Педагог - психологтың жеткіншектердің мазасыздануын алдын-алу жұмысының құрылымдық-мазмұндық моделі

Кешенді түзету жұмыстары келесідей бағыттардан тұрады:

1. 
   Медициналық реабилитация (оңалту).
   
2. 
   Әлеуметтік-педагогикалық реабилитация – ол әлеуметтік маңыздылықты қайта құру мен мектеп жағдайларына бейімділікті жақсартуды қарастырады.
   
3. 
   Психологиялық реабилитация – тұлғаның девиациясының белгілерін жою.
   

Бұл бағыттарды қысқаша сипаттайық:

Медициналық түзету жұмыстары (коррекция) – бұл өзге реабилитациялық іс-шараларға негіз болатын іргелі жұмыс. Дәрігер психологиялық және әлеуметтік реабилитацияның ұйымдастырушысы, басқарушысы, қадағалаушысы болып табылады. Мазасыздану түрлі ауру-сырқаулардың құрамдас бөлігі болуы мүкін, сондықтан тек ауруды ғана емес, сонымен қатар ол аурумен қатар жүретін бұзылыстарды емдеу керек. Психофармокологиялық құралдар, емдік дене жаттығулары, физиотерапия, әуенді жаттығулар, еңбек терапиясынан басқа психотерапияның түрлі әдістері қолданылады, олар қиындықтарды біртіндеп жоюға түрткі болады.

Педагогикалық түзету жұмыстары – мектепте оқыту барысында жүзеге асырылады. Әлеуметтік реабилитацияның қажетті элементтерінің бірі болып жеткіншектердің күнделікті бос уақытын ұйымдастыруға көмек көрсету табылады. Бұл олардың эмоционалды тонусының жоғарылауына, еріктік қасиеттерді тәрбиелеуге, қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыруға, психиканың жалпы қалыпты қызмет етуіне жол ашады.

Психологиялық түзету жұмыстары – қабылданған талаптар жүйесінде «тиімді модельге» сәйкес келмейтін психикалық дамудың ерекшеліктеріне түзету енгізу әрекеттері. Бұған емдеу әдісі ретінде психотерапияны, алдын алу әдісі ретінде психокоррекцияны жатқызуға болады.

Психологиялық әсер етудің ерекше формасы ретінде психологиялық түзету жұмыстары теоретикалық түрде психологияның іргелі ережелеріне негізделеді, олардың негізгілері келесідей:

1. 
   В.И.Мясищевтің теоретикалық концепциясында жасалынған ереже, ол ереже бойынша жеке тұлға маңызды қатынастар жүйесінің жемісі болып табылады, сондықтан тиімді психотерапия және психокоррекция жұмыстары түзету үрдісіне жеткіншектің өзі мен оның отбасын қатыстырмай мүмкін болмайды.
   
2. 
   А.Н.Леонтьевтің іс-әрекет теориясының ережесі, ол ереже бойынша даму үрдісіне оң әсер ету – дамудың басты әрекеттеріне басшылық ету, ал бұл жағдайда балаларды тәрбиелеу жұмыстарына және баланың басты іс-әрекеттеріне әсер ету.
   
3. 
   Д.Б.Эльконин жасап шығарған ереже, ол ереже бойынша ойын әрекетінің түзетушілік мүмкіншілігі адам әлеуметтік-ұйымдастырылған ойындық жаттығулар үрдісінде қатынасатын жаңа әлеуметтік қатынастар тәжірибесінде.
   
4. 
   С.Л.Рубинштейннің адамдар арасындағы психологиялық қатынастардың түрлері туралы тұлғаның теоретикалық концепциясының ережесі.
   

1. 
   Мінез-құлықтық бағыт
   
2. 
   Іс-әрекеттік бағыт
   
3. 
   Когнетивті бағыт
   
4. 
   Психоаналитикалық бағыт
   
5. 
   Экзистенциалды-гуманистік бағыт
   
6. 
   Гештальт-терапия
   
7. 
   Психодрама
   
8. 
   Денеге бағытталған терапия
   
9. 
   Психосинтез.
   

Балалардың жүйке-психикалық аумағын емдеу үшін ата-аналарды, балалар мекемелерінің медико-педагогикалық персоналын, халақтың кең бұқарасын невротикалық күйлердің алдын алу және болған жағдайда оларды емдеу жұмыстарымен таныстыру қажет.

Демек, балалар мен жеткіншектер психотерапиясының міндеті тек ауру симптомдарын жоюмен шектелмейді, сонымен қатар, қайта бейімделу мен қайта әлеуметтендіруге жағдайлар жасау.

Түзету әдістерінен басқа психогигиена мен психопрофилактика әдістері де бар.

Психогигиена – адамның жүйке психикалық саулығын сақтау мен нығайту, психикалық аурулардың алдын алу туралы ғылым.

Психопрофилактика – психикалық аурулардың алдын алуға бағытталған түрлі іс-шаралардың күрделі жүйесінен тұратын жалпы профилактиканың бір бөлімі. Психогигиена мен психопрофилактика бір-бірімен тығыз байланысты, оларды тек шартты түрде ажыратуға болады.

Профилактиканы алғашқы, екінші және үшінші профилактика деп ажыратады. А.П.Слободянник өзінің «Психотерапия» кітабында біріншіге мыналарды жатқызады:

• 
  Провизорлы (қоршаған ортаның, әлеуметтік жағдайлардың, отбасының, еңбек үрдістерінің сауығуы).
  
• 
  Генетикалық (генетикалық кеңестер).
  
• 
  Эмбриологиялық (әйелдерді емдеу, жүктілік пен отбасы гигиенасы т.б.).
  
• 
  Постнатальді (дамудағы ахауларды табу) [10].
  

1. 
   Ерте диагностикалау;
   
2. 
   Сауыққанға дейін емдеу;
   
3. 
   Ұзақ мерзімді қолдап тұрушы ем.
   

• 
  Дәрілік терапия;
  
• 
  Аурудың болмысы мен қоршаған ортасын сауықтыру;
  
• 
  Тұлғааралық қатынастарды қадағалау;
  
• 
  Ауруларды жұмыспен қамту.
  

Педагог - психологтың жеткіншектердің мазасыздануын алдын-алу жұмысының құрылымдық-мазмұндық моделі

Принциптері: субъективтілік, даралау, бірізділік, жүйелілік

Мазмұны: жеткіншектердің мазасыздануының алдын-алу жұмыстары бойынша педагогикалық-психологиялық қызметті ұйымдастыру


Қызмет түрлері:

оқу, ойын,тәрбие, қарым-қатынас, байланыс

2-сурет. Педагог - психологтың жеткіншектердің мазасыздануын алдын-алу жұмысының құрылымдық-мазмұндық моделі