4.2.Аудиттік бақылау тексерісінің әдістері мен тәсілдері
Аудиторлық бақылауды жүргізу әдістері аудиторлық дәлелдемелерді алу әдістері ретінде «Аудиторлық дәлелдемелер» стандартымен айқындалады.
Клиенттің арифметикалық есептерін тексеру (қайта есеп) құжаттардың қайнар көздері мен бухгалтерлік жазулардың арифметикалық дәлдігін тексеруге және тәуелсіз қайта есептерді орындауға негізделеді.
Инвентаризация – бұл экономикалық субъект меншігінің қолда бар болуы туралы дәл ақпаратты және сол меншіктің жағдайы мен құны туралы бағыттаушылық ақпаратты алуға мүмкіндік беретін тәсіл. Инвентаризацияға клиент мүлігі және оның қаржылық міндеттемелері жатады.
Жеке операциялар есебінің ережелерін қадағалануын тексеру – экономикалық субъекттің жеке операциялар бухгалтерлік есебінің стандарттарын (ережелерін) орындауға бақылауды қамтамасыз ететін аудиттің негізгі тәсілі. Растау (подтверждение) – ақша қаражаттары есебі, есеп беру, кредиторлық және дебиторлық берешек шоттарындағы қалдықтардың нақтылығы туралы ақпаратты алу үшін тексеру барысында аудитормен қолданылатын тәсіл.
Экономикалық субъекттің және дербес (үшінші) жақтың жетекшілер мен қызметкерлер құрамының ауызша сұрауы аудиторлық тексерудің барлық кезеңдерінде өткізіледі. Ауызша сұраулардың нәтижелері протокол немесе қысқаша конспект түрінде жазылып алынуы тиіс, онда сұрау жүргізген аудитордың аты-жөні, сонымен қатар сұралған тұлғалардың аты-жөндері мен жауаптары міндетті түрде көрсетілуі тиіс. Бұл жазбаша ақпарат аудиторлық тексерудің басқа да жұмыс құжаттарына тіркеледі.
Құжаттарды тексеру міндеті аудитордың белгілі бір құжаттың нақтылығына міндетті түрде көз жеткізуінен тұрады. Ол үшін бухгалтерлік есептегі белгілі бір жазуларды таңдау және есептегі операциялардың көрінісін осы операцияны орындаудың мақсатқа сай және нақтылығын растауды қажет ететін біріншілік құжатқа дейін қарастыру ұсынылады. Бұл тәсіл есепте құжатты түрде расталмаған операциялардың көріну жағдайларын анықтауға мүмкіндік береді.
Қадағалау - бұл шара барысында аудитор кейбір біріншілік құжаттарды тексереді, синтетикалық және аналитикалық есептердегі біріншілік құжаттар мәліметтерінің көрінісін тексереді, қорытынды корреспонденттік шоттарды табады және бухгалтерлік есепте сәйкес операциялардың дұрыс немесе қате көрініс табуына көз жеткізеді.
Баламалы (альтернативтік) балансты дайындау дайын өнімнің (орындалған жұмыстың, көрсетілген қызметтің) есептегі нақты және толық көрініс тапқаны туралы дәлелдемелерді алу үшін қолданылады. Ол үшін аудиторлық мекеме өнім бірлігіне шаққандағы шығындалған шикізаттар мен материалдардан және өнімнің фактілік шығуынан (жұмыс орындалу, қызмет көрсету) тұратын балансты құруы мүмкін.
Аналитикалық шаралар аудитормен алынған ақпаратты талдау мен бағалауды, бухгалтерлік есепте шаруашылық қызметтің қате және ерекше бейнеленген фактілерін айқындау мақсатымен тексеріліп жатқан экономикалық субъекттің маңызды қаржылық және экономикалық көрсеткіштерін зерттеуді, сонымен қатар осындай қателер мен бұрмалаушылықтар себептерін айқындауды тұспалдайды.
«Аналитикалық шаралар» стандартында оның келесі түрлері қарастырылған:
а) клиенттің жоспарлы көрсеткіштерімен сәйкес есеп беру кезеңінде бухгалтерлік көрсеткіштерді өзгертпегеніне көз жеткізу мақсатымен аудитормен жүргізілетін бухгалтерлік есептің фактілік көрсеткіштерін жоспарлық көрсеткіштермен салыстыру;
б) аудитордың өз бетінше анықтаған, бухгалтерлік есептің фактылық көрсеткіштерін болжамдық көрсеткіштермен салыстыру;
в) бухгалтерлік есеп көрсеткіштері және олармен байланысты қолданыстағы заңдылық немесе экономикалық субъекттің өзімен қабылданған нормативтік маңызы бар есеп беру кезеңінің салыстырмалы коэффициенттерін салыстыру;
г) бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін орта салалық мәліметтермен салыстыру; ол тексеріліп жатқан экономикалық субъект қызметін дәлірек талдауға мүмкіндік береді:
д) бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін бухгалтерлік емес мәліметтермен (бухгалтерлік есеп құрамына кірмейтін мәліметтер) салыстыру.
Аудит жүргізілетін экономикалық субъектінің ұйымдастырушылық құрылымының жеке ерекшеліктер есебі және тексеру талаптарынан шыға отырып, аудитор аудиторлық дәлелдемелерді жинау және аналитикалық шараларды жүргізудің нақты әдістерін өз бетінше қабылдайды.
Достарыңызбен бөлісу: |