Сыныптар
|
Барлығы
|
Қатыс
|
флегматик
|
сангвиник
|
холерик
|
меланхолик
|
5 сыныптар
|
117+3ү.о
|
117
|
62-53,1%
|
42-35,9%
|
10-8,5%
|
3-2,5%
|
6 сыныптар
|
119
|
119
|
57-47,8%
|
54-45,4%
|
4-3,4%
|
4-3,4%
|
7 сыныптар
|
112
|
112
|
54-48,2%
|
40-35,7%
|
16-14,3%
|
2-1,8%
|
|
348+3ү.о.
|
348
|
173-49,7%
|
136-39,1%
|
30-8,6%
|
9-2,6%
|
Өзіндік бағалауын анықтау барысында:
Сыныптар
|
Барлығы
|
Қатысқ.
|
Өзін адекватты бағалау
|
Өзін жоғары бағалау
|
Өзін төмен бағалау
|
5 сыныптар
|
117+3ү.о
|
117
|
86-73,5%
|
24-20,5%
|
7-6%
|
6 сыныптар
|
119
|
119
|
84-70,5%
|
31-26,1%
|
4-3,4%
|
7 сыныптар
|
112
|
112
|
93-83%
|
15-13,4%
|
4-3,6%
|
|
348
|
348
|
263-75,5%
|
70-20,1%
|
15-4,4%
|
Темперамент және өзіндік бағалаудың қорытынды нәтижесі
5 сыныптар өзіндік бағалауы
|
Барл
|
флегматик
|
сангвиник
|
холерик
|
меланхолик
|
адекватты
|
86
|
62
|
24
|
-
|
-
|
жоғары
|
24
|
-
|
18
|
6
|
-
|
төмен
|
7
|
-
|
-
|
4
|
3
|
6 сыныптар өзіндік бағалауы
|
Барл
|
флегматик
|
сангвиник
|
холерик
|
меланхолик
|
адекватты
|
84
|
57
|
27
|
-
|
-
|
жоғары
|
31
|
-
|
27
|
4
|
-
|
төмен
|
4
|
-
|
-
|
-
|
4
|
7 сыныптар өзіндік бағалауы
|
Барл
|
флегматик
|
сангвиник
|
холерик
|
меланхолик
|
адекватты
|
93
|
54
|
35
|
4
|
-
|
жоғары
|
15
|
-
|
5
|
10
|
-
|
төмен
|
4
|
|
|
2
|
2
|
Өзіндік бағалауы теңбе-тең (адекваттық) оқушыларға тән қасиеттер: белсенділік,байсалдылық, тапқырлық, сергектік,олар қарым-қатынасқа тез түседі. Ойын, сабақ үстіндегі жеңілістеріне ренжімейді, жеңген уақытта басқаларды ызаландырмайды. Өзіндік бағалауы жоғары оқушыларға тән қасиеттер, олар, қандайда бір іс-әрекетке қатысуға қорқады. Қатысқан жағдайда ренжіп кетіп қалады, әрдайым барлық жерде бірінші болуға тырысады. Егер бұл орындалмай қалса жүректеріне жақын қабылдайды, өзіндік бағалауы өте жоғары оқушылар барлық жерде лидер болуға ұмтылады. Мұндай балалардан: «Мен ең жақсы оқушымын (әдемімін, мықтымын). Сендердің барлықтарың мені тыңдауларың керек!» — деген сөздерді жиі естуге болады. Өзіндік бағалауы төмен оқушыларға ұялшақтық, ұяндық қасиеттері тән және өз-өзіне сенімділігі аз, жеке қолдауды көбінесе қажет етеді.
Зерттеу нәтижесінде өзіндік бағалауы адекватты 75,5% флегматик және сангвиник темпераментіндегі оқушылар, өзіндік бағалауы жоғары 20,1% холериктер мен сангвиниктер, өзіндік бағалауы төмен 4,4% -басым бөлігі меланхолик темпераментінде екенін байқалады. Сабақ барысында оқушылардың мінез- ерекшеліктерін ескеріп, әр темперамент иесіне қолайлы орта туғызып, холериктер мен меланхолик темпераментіндегі балаларға жеке қолдау көрсетуге, өзіне деген сенімділігін арттыруға, өзіндік бағалауын көтеруге ұсыныстар берілді. Дер кезінде түзету жұмыстары жүргізілді.
ҚОРЫТЫНДЫ
Темпераменттердің табиғи, қарапайым көріністері балалық шақта жақсы байқалады. Бала өскен сайын оның сыртқы ортамен қарым-қатынасы күрделене түседі де, оның одан алатын әсері де мол болады.
Өмір сүру барысында жеке адамның ішкі құрылымдары сапалық өзгерістерге түсіп отырады. Даму барысында темпераменттің бір белгісінің әлсіреп, екіншісінің күшеюі, осының салдарынан мінез-құлықтың кейбір жақтарының өзгеріске ұшырап отыруы да ықтимал.
Темпераменттердің адам психикасынан алатын орнын топырақтың өсімдікке тигізетін әсерімен салыстыруға болады. Өйткені темперамент — адамның табиғи жағын көрсететін басты белгілерінің бірі. Әйтсе де темперамент адам психологиясының бүкіл мазмұнын көрсете алмайды. Өмір сүру барысында біртіндеп қалыптасып отыратын адамның дүниетанымы мен сенімі, қызығуы мен қажеті, мұраты мен талғамы, оның темпераментіне тәуелді емес.
Адамның темпераменті психикалық әрекетінің көрінуіне сырттай із қалдырғанмен, ақыл-ойының дамуына ешқандай әуелі әсер ете алмайды деген қағиданың бірден-бір дұрыстығын меланхолик темпераментіндегі оқушылардың өмірінен жақсы көруге болады. Осы айтылғандардан темпераменттердің қандай болмасын тәрбиенің ықпалы мен қалыптасып отыратындығы, тіпті меланхоликтердің өзін ерік-жігері күшті, мінезді ұжымның бағалы мүшесі етіп тәрбиелеуге болатындығы байқалады.
Әдебиеттер тізімі
1. Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. Алматы -2002.
2. Зимняя И.А. Педагогикалық психология. Оқулық.Алматы-2005.
3. Намазбаева Ж.И., Психология, оқулық Алматы-2005.
4. Алдамұратов А. Жалпы психология,Алматы,1996.
5. Тәжібаев Т. Жалпы психология. Алматы 1993
Достарыңызбен бөлісу: |