдасқан топтарға салық төлеп отырады. Көптеген жерлерде кəсiпкерлер магазин немесе киоск ашу үшiн қылмыстық топтардан рұқсат алу керектiгi жөнiндегi жазылмаған тəртіп орнатылған.

Экономикалық салалардағы ұйымдасқан қылмыстылық ұлғаюда. Қорқыту немесе физикалық күш қолдану арқылы рэкетирлер кəсiпкерлердi əртүрлi сылтаумен ақша төлеуге мəжбүрлейдi.

Трансұлттық операциялар қылмыстық ұйымдарға тиiмдi нарыққа жол тауып, оларға кiру жолдарын табуға мүмкiндiк бередi, олар өздерi үшiн неғұрлым қауiпсiз болып табылатын аумақтан əрекет етедi. Қылмыстық қызметтен алынған табыстар əлемдiк қаржы жүйесiнiң каналдары бойынша жүредi, олар ол үшiн салықтарды айналып өтуге қолайлы аумақтарды таңдайды.

Қылмыстық қызметтi жүзеге асыру барысында ол мемлекет жəне қоғам мүдделерiне үлкен нұқсан келтiредi. Ұйымдасқан қылмыстылықтың криминалдық əсер ету салалары бүгiндерi ол қандай да болсын пайда алып келетiн əлеуметтiк қызметтiң барлық салаларына енiп кеткен.

Қылмыстық ұйымдардың ұлттық шекаралардан шығуы тек қана нарықтың құрылымы өзгеруiне ғана емес, сонымен қатар құқықорғау органдарының бақылауынан ауытқу себептерiне де байланысты. Əртүрлi елдердегi қылмыстық сот əдiлдiгiнiң жəне құқық қорғау органдары жүйесiнiң əртүрлiлiгi əр қылмыстық элемент үшiн неғұрлым қауiпсiз болып табылатын аумақта орналасу мүмкіндігіне ие болады. Сондықтан қылмыстық ұйымдар өздерi үшiн неғұрлым қауiпсiз аумақта орналасуға тырысады.

Қылмыстық топтар жəне қауымдастықтар өздерiнiң əсер ету аймақтарын кеңейтуде.