Тыныс алу процесі перифериялық жүйке жүйесінің (ПНС) бағыты бойынша жүргізіледі. ПНС-ның автономды жүйесі тыныс алу сияқты еріксіз процестерді бақылайды. Мидың мидың меңдайшасы тыныс алуды реттейді. Медулладағы нейрондар тыныс алу процесін бастайтын қысымды реттейтін диафрагма мен аралық бұлшықеттерге сигналдар жібереді. Медулла тыныс алу орталықтарында тыныс алу жылдамдығын басқарады және қажет болғанда процесті тездетеді немесе баяулатады.Өкпенің, мидың , қан тамырларының және бұлшықеттің сенсорлары газдың шоғырлануындағы өзгерістерді және бұл өзгерістердің тыныс алу орталығын ескереді. Ауа ағындарындағы датчиктер түтін, тозаң немесе су сияқты тітіркендіргіштердің болуын анықтайды. Бұл датчиктер тітіркендіргіштерді шығарып тастау үшін жөтелуді немесе шағуды тудыру үшін тыныс алу орталықтарына жүйке сигналдарын жібереді. Тыныс алуды бас миының кортексінен ерікті түрде әсер етуі мүмкін. Бұл өз еркіңізбен тыныс алу жылдамдығын тездетуге немесе тыныс алуыңызға мүмкіндік береді. Алайда, бұл әрекеттер автономды жүйке жүйесі арқылы анықталуы мүмкін.
Тыныс алу мүшелерінің ауруларына тұмаудан басқа — ауатамыр мен өкпенін қабынуы, тыныс демікпесі, туберкулез және т.б. Жатады.
Тыныс алу мүшелерінің ауруларына тұмаудан басқа — ауатамыр мен өкпенін қабынуы, тыныс демікпесі, туберкулез және т.б. Жатады.
Кең тараған ауру түрлері
Өкпенің қабынуы
Аурудың кең тараған түрі. Организмге ауру, тудыратын микробтар түскенде және суық тигенде, өкпе қабынады. Өкпе қабынғанда дене қызуы 39,4-40 градуска дейін көтеріледі, жөтел пайда болады, бүйірі шаншиды. Адам жөтелгенде, түшкіргенде шаншу күшейеді, жиі-жиі тыныс алып, ентігеді. Мүндайда адамның екі беті қызарып, несептің түсі сарғыштанып, аз бөлінеді.
Туберкулез
Туберкулез ауруын туғызатын кох таяқшасы бактериясы. Ол түшкіргенде, сөйлегенде 1—2 метрге дейін сілекейімен шашырап, микробы ауаны ластайды. Cay адам тыныс алганда, бұл микроб мұрын қуысына енеді де, сол арқылы өкпеге түсіп, оны зақымдайды. Науқас адам әуелі аздап жөтеледі де, одан соң қаны азайып, жүдейді, тамаққа тәбеті шаппай, ұйықтағанда терлей береді. Дене кызуы кешке карай 37—37,5 градусқа дейін көтеріледі. Туберкулез таяқшасы наукастың ас ішетін ыдысынан, сүлгісінен, тесек орнынан да жүғады. Таяқшаның ауру туғызуы сау адамның организміне байланысты. Егер микробқа қарсы күресетін күш, яғни имму¬нитет пайда болса, онда оның әрекетінен денсаулық бүзылмайды. Науқас адам жөтелгенде, түшкіргенде аузын және мұрнын қол орамалмен жауып, микробтын ауаға таралуына жол бермеуі кажет. Ауруды дәрігер ғана емдей алады.
