6.1 Волютин, гликоген, гранулеза Тіршілік барсында бактерия цитоплазмасында әр түрлі ққосындылар: волютин дәндері, гликоген және гранулеза түйіршіктері, май және күкірт тамшылары, қымыздық қышқылының кристалдары, аморфты кальций кар-бонатының дәндері жинақталады.
Волютин – сфера тәрізді дәндерден (0,5 мкм) тұрады. Химиялық құр-амы бейорганикалық полифосфаттар комплексінен және РНҚ-дан тұрады. Олар азот пен фосфор қоры түрінде потенциалды энергияның көзі болып табылады. Бактерия бұл заттарды қор заттары жоқ кезде пайдаланады.
Волютин дәндерін Azotobacter, Spirillum, Bac.subtillis,сүтқышқыл бактерияларынан, ашытқы клеткаларынан және патогенді бактериялардың сүзек (дифтерия), күйдіргі (сибирская язва) қоздырғыштарынан байқауға болады.
Гликоген –көміртек тектес қор заты, жануарлар крахмалы. Иодпен қызыл-қоңыр түске боялады. Гликоген ашытқылар мен аэробты Bac.subtillis, Bac. Megatеrium бактерияларында кездеседі.
Гранулеза –крахмал тәрізді қор зат, иодтың әсерінен қара-көк түске боялады. Анаэробты спора түзетін бактерияларды Clostridium туысында кездеседі. Биологиялық көзқарас бойнша гранулеза мен гликогенклет-каның энергетикалық қоры болып табылады және сырттан келетін қор заттарсыз қалғанда пайдаланылады.
Май тамшылары-цитоплазмада ретсіз орналасқан ұсақ тамшылар секілді кездеседі. Май тамшылары азотсыз заттармен оректену барысында кездеседі. Олар ашытқылардың Candida туысында және аэробты бацилла-ларда жиі кездеседі.
Бактериалды қосындыларды аранйы цитохимилық бояу әдістерімен анықтауға болады.
Құрал-жабдықтар: Заттық және жабын шынылар, микробиология-лық ілмешек, спирт шамы, пинцет, пипетка, ашытқының таза культрасы, пробирка, мақта, агар-агар, зарарсызданған Петри табақшасы, сұйық сусло, дистельденген су, фильтр қағазы, метилен көгі, карбол фуксині, күкірт қышқылы, Люголь ерітіндісі, спирт.
