Ерік
Ойланып істелетін, алға мақсат қоюды қажет ететін, түрлі кедергілерді жеңе білуден көрінетін қимыл қозғалыстарды психологияда ерік амалдары немесе ерік деп атайды. Сонымен, ерік дегеніміз - адамның өз мінез-кұлқын саналы түрде меңгере алуын айтамыз
Ақыл
Ақыл термині (“нус”) табиғат және адам мінез-құлқы үрдістерінің тәртібі мен заңдылықтарын сипаттайтын ежелгі гректік философиясының басты категориясы болды.
Еріктің физиологиялық негізі
Психиканың басқа да көріністері сияқты ерікте мидің
жүйкелік процестеріне негізделген заттасқан құбылыс.
Ырықты əрекеттердің негізі алдыңғы орталық жүйке
сайларындағы (извилины) ми қабықтарынық бірінде орналасқан
аумақты пирамидалы жасушалар (клеткалар) қызметінде
көрінеді. Əрекетке келтіретін импулъстер осы жасушаларда
пайда болады, осы арадан түйдектелген; жүйке талшықтары
бастауын алып, миға тереңдейді, одан төмен түсіп, жұлынды
(арқа ми) бойлай отырып, дененің қарсы тарапындағы бұлшық еттерге жетеді, яғни
пирамидалы жол жүреді.
Ерікті әрекеттер мен амалдар –мәнісі мен құрылымы жағынан өте күрделі процесс. Бұл әрекет бірнеше кезеңдерден, не сатылардан тұрады:
Тоқтамға келгіштік дегеніміз - адамның небір қиын-қыстау кезеңдерде қажетті шешімдерге келіп, оны жүзеге асыруға қабілетінің болуы.
Тез тоқтамға келу үшін адам әрбір ісін ой таразысынан өткізіп, асығып-аптықпайды. Басқалардың ақыл-кеңесін тыңдау, ақылға салу, өзін тежей алу, қателерді көре білу, тәуекелге бел байлай алушылық - тоқтамға келгіш адамға тән қасиеттер.
Табанды адам алған бетінен қайтпай, көздеген мақсатына қайткен күнде де жетуді көздейді.
Ұстамдылық дегеніміз - адамның оқыс қимыл-қозғалыстан,
орынсыз сөйлеуден, босқа күйіп-пісуден бойын тежей алу қабілеті.
Тәртіптілік дегеніміз - адамның өз қимыл-қозғалысын, ойы мен тілегін әр уақытта ұжымның ырқына бағындыра алу қабілеті.
Ёрлік дегеніміз - алға қойған мақсатына шексіз сенген, сол жолда ақтық демі біткенше бел байлаған, моральдық рухы жоғары адамның ғана қолынан келетін қасиет.
Достарыңызбен бөлісу: |
