Танылмағанаймақтар



бет1/4
Дата29.12.2021
өлшемі0,79 Mb.
#106539
  1   2   3   4
Байланысты:
азия
диплом 20, диплом 20, диплом 20, Абай өлеңі, Ақыл ой жан қуаты, Тест cұрақтары ББ IT қолдану Студентке, кіріспе практика, кіріспе практика, кіріспе практика, кіріспе практика, кіріспе практика, кіріспе практика, кіріспе практика, Резюме

Азия


Азия



Азия құрлығы

Территория

44 579 000 км²

Халық саны

4 164 252 000 адам

Тығыздығы

87 адам/км²

Этнохороним

азиялық, азиат

Енеді

49 (+5 жартылаймойындалған) мемлекет

Тәуелдіаймақтар

Тізім[көрсет ►]

Танылмағанаймақтар

Тізім[көрсет ►]

Тілдері

Азия тілдері

Уақытбелдеулері

UTC+2 — UTC+12

Интернет үйшігі

.asia

Іріқалалары

ТокиоДжакартаСеулШанхайДелиМумбаиМанилаБейжіңОсакаКалькуттаКарачиДаккаКуала Лумпур

 Азия Ортаққорда

Азия (ассириялықтар тілінде, мағынасы – асу, шығыс) — Жер шарының ең үлкен бөлігі. Еуропамен қосылып, Еуразия құрлығын құрайды.



Мазмұны

1.Географиялық орналасуы2.Түбектері:3.Құрлықтың шеткі нүктелері:4.Жер бедері5.Ең биік таулар мен тау қыраттары:6.Ең ірі жазықтары:7.Кен байлықтары8.Негізгі мұнай-газ аудандары:9.Климаты10.Ішкі сулары11.Ішкі тұйық алаптағы өзендердің ең ірілері:12.Өсімдігі13.Жануарлары14.Саяси бөлінуі15.Азия елдері



Географиялық орналасуы



Азия картасы.

Еуропамен арадағы шартты шекарасы Орал тауының шығыс етегі, Ембі өзеніКаспий теңізіКума-Маныч ойысыАзов теңізіҚара теңізБосфор бұғазыМәрмәр теңізіДарданелл бұғазы арқылы өтеді. Ауданы 43.4 млн. км2 (бүкіл құрлықтың 30%-ы). Оңтүстік-батыста Суец мойнағы Азияны Африкамен жалғастырады; Солтүстік Америкадан Беринг бұғазымен бөлінеді. Оңтүстігінде құрлыққа Малай топаралы кіреді. Таяу аралдардың жалпы ауданы 2 млн. км2-ден асады. Жағалауы аз тілімделген. Құрлықтың орталық бөліктері мұхиттардан 2-2.5 мың км қашықтықта орналасқан.

Түбектері:

  1. Таймыр түбегі

  2. Чукот түбегі

  3. Камчатка түбегі

  4. Корей түбегі

  5. Үндіқытай түбегі

  6. Декан түбегі

  7. Арабия

  8. Кіші Азия түбегі

  9. Үнді түбегі

Құрлықтың шеткі нүктелері:

  • солтүстігінде – Челюскин мүйісі

    • оңтүстігінде Пиай мүйісі

      • батысында Рока мүйісі

        • шығысында Дежнев мүйісі.

Жер бедері

Азия дүние бөліктерінің ішінде абсолюттік биіктігі жағынан (Эверест шыңының биіктігі 8848 м) 1-орында, орташа биіктігі жағынан Антарктида құрлығынан кейінгі 2-орында (950 м). Жерінің 75%-ы таулар мен тау үстірттері. Олар басты екі белдеуді құрайды. Ендік белдеуі Кіші Азия түбегінен Тынық мұхит жағалауына дейін созылған.



Памир.



Гималай.

Ең биік таулар мен тау қыраттары:

  1. Памир

  2. Тянь-Шань

  3. Тибет тау қыраты

  4. Гималай

  5. Гиндукуш

  6. Қарақорым.

Гималай тауының шыңдары 7 – 8 мың метр және одан да биік болып келеді. Солтүстік шығыс белдеуі Тянь-Шань тауынан Чукот түбегіне дейін созылады. Бұған кіретін таулар ендік белдеуге қарағанда көне әрі аласа болып келеді. Солтүстік-шығыс белдеуден батыс және шығыс жаққа қарай орташа, аласа таулар мен тауүстірттері тарайды. 
"'Ең ірісі: Орта Сібір таулы үстірті."' Құрлықтың шығыс жағында бұл екі белдеуден оқшау солтүстіктен оңтүстікке қарай Коряк таулы қыраты, Камчатка таулары, Сихотэ-АлинКорей тауларыНаньмин, Аннам тау қыраты тізбектеліп орналасқан. Азияның жалпы аумағының 25%-ы жазықтар. 

Ең ірі жазықтары:

  • Батыс Сібір

  • Тұран

  • Ұлы Қытай жазығы

  • Үнді-Ганг жазығы

  • Месопотамия .

Кен байлықтары[өңдеу]

Тас көмірдің ірі кен орындары Сібірде (КузнецкМинусинскЛенаКанИркутск), Қазақстанда (Қарағанды), ҚытайдаҮндістанда бар. Азияда мұнайдың дүниежүзілік қорының жартысынан астамы шоғырланған.

Негізгі мұнай-газ аудандары:

  • Батыс Сібір

  • Каспий маңы ойпаты

  • Кавказ

  • Маңғыстау

  • Орта Азия

  • Парсы шығанағы төңірегі

  • Малай топаралы

  • Солтүстік және Батыс Қытай мұнай-газ ауданы.

Темір кені мен түсті металдар Азияның таулы, қыратты аймақтарында кездеседі. Фосфориттің мол қоры Қаратауда )Қазақстан(, боксит кені Торғай даласында (Қазақстан), Краснояр өлкесінде, ҮндістандаМъянмадаИндонезиядаалмаздың ірі кен орны – Саха-Якутияда.

Климаты



1961-1990 жылдар аралығындағы кеңістіктің айлық орташа температурасы. Жыл-ай бойынша өзгерісті көрсетеді.

Азия Cолтүстік жарты шардың барлық климаттық белдеулерін алып жатыр. Көп жерінде, әсіресе ішкі аудандарда, континенттік климат басым. Оңтүстігі мен шығысында климат муссонды. Батыс, Орта, Орталық Азия жазықтарына шөл және шөлейт климат тән. Биік тау қыраттары мен тау бастарын суық шөл климаты алып жатыр. Малакка түбегі мен Үлкен Зонд аралдарының климаты экваторлық.

Қыста ең төмен температура солтүстік-шығыс Сібірде байқалады. Верхоян жотасы мен Оймяконда қаңтар айының орташа температурасы –50°С, кейде ең төмен температура –70°С-қа дейін жетеді. Экваторлық өңірде қаңтардың орташа температурасы 25°С-қа дейін өседі. Жазғы температура ендікке байланысты өзгеріп отырады. Шілденің орташа температурасы тундраның оңтүстік шекарасында 10°С, ал 55° – 60° солтүстік ендіктерде 20°С, тропиктік, экуаторлық белдеулерде 25 – 28оС-қа дейін жетеді.

Азияның оңтүстік, оңтүстік-шығыс шеткі аймақтары өте ылғалды келеді. Гималайдың оңтүстік етегіндегі Черрапунджи өңірінде жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 12665 мм (Жер шарындағы ең ылғалды аудан). Экваторлық белдеуде жылына 2000 мм жауын-шашын түседі. Субэкваторлық белдеудегі таудың ық жақ беткейлерінде ылғал мөлшері күрт азайып, 1000 мм-ден аспайды. Ал климаты субтропикті және қоңыржай теңізді аймақтарда 600 – 1000 мм, Сібірдің басым көпшілік жерінде 300 – 500 мм, тундрада 150 – 200 мм, Алдыңғы, Орта және Орталық Азия шөлдерінде 100 – 150 мм, кей жерлерде одан да аз болады.



Ішкі сулары

Азия құрлығы өзенге бай . Сондықтан Азияны "өзен жағасындағы өркениеттер өлкесі" деп атайды.[1] КавказПамирТянь-ШаньГималайҚарақорым, Гиндукуш, т.б. тауларда мұздықтар таралған (жалпы ауданы 120 мың км²). Мұздықтар өзендердің толығуына аса маңызды орын алады. Құрлықтың ішкі суларының 60%-ы сыртқы, 40%-ы ішкі тұйық алапқа орналасқан.[2] Азияның басты өзендері - Янцзы, Сары өзен ( Хуанхэ), Обь, Амур, Лена, Меконг, Енисей, Үнді, Брахмапутра, Салуин, Вилжуж, Әмурдария, Ганг, Ефрат, Алдан, Сырдария, Тарим, Калыма, Айеарвади, Тигр, Сонгхуа және Ангара өзендері. Обь, Ертіс, Енисей, Ангара, Лена, Яна, Индигарка және Колыма өзендері Солтүстік мұзды Тынық Мұхитқа құятың өзендердің ішінде: Анады, Амур, Хуанхэ, Янцзы, Ексы, Миконг, Чао Прая жөне Қызыл өзен бар. Янцзы - Азиядағы ең ұзын және әлемдегі үшінші ұзын өзен. Евфрат - Орта Шығыстағы ең ұзын өзен. Ежелгі дүниенің атақты қаласы Бабыл (Вавилон) осы өзеннің бойында орналасқан болатын. Үнді түбегінің басты өзені - Ганг Солтүстік Үндістан жазықтықтары арқылы шығыстағы Бангладешке қарай ағады. Қазақстандағы ең ұзын өзен - Есіл өзені. Оның жалпы ұзындығы - 2450 шақырым, Қазақстан аумағына 1400 шақырымы кіреді. Муррей, Сноуи, Маррамбиджи - басты өзендерінің бірі. Өзге өзен жүйелеріне Батыс Австралиядағы Фитцрой, Орд, Свон; Тасманиядағы Деруент пен Тамар; Жаңа Оңтүстік Уельстегі Хаукесбери жатады. Елдің басым бөлігінде жаңбыр жиі жауатын болғандықтан, Жаңа Зеландияда өзен саны өте көп. Ең ұзын өзенінің ұзындығы 425 шақырым. Бұл аралда, сондай- қ, Хука сарқырамасы бар.[1]





Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет