Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т.,Берикханова А.Е.Педагогика Оқулық. 2018 (1) (1) (1)
| тәрбиелілік дәрежесін
аныктау, олардың білімі мен мінез-құлқының біздің демократиялық құқылық қоғамда қабыл-данған негізгі өлшемдерге сәйкес келетінін, не келмейтінін айқындау болып табылады. Оқушылардың тәрбиелілігінің басты өлшемі – олардың іс-әре-кеттері. Оқушылардың тәрбиелілігі күн сайын және сағат сайын тек-серіліп отырылуы тиіс. Тәрбиеленушінің кез келген қылығы, оның мінез-құлқы, үлкендермен, құрбыларымен қарым-қатынасы, оның тәрбиелілік деңгейін сипаттайды. Оқушының тәрбиелілік деңгейін дұрыс бағалау - оның өмірінің түрлі жағдайларындағы әлеуметтік қарым-қатынастартарындағы мі-нез-құлқына әділ баға беру болып табылады. Педагог оқушыларды зерттеуге кіріскенде нені зерттейтінін, не нәрсеге көңіл бөлу керектігін өзі айқын біліп алуы керек. Оқушының тұлғалық қыры неғұрлым кең және жан-жақты зерттелетін болса, со-ғұрлым оған дұрыс жол табуды қамтамасыз ету жеңіл болады. Оқушыларды зерттеудің үлгі бағдарламасы: - оқушы туралы жалпы мәлімет, аты-жөні, туған жылы, айы, күні; - жалпы даму деңгейі (жоғары, орта, төмен); -әлеуметтік- адамгершілік келбеті, еріктілік, еркіндік негізінде атқаратын жеке-топтық жұмысы; -жеке басының негізгі белгілері; Тәрбиелілік деңгейді бағалауға пайдаланылатын диагностика-ның кейбір тәжірибелік әдістерінің мазмұнын ашып көрейік (тәрбие- ленушілердің мінез-құлық қалыптары жөніндегі пікірлері, түсініктері, баға беруі, өзін қызықтыратын басқа да мәселелердің көрінісін баға-лаудың өлшемдері мен ережелері туралы түсініктері зерттелінеді). Тәжірибеде бәрінен гөрі “Адамға адамгершілік неге керек?” жә-не т.б. сұрақтар пайдалынылады. Оларға берілген жауаптар түрлі са-паларды тәрбиешіге және тәрбиеленушінің өз қасиеттерін жақсы тал-дауға және оларды санада сақтауға көмектеседі. Бағаланған пікірді айқындау үшін оқушыларға “Менің заман-дасым маған несімен өнегелі?”, “Қайырымдылық және оны мен қалай түсінемін?” т.б. тақырыптарға шығарма жаздыртуды кеңінен қолдану-ға болады Бұндай жұмыстар оқушылардың көзқарасын, күмәндәрін, толқуын және ой- пікірлерін көрсетуімен құнды. Басқа әдістердің де, соның ішінде оқушының ішкі көзқарасын анықтауға көмектесетін со-циометриялық әдістердің диагностикалық мәні зор. Диагностикалық әдістердің кешені ғана 223 оқушылардың бойында қажетті тұлғалық сапа-ларының қалыптасуы туралы түсінікті дұрыс құруға мүмкіндік береді. Оқушылардың тәрбиелілігінің негізіне Л.С.Выготскийдің бала-ның жас ерекшелігі мен жеке бас қасиеттерінің дамуы туралы негізгі ұстанымын басшылыққа алуға болады. Бұл ұстаным бойынша, оқу-шылардың тәрбиелік деңгейін анықтауда баланың әр жас кезеңіндегі орталық психологиялық жаңа құрылымының, яғни өзіндік санасының қалыптасуын ескеруді керек етеді. Оқушылардың өзара қарым-қаты-насы олардың тәрбиелік деңгейін анықтауда басты рөл атқарады деп түйіндейді. Оқушының тәрбиелік деңгейі жас ерекшелігіне, меңгерілген бі-лім, білік, іскерлік дағдыларына лайықты әлеуметтік және әдептілік-адамгершілік қарым-қатынастағы жеке басының мінез-құлық көріні-сімен анықталады. Олай болса, тәрбиелік өлшемнің көрсеткіші әр сыныпта өзгеріп отыратындықтан, педагогикалық тұрғыдан субьек-тивтік баға беріледі. М.И.Шилова тәрбиелік жүйеде тұлғаны диагностикалауда негіз-гі сапалық өлшеміне оның тәрбиелігі, білім, білік, дағды, эрудициясы, әлеуметтік ортамен қарым қатынасы, тұлғалық рухани қасиеттері, еңбекке қатынасы, эстетикалық талғамы, өзін - өзі тануы, бағалауы, жетілдіруі т.б. алынады. Диагностика - объектіге алынған тұлғаға, педагогикалық жүйе-ге талдау, оның дамуына, жетілу және қалыптасу үдерісін бақылай отырып, нәтижесін айқындау. Педагогикалықдиагностика тұлғаның даму үдерісін зерттеу, білімге деген қатынасын, тәрбиелік деңгейлерін мінез - құлқын, іс - әрекетін, тұлғаралық қарым - қатынастарына талдау жасау. Тәрбие диагностикасыдегеніміз тұлғаның білімдік жә-не тәрбиелік деңгейлерінің сапалық және сандық деңгейде жетілуіне, дамуына сипаттама бере отырып, өсу деңгейлерін айқындайды. Мектепте диагностика жүргізудің негізгі мақсаты тұлғаның өсуі мен жетілуін айқындау. Тұлғаны диагностикалауда біз оның әлеумет- тенуін,тәжірибесін,зиялылық және туа біткен қасиеттерін негізге аламыз. Әлеуметтенуі - дүниетанымы, адамгершілігі, эстетикалық құндылықтары, еңбекке қатынасы, ұйымдастырушылығы, қоғамдық белсенділігі; тәжірибелік - ғылымилық, шеберлік, зиялылық - қа-былдауы, ақылы, есте сақтауы, ерік - жігері, туа біткен қасиеттер - жүйке жүйесі, мінезі, бейімділік қасиеттері. Педагогикалық - диагностикалық эксперимент құрылымы мен шарттары. Педагогикалық - диагностикалық эксперимент құрылы-мына бастапқы зерттеу, анықтаушы, қалыптастырушы, бақылау, са-лыстыру, қорытындылау, бекіту қамтылады. Диагностикалаудың әдіс-темесіне, әдіс - тәсілдеріне сүйене отырып, бақылау әдісі, сауалнама әдісі, әңгіме, әңгімелесу, интервью, тест, контект талдау т.б. әдістер негізінде эксперименттік жұмыстар жүргізу көзделеді. 224 Педагогикалық - диагностикалық зерттеуде ең маңызды әдіс-тердің бірі контент-талдау әдісі, зерттеуге алынған объектіден жазбаша шығарма, хат, эссе жазу арқылы оқушының іс - әрекетіне мазмұнды талдау жасалады. Жиі жүргізілген контент - талдау әдісінде оқушыға жекелей тұлғалық сыпаттама бере аламыз. Мәліметтерді алу және жинақтауға байланысты аз уақыт ішінде тест жүргізу арқылы тұлғаның қабілеті мен көңіл - күйін айқындауда тест әдісінің көптеген бағыттарын пайдалануға болады: тұлғаға бағыт-талған, жобалау, интеллектіні айқындау, сыни тұрғыда ойлау, крите-риалдық - бағытталған т.б. Н.М.Борытко тұлғаның тәрбиелігі мен білімділігіне диагнос-тика жүргізуде төмендегі шарттарды ескеру керектігін ұсынады: - сапалық және сандық сипаттама жасау ( жасы, әлеуметтік жағ-дайы, мекен жайы, оқуы, медициналық - биологиялық жағдайлары); - зертелушініңсапалық және сандық сипаттамасын бағалау кри- терийлерін құрастыру; - айқындалған критерийлер зерттеу барысында қаншалықты жиі кездесетінін айқындау; - сипаттамадағы анықталған мүмкін болған себептерді жіктеу; - зерттеу барысында айқындалған кемшіліктерді жоюдың жол-дарын көрсету; - зерттеу барысында айқындалған жағымды тәжірибені наси- хаттаудың қажеттілігін негіздеу. Тәрбие жұмысы тиімділігінің психологиялық-педагогикалық диагностикасының әдістері. Педагогикалық – психологиялық диагностикалық эксперимент барысында әдістердің кешенін: анализ, син-тез, жобалау, индукция, дедукция, идеалдау, ойша эксперимент, са-лыстыру, жинақтау, маңызына қарай талдау, топтастыру т.б. қамтиды. Нақты жүргізілген педагогикалық - диагностикалық экспери-мент педагогикалық үдерісті жандандыруға үлкен ықпал етеді. Мек-тептегі педагогикалық эксперимент тұлғалық қатынасқа, жас ерек-шелікке, анатомиялық - физиологиялық, психологиялық, әлеуметтік жағдайларға аса мән берілуі керек. Зерттеушілер мектепте диагнос-тика жүргізгенде мектепке дейінгі, кіші мектеп жастындағы, балалық шақ, жоғарғы мектеп жасындағы аралықтарды нақты белгілеп жас ерек-шелігін негізге ала отырып жүргізгенде дұрыс нәтижеге жетеді. Тәрбие жүйесінде сапа критерийлеріне жүйенің қойылған мақ-сатқа жақындау дәрежесі, мектептің жалпы психологиялық климаты, оқушылардың тәрбиеліктерінің деңгейлік көрсеткіштері т.б. Мектептің алдына қойған мақсаты мен міндеттеріне сәйкес ұйымдастыру жұмыс- тарының нақты іске асуы, оның тәрбиеленушілердің тәрбиелік деңгей- лерінің өсуіне ықпалы, жақсы нәтиже алуға бағытталуы, яғни, тұлға-ның дарындылығы мен қабілетін, зиялылығын аша білу. Көптеген ғы-лыми 225 зерттеу жұмыстарында оқушылармен жүргізілген тәрбиелік -диагностикалық зерттеулерде тәрбиелік деңгейлерін төмен, орта, жоғары деп үш деңгейлерге бөліп қарастырылады. Педагогикалық диагностика барысында тұлғаның бойында ада-ми құндылықтарды қалыптастыру, тәрбиенің кешенді жүргізілуі, мақсаты, міндеттері, мазмұны, әдіс пен формалардың өзара әрекеттестікте іске асуы көзделеді. жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|