Танылмағанаймақтар

1.Географиялық орналасуы2.Түбектері:3.Құрлықтың шеткі нүктелері:4.Жер бедері5.Ең биік таулар мен тау қыраттары:6.Ең ірі жазықтары:7.Кен байлықтары8.Негізгі мұнай-газ аудандары:9.Климаты10.Ішкі сулары11.Ішкі тұйық алаптағы өзендердің ең ірілері:12.Өсімдігі13.Жануарлары14.Саяси бөлінуі15.Азия елдері

1. 
   Таймыр түбегі
   
2. 
   Чукот түбегі
   
3. 
   Камчатка түбегі
   
4. 
   Корей түбегі
   
5. 
   Үндіқытай түбегі
   
6. 
   Декан түбегі
   
7. 
   Арабия
   
8. 
   Кіші Азия түбегі
   
9. 
   Үнді түбегі
   

• 
  солтүстігінде – Челюскин мүйісі
  
  • 
    оңтүстігінде Пиай мүйісі
    
    • 
      батысында Рока мүйісі
      
      • 
        шығысында Дежнев мүйісі.
        

1. 
   Памир
   
2. 
   Тянь-Шань
   
3. 
   Тибет тау қыраты
   
4. 
   Гималай
   
5. 
   Гиндукуш
   
6. 
   Қарақорым.
   

• 
  Батыс Сібір
  
• 
  Тұран
  
• 
  Ұлы Қытай жазығы
  
• 
  Үнді-Ганг жазығы
  
• 
  Месопотамия .
  

• 
  Батыс Сібір
  
• 
  Каспий маңы ойпаты
  
• 
  Кавказ
  
• 
  Маңғыстау
  
• 
  Орта Азия
  
• 
  Парсы шығанағы төңірегі
  
• 
  Малай топаралы
  
• 
  Солтүстік және Батыс Қытай мұнай-газ ауданы.
  

Азия Cолтүстік жарты шардың барлық климаттық белдеулерін алып жатыр. Көп жерінде, әсіресе ішкі аудандарда, континенттік климат басым. Оңтүстігі мен шығысында климат муссонды. Батыс, Орта, Орталық Азия жазықтарына шөл және шөлейт климат тән. Биік тау қыраттары мен тау бастарын суық шөл климаты алып жатыр. Малакка түбегі мен Үлкен Зонд аралдарының климаты экваторлық.

Қыста ең төмен температура солтүстік-шығыс Сібірде байқалады. Верхоян жотасы мен Оймяконда қаңтар айының орташа температурасы –50°С, кейде ең төмен температура –70°С-қа дейін жетеді. Экваторлық өңірде қаңтардың орташа температурасы 25°С-қа дейін өседі. Жазғы температура ендікке байланысты өзгеріп отырады. Шілденің орташа температурасы тундраның оңтүстік шекарасында 10°С, ал 55° – 60° солтүстік ендіктерде 20°С, тропиктік, экуаторлық белдеулерде 25 – 28^оС-қа дейін жетеді.

Азияның оңтүстік, оңтүстік-шығыс шеткі аймақтары өте ылғалды келеді. Гималайдың оңтүстік етегіндегі Черрапунджи өңірінде жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 12665 мм (Жер шарындағы ең ылғалды аудан). Экваторлық белдеуде жылына 2000 мм жауын-шашын түседі. Субэкваторлық белдеудегі таудың ық жақ беткейлерінде ылғал мөлшері күрт азайып, 1000 мм-ден аспайды. Ал климаты субтропикті және қоңыржай теңізді аймақтарда 600 – 1000 мм, Сібірдің басым көпшілік жерінде 300 – 500 мм, тундрада 150 – 200 мм, Алдыңғы, Орта және Орталық Азия шөлдерінде 100 – 150 мм, кей жерлерде одан да аз болады.

Азия құрлығы өзенге бай . Сондықтан Азияны "өзен жағасындағы өркениеттер өлкесі" деп атайды.^[1] Кавказ, Памир, Тянь-Шань, Гималай, Қарақорым, Гиндукуш, т.б. тауларда мұздықтар таралған (жалпы ауданы 120 мың км²). Мұздықтар өзендердің толығуына аса маңызды орын алады. Құрлықтың ішкі суларының 60%-ы сыртқы, 40%-ы ішкі тұйық алапқа орналасқан.^[2] Азияның басты өзендері - Янцзы, Сары өзен ( Хуанхэ), Обь, Амур, Лена, Меконг, Енисей, Үнді, Брахмапутра, Салуин, Вилжуж, Әмурдария, Ганг, Ефрат, Алдан, Сырдария, Тарим, Калыма, Айеарвади, Тигр, Сонгхуа және Ангара өзендері. Обь, Ертіс, Енисей, Ангара, Лена, Яна, Индигарка және Колыма өзендері Солтүстік мұзды Тынық Мұхитқа құятың өзендердің ішінде: Анады, Амур, Хуанхэ, Янцзы, Ексы, Миконг, Чао Прая жөне Қызыл өзен бар. Янцзы - Азиядағы ең ұзын және әлемдегі үшінші ұзын өзен. Евфрат - Орта Шығыстағы ең ұзын өзен. Ежелгі дүниенің атақты қаласы Бабыл (Вавилон) осы өзеннің бойында орналасқан болатын. Үнді түбегінің басты өзені - Ганг Солтүстік Үндістан жазықтықтары арқылы шығыстағы Бангладешке қарай ағады. Қазақстандағы ең ұзын өзен - Есіл өзені. Оның жалпы ұзындығы - 2450 шақырым, Қазақстан аумағына 1400 шақырымы кіреді. Муррей, Сноуи, Маррамбиджи - басты өзендерінің бірі. Өзге өзен жүйелеріне Батыс Австралиядағы Фитцрой, Орд, Свон; Тасманиядағы Деруент пен Тамар; Жаңа Оңтүстік Уельстегі Хаукесбери жатады. Елдің басым бөлігінде жаңбыр жиі жауатын болғандықтан, Жаңа Зеландияда өзен саны өте көп. Ең ұзын өзенінің ұзындығы 425 шақырым. Бұл аралда, сондай- қ, Хука сарқырамасы бар.^[1]