Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал вестник таразского государственного педагогического института научно-педагогический журнал

№16

№16

Бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы

№5763-Ж

Имандылықтың бастау алар көзі – Ислам діні. Сан ғасыр бойы әдеп - ғұрпымызбен етене араласып, бірігіп кеткен Ислам дініне қанша қара күйе жаққанымен, соңғы уақытта ол өз арнасын тауып, жандана бастады. Рухани байлығымыз Ислам дінімен қайта табыстық. Біз өз елімізді Конституциямызда зайырлы мемлекет деп жарияладық. Бізден бөтен де елдер зайырлы мемлекеттер, олардың бірінде Ислам діні, бірінде Христиан діндері осы елдердің мәдениетінің ұстыны, іргетасы ретінде саналады. Олардың мектептерінде дін сабақтары жүргізіліп, діннің алғашқы қағидаларын бойларына сіңіреді. Өтпелі заманның қиын-қыстақ кезінде жастарымыз Ислам діні туралы қандастарымыз жарытып ештеңе білмей, шетелдік миссионерлердің алдап арбауына түсіп, бөтен дінді қабылдап жатқан кезде, оларға имандылық тәрбиесін беру өте қажет.

Мектеп қабырғасында балаларға ең болмаса имани өмірдің әліппесін үйретіп шығаруымыз керек. Қазір өркениетті елдердің бәрі дінінен, сол діні арқылы бойларына сіңген иманнан безініп отырған жоқ. Өркениетті ел боламыз дейміз, елімізде күнбе күн көз алдымызда өршіп бара жатқан ұрлық-қарлық, кісі өлтіру, жас нәрестесін тастап кету, ата-анасынан безініп, қарттар үйіне тапсыру секілді мейірімсіздіктің бәрі адамның, қоғамның имансыздығынан туындайтын құбылыс екені белгілі. Адамзат алдында екі жол бар – бірі тура жол Алланың жолы десек, екіншісі – адамды азғыратын шайтанның жолы. Ал ислам діні бүкіл адамзатты тура, әділдік жолға бастайды. Ислам дінінің қағидаларын дұрыс орындап, оны өзіне серік еткен адамның өмірі, болашағы жарқын болады.

Жасөспірімдердің зейінін салауаттылықты уағыздайтын тәрбие де ашады. Ал президент ұсынған бағдарламада салауаттылық өмір салтын ұстану – табысқа жету кілті ретінде көрсетілген. Адамға өмір үшін ауа қандай қажет болса, салауатты тіршілік иман үшін сондай қажет. Кімде кім имандылық пен салауаттылық қасиеттерін қатар ұстаса, сол адам өмірде тура жолдан таймай, алдына қойған мақсатына жете алады. Салуатты өмір сүру - әлеуметтік тұрмысты жақсарту, бос уақытты дұрыс пайдалану, білімін көтеру, денсаулығын нығайту, тазалығын сақтау, рухани құндылықтарды сапалы пайдалану, дұрыс тамақтану. Пайғамбарымыз Мұхамед: «Тазалық иманнан десе », ол жан мен тән тазалығынан тұрады, яғни дәрет тәнімізді тазаласа, намаз жанымызды, рухымызды тазалайды. Әрбір мұсылман баласы салауатты, білімді болуы керек. Пайғамбарымыз: «Бесіктен бейітке дейін білім ізде» деген. Демек дініміздің қуаттылығы – білім, ғылыммен тығыз байланысты, «білімге ұмтылу - әрбір мұсылманның парызы» деген хадисте. Баланы кішкентай кезінен тілін, дінін танытып өсіру біздің Алла алдындағы парызымыз. Баланы үнемі жаманнан жирендіріп, жақсыға жақындатып отыруымыз қажет.

Тарихтан белгілі тілі шұбарланып, діні неше алуан құбылса, дінінің де өзгеріп, ұлттың ыдырауы оп-оңай. Бұл күндері қазақ халқы ата – бабалары сан ғасырлар армандаған ел тәуелсіздігіне қол жеткізген де осындай қиын сынақты бастан өткізу үстінде. Ата – бабаларынан мирас қалған елі мен ұлтының, дінінің біртұтастығын ойлап, қамын жеген азаматтарының жарғақ құлағы жастыққа тимей, шыр-пыр болып дабыл қаққан жанайқайын жүрегімізбен сезінеміз. Себебі, қазақтық Қазақстаннан өзге Отаны жоқ. Сондықтан елінің өркен жайып, гүлденуіне көзі ашық, көкірегі ояу әрбір қандасымыз қолынан келгенше үлес қосып, атсалысса, күш-қайраты мен білімін аямай жұмсаса қане! Бұл үшін, әлбетте, жері мен халқының тұтастығы, сенім-наным бірлігінің мән-маңызы айрықша.

Демократия ұлтты рухани тұтастығынан айырып, сан ағымдар мен секталарға бөлінуіне жеткізбеуі тиіс. Өздерінің шыққан елінде бүлдірушілік іс-әрекеті мен теріс ниет-пиғылдары үшін қуылған секталар мен ағымдардың бізде оп-оңай тіркеліп, өз насихатымен жастар санасын улап, халқының салт-дәстүрі мен ұлттық болмысынан безіндіруін мақсат еткен. Бүгінде елімізде дінге қатысты мәселелер жеткілікті. Олардың басым бөлігі дәстүрлі емес діни бірлестіктердің қызметіне байланысты туындап отыр. Кешегі мұсылман бауырларымыз, бүгінде өкінішке орай, иегова куәгерлерінің, баптистердің, тағы басқа да толып жатқан теріс пиғылды секталардың мүшелері ғана емес, керек десеңіз, жетекшілеріне айналып үлгерді. Осыдан келіп отбасының бұзылуы, ағайын-туыстың діни негізде ажырауы, соттасуы секта құрамындағылардың ауру адамға қан құйғызбауы, үй-үйді, көше-көшені кес-кестеп, кітаптарын таратуы үйреншікті әдетке айналды. Өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында көшеде, қалада, ауылда әдемі түрлі –түсті насихаттық кітапарын таратып, үйімізгеде баса көктеп кіріп дін таратты. Кришнаиттер бар, Иегова куәгерлері бар, әйтеуір бәрі де дінге тартып, ақыр аяғында қанша қандастарымыз басқа діннің жетегіне еріп шыға келді. Сырттан ағылған экпансиядан сақтануымыз керек. Сондықтан ағым-секталардың көбеюінің ел үшін қаншалықты қатерлі, қасіретті екенін әрқайсысымыз да білуіміз шарт.

Ұлттың ұлт екендігін айқындайтын бес анық бар: тілі, діні, дәстүрі, тарихы, атамекені. Осы бес факторды толығымен, тұтасымен жастар бойына сіңіріп, оның маңызын түсіндіруге тырысуымыз қажет. Осыдан кейін маңызды дүние- дәстүр. Қазір америкалық өмір сүру салтын жан-жақты уағыздап жатыр. Соның кесірінен біздің ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрімізге көлеңке түсті. Дәстүр бұзылды дегеніміз-бір кездері араққа шошып қарайтын қазақ жаппай ішімдікке салынды, бұл дегеніміз-біздің ұлтымыздың өзегіне құрт түсті деген сөз. Имандылық біраз нәрсеге тосқауыл болады. Кейбір жағдайда біраз азаматтар діндарлыққа ұлтшылдық арқылы келеді. Намазға қатыспас бұрын, біз Желтоқсанға қатыстық. Біз намазс оқымас бұрын, ұлттың тілі деген жиналыстың, митингінің,шерудің бірінен қалмадық. Айтыстың жаңғыруы, жыраулардың мұрасын қалпына келтірудің бәрі- бізді діндарлыққа бейімдеп, жетелеген жол сияқты дүние... Осы тұтастық ұлттың танымына айналуы қажет. Әрине, имамдардың қызметінде біршама кемшілік бары рас, бірақ олар рухани-идеологиялық, имандылық және адамгершілік жолында үлкен жұмыстар атқаруда. Десе де, діни насихат өз дәрежесінде емес. Енді Аллаһ тағаланың хақ діні- Ислам дініне дейінгі кезеңде араб тілінде «дін» сөзі қолданыста билік, бағыну, әдет-ғұрыптар дегенді білдірсе, кейінірек Алаһқа деген шексіз бағыну сенімінің шынайылығын көрсетеді. Дін әлем халықтарының арасында өзіндік ерекшеліктері және наным-сенімдерімен, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып бойларына сіңісіп келе жатыр. Діндердің ішінде Ислам дініне тоқталғанда сондай-ақ, адамдардың бір-біріне жәрдем мен мейірімді де, рақымды болуы айрықша мәнді.

Дін сөзі Қасиетті Құранда 100-ден аса аяттарда кездесіп, әртүрлі мағыналарға ие. Аллаһ тағала: «Менің алдымдағы шынайы дін- Ислам»,- деген. Орта Азия халықтарының ішіндегі мұсылман баласының ұстанған діні- осы Ислам діні, соның ішіндегі Қазақстанның ұстанған бағыты- Имам Ағзам Әбу Ханифа мазхабы екенін білу- ол бізжің басты міндетіміз. Жалпы, арамызда бір-ақ ауыз сөзбен «мұсылманмын» деп өмір кешіп жатқан қандастарымыз да жетерлік. Шындығында, дініміздің «Ислам» деп аталғанымен, оның ішінде қаншама тармақтарға бөлініп жатқанына мән бермейтін сияқтымыз. Кеңес дәуіріндегі тәрбие бойға сіңіп қалған, одан айырылу және қазіргі жас ұрпаққа беретін ислам турасында біліміміздің де кемістігін жасыра алмаймыз, әрі оларға үйрететін діндарлығымыз бен салт-саналарымызды ұмыт қалдырғанбыз. Егер ұрпақтарымызға имандылық құндылықтары мен рухани дүниесіне өзіміз тәрбие беріп, бойларына сіңіру үшін жұмыс жасамасақ, онда біздің балаларымыз үшін, басқалар «жұмыс» жасайтынын көзіміз көріп, құлағымыз естіп жатыр. Көкейлеріміздегі сұрақтың жауабын көшеден кезіккен көк аттылардан сұрай салмай, арнайы мешіт имамдары мен көмекшілерінен сұрап, жауабымызды табатын болсақ, онда адаспаймыз. Ел арасындағы ауызбіршілік пен ынтымаққа сызат түсіретін арам ойлы, теріс ағымдардан сақтанып, әрбіріміз өз қол астымыздағы тәрбиеленуші ұрпаққа саналы түрде Отан сүйгіштік сенімдерді бойларына дарыту үшін, аянбай еңбек ететін болсақ, болашағымыз баянды болары хақ.