Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал вестник таразского государственного педагогического института научно-педагогический журнал
жүктеу/скачать 6,98 Mb.
|
| Annotation. The subjest of the study –The complication prosses pupils in initial classes. The prupose of the studu – define the way gualitative level a degree of formation (e ducation ) in an Elementary school , with the help application of new pedagodical technology in realization of lessons. Structure of degree work : the degree work con clusion, list of the literature and niethodical appendix.
К 32 373(574) МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ КӨПТІЛДІ МЕҢГЕРУГЕ ТӘРБИЕЛЕУ Керімбаева Р.Қ. М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Тараз қ. Еліміздің білім беру жүйесінде шығармашылықпен дамыған, көптілді меңгерген тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа қадамдар жасалып отыр. Білім алудың бағыт-бағдары Қазақстан Республикасының «Білім туралы», «Тіл туралы» Заңдарында, Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, «Қазақстан-2050» стратегиялық бағдарламасында, «Үш тұғырлы тіл» жобасында, «Балапан» бағдарламасында және басқа да мемлекеттік құжаттарда көрсетілген. Әлемдік деңгейге жетуде, көптілді білетін тұлғаны қалыптастыру балалық шақтан бастау алуы қажет. Осы тұрғыда Н.Ә.Назарбаевтың көптілді және көпмәдениетті тұлға тәрбиелеу жолындағы «Үш тұғырлы тіл» атты мәдени жобасына негізделеміз. Қазақстандағы көптілді білім беру моделі әр білім алушының мектеп жасына дейінгі кезеңінен бастап, ел дамуының игілігі үшін бойындағы тұлғалық қабілеттерін ашуға үш тілді – қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қарқынды түрде меңгертуге бағытталған. Тілді қазіргі заманғы диалог құралы ретінде қолданатын тұлғаны қалыптастыру білім беру үрдісінің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. «Тілдік тұлға» тек лингвистикалық қабілеттерінде емес, сөйлеу әрекетінде сөзді түсініп, өз ойын тұжырымдау қабілетінде байқалуы тиіс, бұл біртіндеп басқа тілде сөйлеу кезінде өзінің адами әлеуеті мен кәсіби құзіреттілігін жүзеге асыра алатын «екінші тілді меңгерген» тұлғаны қалыптастырады. Бүгінгі таңда тіл білімдері, тілді меңгерту, оқыту, үйретуге байланысты ғылыми-зерттеу жұмыстары ерекше қарқында жүргізілуде. Қай ұлт болмасын, тілі алдымен өзінің ана тілінде шығып, екінші тілді ана тілінің негізінде үйрету керектігі ғылыми тұрғыдан дәлелденген. Бұл мәселеге мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу мәселелерімен шұғылданған ғалымдардың қосқан үлесі зор. Мектепке дейінгі оқыту мен тәрбие мазмұнын түбегейлі жаңарту мәселесі сонау 18 ғасырда өмір сүрген Ф.Фребель, М.Монтессори идеяларынан бастап, әлемдегі ең озық жапон тәжірибелеріне дейінгі аралықтағы еңбектеріне, В.А.Сухомлинскийдің «Қуаныш мектебі», А.С.Макаренконың қағидалары, Ш.Амонашвилидің іс-тәжірибелерін, өткен ғасырдың А.Байтұрсынов, Х.Досмұхамедов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов сияқты қазақ зиялыларының педагогика-психология саласындағы еңбектері терең мағлұмат береді. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қоры мен сөйлеу дәрежесі жайлы ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде көрнекті психолог-педагог ғалымдар баланың сөздерді меңгеруін ерекше зерттеген. Мысалы, Ресей ғалымдарының ішінде (Л.С.Выготский, А.А.Люблинская, т.б.), сөдік қорды меңгеру заңдылықтары туралы (Е.А.Аркин, Н.А.Рыбников), сөздің дыбыстық құрамын меңгеру ерекшеліктері жөнінде (Н.Х.Швачкин, А.Н.Гвоздев), т.б. ғалымдардың еңбектерінде қарастырылған. Көрнекті әдіскер-ғалымдардың бір тобы (Е.И.Атихеева, А.П.Усова, А.И.Леушина, О.И.Соловьева, т.б.) мектеп жасына дейінгі балаларды ана тілінде сөйлеуге үйрету әдістерін жан-жақты талдап, тәрбиелеу, оқыту мәселелерін қарастырды. Ресей ғалымдары (Т.А.Маркова, М.М.Коцина, Е.Ф.Лукина, т.б.) баланың тілін дамытып, адамгершілікке тәрбиелеуде әдеби шығармалардың алатын орны мен маңызын зерттеген. Қазақстанда мектеп жасына дейінгі балалардың тілін, байланыстырып сөйлеу тілін дамыту мәселесін зерттеген Б.Б.Баймұратова, А.Бақредденова, Қ.Т.Меңдаяқова, Ғ.З.Таубаева, К.М.Метербаевалардың зерттеу жұмыстары бар. Бірақ мектеп жасына дейінгі балаларды үш тілде сөйлеу дағдысын қалыптастыру мәселесі түбегейлі зерттелген жоқ. Қазіргі таңда мектепке дейінгі ұйымдарда көптілді білім беру мазмұнын бір жүйеге келтіру арқылы, тілдік дайындықтың нормативтік базалық деңгейін бастауыш, орта, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру сабақтастығында құзіретті тұлғаны қалыптастыруға ерекше мән берілуде. Балалар балабақша қабырғасында алған білімдерін мектепте оқыған кезде де қолдана алады. Мектепке алғаш келген балалар үшін ең бастысы – екінші тілді әрі қарай үйренуге деген қызығушылығының болуы, белгілі көлемде білім-біліктің жинақталуы тиіс, бұл балаларға бастауыш мектепте тілдерді жеңіл меңгеруге мүмкіндік береді. Балабақша жағдайында балаларға шет тілін үйрету ойын арқылы жүргізіліп, табиғат, қоршаған орта, ұлттық дәстүр, ертегілер, фольклорлар, әуенді өлеңдер мен әндер туралы мағлұматтар беріледі. Осылардың барлығы мектеп жасына дейінгі балалардың әлем туралы біртұтас ұғымын, шет тілін өмірлік маңызы бар құрал ретінде меңгеруге деген қызығушылығын қалыптастыруға ықпал етеді. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде үш тілді үйрету педагогикалық үдерісте жүзеге асырылып, білім берудің негізгі құрамды бөлігі болып табылады. Осы тұрғыда педагог-психолог ғалымдар мен әдіскерлердің басым көпшілігі балаларға ана тілі мен шет тілдерін мектепке дейінгі ерте жастан бастап үйрету – ең тиімді, оңтайлы кезең деген пікірде. Себебі мектеп жасына дейінгі шақта тұлғаның негізгі қасиеттері, дене дамуы, эмоционалды, ақыл-ой негіздерінің қалыптасатын, тілдік-коммуникативтік құзіреттіліктерді жеңіл меңгеретін жемісті кезеңі болып саналады. Отандық және шетелдік ғалымдар үш тұғырлы тілді меңгерген тұлға, көп этникалық қоғамда жеке адамға жеңіл бейімделіп, өзін шыңдауға мүмкіндік беретін құзыреттілік ретінде қарастырады. «Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамытудың» мемлекеттік бағдарламасында, баланың базалық құзіреттілігі үш тілді меңгеру, еуразиялық көпмәдениеттілік, жан-жақты болуды ашып көрсетсе, «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың» мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында тілдерді үйрету мектепке дейінгі шақтан бастап жүргізу, орта білім берудің жаңа стандартында ағылшын тілі бірінші сыныптан жүргізіледі. Сонымен қатар елімізде қабылданған «Тіл туралы» заң, оны жүзеге асыру кезеңдері, ана тіліміздің арнасын кеңейту, қажеттілігін арттыру мәселелері төңірегінде ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Бала тілін дамытуға арналған ғылыми-педагогикалық, әдістемелік еңбектерді талдау нәтижесінде балаларға үш тұғырлы тілді ойын арқылы меңгерту, оқытудың тиімді әдіс-тәсілдерін, ұтымды формаларын, инновациялық технологияларды жүйелі пайдалану мәселенің ғылыми-теориялық тұрғыдан зерттеу нысанына айналмағандығы белгілі болды. Балалардың жас және жеке дара ерекшеліктеріне байланысты көптілді меңгеруді ойын іс-әрекеті арқылы жүргізіліп, шығармашылықпен дамыған, ізденімпаз, сөйлеу дағдысы қалыптасқан жеке тұлғаны дамытуда күрделі мәселелер бар. Мектеп жасына дейінгі балаларды көптілділікке тәрбиелеуде қазіргі заман талабына сай жабдықталған жаңа технологиялар, қоғам сұранысына арналған оқу бағдарламалар, ғылыми-педагогикалық тұрғыда негізделген әдістемелерінің жоқтығы арасында қайшылықтар туындап тұр. Балабақшада тәрбиеленуші балалар өз ана тілінің базалық құндылықтарын игерген, орыс және ағылшын тілдерінде қарапайым сөйлеу дағдылары қалыптасқан болуы тиіс. Анықталған қайшылықтарды ғылыми-теориялық тұрғыдан шешу, оның педагогикалық-әдістемелік мүмкіндіктерін қарастыру арнайы зерттеуді, бүгінгі таңда балабақша жағдайында тәжірибеге енгізуді қажет ететін көкейкесті мәселе. жүктеу/скачать 6,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|