әр түрлі са-яси, мәдени, экономикалық т.б.
қарым-қатынас жасайды. Бұл халықтардың,
олардың тілдерінің араласуына, бір-біріне әсер
етуі-не ықпал жасайды. Осыған байланысты
лингвистер тілдер қарым-қатынасының
негізінен үш түрлі көрінісі байқалатынына назар
аударады:
Тілдердің қатар өмір сүруі
Тілдердің тоғысуы
Тілдердің араласуы
Тілдердің қатар өмір сүруі
дегеніміз не?
Тілдердің қатар өмір сүруі дегеніміз
– бір мемлекет
аумағында өзара аралас өмір сүріп жатқан немесе
көршілес жатқан мемлекеттердегі тілдердің ұзақ
замандар бойы бір-біріне үнемі, тұрақты түрде әсер етуі,
ықпал жасауы.
Сондай қарым-қатынас нәтижесінде ол тілдердің
дамуын-да, олардың жалпы фонетикалық, лексикалық,
грамматикалық құрылысында ортақ жайлар пайда
болады.
Бұлардан «туысқан тіл-дер» немесе «тілдер одағы»
сияқты жақын, ортақтық мәселелері туындайды.
Тілдердің араласуы дегеніміз Не?
Тілдердің араласуы дегеніміз
– белгілі бір тарихи кезеңде
екі тілдің қарым-қатынасқа түсіп, бір-біріне әсер етуі де,
кейіннен бір-бірінен қайта ажырап, әрқайсысының өз
даму жолына түсуі, өз бетімен өркендеуі.
Айталық, VII-XII ғғ. арабтар маңайындағы елдердің
бірсыпырасын жаулап алды. Бұл кезеңде, бес ғасырдай
уақыт аралығында араб және парсы тілдері айтарлықтай
дәрежеде араласты. Қазіргі кезеңде парсы тілінің даму
жолын дәлірек, жете түсіну үшін араб тілін білу керек.
Мұндай жағдай түрік тілі мен болгар тілдерінің, корей
және қытай тілдерінің араласуын-да болған.
Мысалы, корей лексикасының 75 пайызы қытай сөзі,
ағылшын лексикасының 60-70 пайызы латын сөздері.
Мұндай про-цесс қазақ, орыс тілдерінен де байқалады.
|
