ХІ модуль Табиғатты қорғау – баршаның міндетіі

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. 
   Бүгін далада ауа райы қандай?
   
2. 
   Қазір қай жыл мезгілі?
   
3. 
   Бүгін күннің нешесі?
   
4. 
   Аптаның қай күні?
   
5. 
   Қазақ тілі нешінші сабақ?
   

2-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қойып жазыңдар.

Туған жер табиғаты – халқымыздың ұлттық мақтанышы. Сондықтан оны қорғауға үлес қосу – біздің азаматтық борышымыз.

Есім сөздердің орнына қолданылатын сөздер есімдік деп аталады. Есімдікдің түрлері: жалпылау (определительные), болымсыздық (отрицательные).

бәрі ешкім

бүкіл ештеңе

барлық ешқашан

түгел ешбір

бүкіл (все) ешқайда

4-тапсырма. Мәтінді оқып, аудару, есімдікткерді теріп жазыңдар.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. 
   Бүгін далада ауа райы қандай?
   
2. 
   Қазір қай жыл мезгілі?
   
3. 
   Бүгін күннің нешесі?
   
4. 
   Аптаның қай күні?
   
5. 
   Қазақ тілі нешінші сабақ?
   

4-тапсырма. Мәтінді оқып, аудару. Есімдіктерді теріп жазыңдар.

Ол, сенің, менің, онда, сол, бәрі, саған.

Сөздікпен жұмыс. Оқып, оны дәптерлеріне жаздыру.

Қопару-раскапывать шашу-раскидать

Қорлау-издеваться тегістеу-выровнять

Таңқалу-удивиться қажетті- необходимый

Себебі-причина зейін-внимание

Мәтінді рөлге бөліп оқыңдар.

ІҮ. Бекіту кезеңі. Грамматикалық тапсырма арқылы бекіту.

Ү. Қорытындылау кезеңі. Оқулықтағы тапсырмаларды орындау нәтижесінде алған білімдерін қорытындылау.

ҮІ. Үйге тапсырма: 89 бет, 4-тапсырма, Жер-ана мәтінін оқып, мазмұнынын айту.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. 
   Бүгін далада ауа райы қандай?
   
2. 
   Қазір қай жыл мезгілі?
   
3. 
   Бүгін күннің нешесі?
   
4. 
   Аптаның қай күні?
   
5. 
   Қазақ тілі нешінші сабақ?
   

Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

ІІІ деңгей.

1. 
   Мәтінге ат қойып, орыс тіліне аударыңдар.
   
2. 
   Есімдіктерді теріп жазыңдар.
   
3. 
   Қоршаған сөзіне фонетикалық талдау жасаңдар.
   

Қ – дауыссыз, қатаң;

О- дауысты, еріндік, ашық, жуан;

Р- дауыссыз, үнді;

Ш- дауыссыз, қатаң;

А- дауысты, езулік, ашық, жуан;

Ғ-дауыссыз, ұяң;

А- дауысты, езулік, ашық, жуан;

Н- дауыссыз, үнді.

Сөзде 8 әріп, 7 дыбыс бар.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. 
   Бүгін далада ауа райы қандай?
   
2. 
   Қазір қай жыл мезгілі?
   
3. 
   Бүгін күннің нешесі?
   
4. 
   Аптаның қай күні?
   
5. 
   Қазақ тілі нешінші сабақ?
   

1-тапсырма. Сөздіктегі сөз және сөз тіркестерімен сөйлем құраңдар.

Сөздікпен жұмыс. Оқып, оны дәптерлеріне жаздыру.

Таза ауа-чистый воздух үнемі-постоянно

жарамсыз-непригодный ойлайсыңдар-думаете

дем-дыхание неғұлым- поскольку, насколько

жұту- дышать соғұрлым-настолько

көңіл-настроение

Мен далада таза ауамен үнемі демалмын. Сендер ойлайсыңдар, таза ауа жарамсыз деп. Неғұрлым таза ауаны көбірек жұтсаң немесе дем алсаң соғұрлым ол саған пайдалы.

Мәтінді оқып, аударыңдар.

Бурабай

Бурабай – Көкшетаудағы әдемі көл. Оның суы тұщы, мөлдір. Көлдің айналасы-қарағайды орман.Ауасы өте таза. Табиғаты ерекше. Сол себепті көлдің қасында көптеген демалыс орындары бар. Бурабайдың табиғаты туралы көп өлеңдер, әңгімелер жазылған.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. 
   Бүгін далада ауа райы қандай?
   
2. 
   Қазір қай жыл мезгілі?
   
3. 
   Бүгін күннің нешесі?
   
4. 
   Аптаның қай күні?
   
5. 
   Қазақ тілі нешінші сабақ?
   

1-тапсырма. Әңгімені түсініп оқыңдар. Әңгіме бойынша мазмұндама жазыңдар.

Аталы-балалы екі аңшы ауылға түс ауа қайтты. Қатты жел тұрып, аспандағы бұлттар көше бастады. Ата мен бала ауылға асығады. Асыққанда ауыл жеткізер емес. Өткінші жаңбыр сабалап тұр. Қаптың ішіндегі бөлтірік қалтырайды...

• 
  Өлтіріп тастау керек. Бұл асырауға келмейді.
  
• 
  Өлтірмеймін! – деді Әмен.
  
• 
  Өскен соң хайуанаттар бағына тапсырамын.
  
• 
  Балам, тілді алсаңшы! – деді Бекет.
  
• 
  Жоқ, ата, ештеңе етпейді, өлтірмеймін.
  

2-тапсырма. Жалпылау және болымсыздық есімдіктерімен 5 сөйлем құрап жазыңдар.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. Бүгін далада ауа райы қандай?

2. Қазір қай жыл мезгілі?

3. Бүгін күннің нешесі?

4. Аптаның қай күні?

5. Қазақ тілі нешінші сабақ?

І. Тест сұрақтарына жауап беріңдер.

1. Сызбаны толықтырыңдар.

Есімдік

Жер –қазына,

Су – алтын,

Мал – байлық.

3. Ешкім, ештеңе, ешқашан ... есімдігінің түрі – болымсыздық.

4. Бурабай көлі Қазақстанның қай жерінде орналасқан? Көкшетау

ІІ. Бақылау сұрақтарына жауап беріңдер.

1. Есімдік дегеніміз – есім сөздердің орнына қолданылатын сөздер.

2. «Табиғатты қорғау – баршаның міндеті» ағаш отырғызу, саябақтарды тазалау, өзен мен көлдерді ластамау, жасыл орманды кеспеу сияқты жұмыстар өткізілуі керек.

3. Табиғат туралы қанатты сөздерді жатқа айтыңдар.

Адамдардың табиғатсыз күні жоқ,

Оны айтуға табиғаттың тілі жоқ.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. Бүгін далада ауа райы қандай?

2. Қазір қай жыл мезгілі?

3. Бүгін күннің нешесі?

4. Аптаның қай күні?

5. Қазақ тілі нешінші сабақ?

Заттың сыны мен сапасының әр түрлі дәрежелік сипатын білдіретін белгілер шырайлар деп аталады.

Сын есімнің шырайлары

(Степени сравнения прилагательных)

1. Қандай жабайы аңдарды білесіңдер? Түлкі, арыстан, жолбарыс, қоян, түйе т.б.

2. Олардың мінездері қандай? (ақылды, айдакер, қорқақ, сақ, төзімді т.б.)

3. Жабайы аңдар қай жерде тіршілік етеді? Жабайы аңдар орманда тіршілік етеді.

4. Олардың тұрақты мекені қандай? Олардың тұрақты мекені үңгір.

5. Жабайы аңдар немен қоректенеді? Жабайы аңдар жеміс-жидектер мен көкөністер, ет, шөппен қоректенеді.

3-тапсырма. Мәтін бойынша 5 сұрақ құрастырыңдар.

2. Мәтіннен сын есімдерді өзі тіркесіп тұрған сөзімен бірге теріп жазыңдар.

Тасқын су, ыңғайлы жер, биік жер, жылы күркеде, ойпат жер.

ІҮ. Бекіту кезеңі. Грамматикалық тапсырма арқылы бекіту.

Ү. Қорытындылау кезеңі. Оқулықтағы тапсырмаларды орындау нәтижесінде алған білімдерін қорытындылау.

ҮІ. Үйге тапсырма: 94 бет. 2-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұндау.

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. Бүгін далада ауа райы қандай?

2. Қазір қай жыл мезгілі?

3. Бүгін күннің нешесі?

4. Аптаның қай күні?

5. Қазақ тілі нешінші сабақ?

ІІІ деңгей.

Болжалғыш сөзіне фонетикалық талдау жасаңдар.

Бол-жал-ғыш сөзде 3 буын бар. 1,2,3 буын – бітеу буын.

Б- дауыссыз, ұяң;

О- дауысты, жуан, ашық, еріндік;

Л- дауыссыз, үнді;

Ж- дауыссыз, ұяң;

А- дауысты, жуан, ашық, езулік;

Л- дауыссыз, үнді;

Ғ-дауыссыз, ұяң;

Ы- дауысты, жуан, қысаң, езулік;

Ш- дауыссыз, қатаң.

Сөзде 9 әріп, 8 дыбыс бар.

ІІ дейгей. Мәтіннен септік және жіктік жалғауы бар сөздерді теріп, жалғауларын ажыратыңдар.

Аңшы-ның (І.с.), күрке-сі-не (ІІІ жақ. Тәуелдік жалғау, Б.с.), бөрене-ні (Т.с.), белше-міз- ден (І жақ, жіктік жалғау, Ш.с.), қар-ға (Б.с.), түс-ке (Б.с.), жер-ге (Б.с.), күрке-де (Ж.с.), қойма-ны (Т.с.), көктем-де (Ж.с.), қыс-та (Ж.с.), үңгір-і-н (ІІІ жақ. Тәуелдік жалғау, Т.с.), су-дан (Ш.с.), жер-лер-ден (көптік жалғау, Ш.с.), олар-дың (І.с.).

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. Бүгін далада ауа райы қандай?

2. Қазір қай жыл мезгілі?

3. Бүгін күннің нешесі?

4. Аптаның қай күні?

5. Қазақ тілі нешінші сабақ?

2-тапсырма. Берілген сөздермен сөз тіркестерін құраңдар.

Кәсіптік, аңдар, өнімдер, тәртіп, ерекшеліктер, әуесқойлық, сапасы, табиғат, байланысты.

Кәсптік аңшылық, кәсіптік аулау, кәсіптік аңшылықты меңгеру, өнімдерді меңгеру, өнімді тамақтану, өнім алу, тәртіппен аулау, тәртіпті аңшы.

Аңшылық

(жануарларды, аңдарды аулау кәсібі)

Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу.

Сабаққа қызығушылықтарын арттыру мақсатында тіл дамыту сұрақтарын қою:

1. Бүгін далада ауа райы қандай?

2. Қазір қай жыл мезгілі?

3. Бүгін күннің нешесі?

4. Аптаның қай күні?

5. Қазақ тілі нешінші сабақ?

1-тапсырма. Мәтінді оқып, сын есімдерді теріп жазыңдар.

Ең, жұмбақ сырын, көп.

2-тапсырма. Сөйлемдегі сын есімдерден салыстырмалы шырай формасын жасаңдар.

1) Біздің ауылдың жері өте үлкен. Біздің ауылдың жері үлкенірек.

2) Қорғалжын ауданында үлкен, кіші жүз отыз бір көл бар. Қорғалжын ауданында үлкендеу, кішілеу жүз отыз бір көл бар.

3) Ол көлдер – жер жүзіндегі құстардың ең жақсы, ең жайлы жайлауы. Ол көлдер – жер жүзіндегі құстардың ең жақсырақ, ең жайлырақ жайлауы.

3-тапсырма. Мәтіндегі қарамен жазылған сөздерді үлгі бойынша сөз құрамына талдаңдар.

Құс-тар-дың – к.ж., ілік септігінде, шаруа-шы-лық – а – жұрнақ, барыс септігінде, құрт-құмырсқа- лар –ды – к. ж., табыс септігінде, алғаш-қы – жұрнақ, ағаш – тар – дың – к.ж., ілік септігінде.

4-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті шырай жұрнақтарын қойыңдар.

1) Жылқы сиырдан күштірек.

2) Қасқыр түлкіден үлкендеу.

3) Бүгін кешегіден жылылау.

4) Қоян түлкіден қорқақтау.