Тұлғааралық қабылдау әсерлері. Қарым-қатынастағы перцепция анықтамасы
жүктеу/скачать 15,14 Kb.
|
7 семинар
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Қарым-қатынастың перцептивті механизмдері: эмпатия, идентификация, децентрация, аттракция, толеранттылық, рефлексия, кері байланыс.
- 3.Тұлғааралық өзара әрекеттесу кеңістігі.
|
Тұлғааралық қабылдау әсерлері. 1. Қарым-қатынастағы перцепция анықтамасы. Қарым-қатынастың перцептивті жағы. Тұлғааралық қарым-қатынастың пайда болуы және табысты іске асырылуы, егер де қатысушылар арасында өзара түсініктік болғанда ғана мүмкін. Өзара түсіністіктің болуы, бір жағынан, басқаның мақсат-мүддесін, мотивтерін, бағдарын түсіну, екіншіден түсіну ғана емес, сол мүдде, мотивтер, бағдарды қабылдау, бөлісу түрінде көрінеді. Осы екі жағдайда да қарым-қатынасқа түсушінің басқа адамды қабылдауының маңызы өте зор, яғни қарым-қатынастың үшінші құрамды бөлігі перцептивті жағы туралы айтылып отыр. Қарым-қатынастың перцептивті аспектісі дегеніміз – адамның адамды қабылдауы, түсінуі және бағалауы. Әлеуметтік психологияда әлеуметтік перцепция ұғымы кең мағынада: перцептивті процестердің әлеуметтік детерминантасы (себептері) деп қолданылады. Бұл терминді 1947 ж. алғаш енгізген Дж. Брунер. Бірақ әлеуметтік перцепцияға адамды адамның қабылдауы жатады, тек әлеуметтік перцепция онымен шектеліп қоймайды. Қарым-қатынас туралы сөз қозғағанда, жалпы әлеуметтік перцепция туралы емес, соның ішіндегі жеке адамаралық перцепция, жеке адамдардың өзара қабылдауы туралы айтылады. Сонымен бірге адамдардың «қабылдауы» деген термин де онша дәл емес, бұл жағдайда адамдардың бір бірін тануы, түсінуі деген ұғым тұрғысында қарастырылып отыр. Перцепция – адамның сыртқы белгілерін қабылдау, оны жеке тұлғалық психологиялық сипаттамаларымен сәйкестендіру, талдап түсіну, соның негізінде келешектегі іс-әрекеттерін болжау деген пікірге жақын. 2. Қарым-қатынастың перцептивті механизмдері: эмпатия, идентификация, децентрация, аттракция, толеранттылық, рефлексия, кері байланыс. Эмпатия — эмоциялық түсіну, өзгенің ішкі жагдайын оз ссзімдері арқылы қабылдап білу. Эмпатияның негізіндс жатқан жуйт — озгенің ішінде не болып жатқанын, ол не сезіп түрганын, дуниені калай бағалайтынын дүрыс елсстетіп білу. Эмпатиясы жогары дамыған адамның айырмашылығы — бір оқиганы әр адам ортурлі қабылдайтынын, солай қабыддауға мүмкіндігі, құқығы бар екенін мойывдауында. Эмпагия, ортақтасу серігімен эмпатиялык, қарым-қатынас қуру — педагогтардың, психологгардың, әлеуметтік қызметкерлердің маңызды косіби қасиетінің бірі. Идентификация -езгенің орнына өзін қойып, оның ішкі дүниесін түсіну, озгені тану тәсілі, өзін өзгеге үқсату. Идентификациялану барысында өзгенің қүндылықтары, мінез-қүлықтары, әдетгері өз бойына сіңіріледі. Идентификация жасөспірімдергс тән құбылыс. Децентрация-ойлаудың сипаттамасы, адамның объектіге деген әртүрлі көзқарастарды көру қабілеті. Басқаша айтқанда, адам объектіні немесе құбылысты тек өз позициясынан ғана емес, басқа адамның позициясынан да қарастырады. Бұл терминді психологияға жан Пиагет балалардың ойлауының дамуын сипаттау үшін енгізді. Орталықсыздандыру ойлаудың эгоцентризмін жеңудің нәтижесі болып табылады және 11-12 жасқа қарай қалыптасады. Аттракция — озгені танып білудің ерекше түрі, ол озгеге қатысты түрақты жылы сезім қалыптастыруга негізделген. Ортақтасу серігіи жақсы түсінуге, оған қарай достық не сүйіспеншшк сезімдеріне негізделген қарым-қатынас себепкер болуы даусыз. Толеранттылық (лат. tolerantia — төзімділік, көнбістік) — басқа ойға, көзқарасқа, наным-сенімге, іс-әрекетке, әдет-ғұрыпқа, сезім-күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу қасиеті. Толеранттылық — адам құқығы мен бостандығы, плюрализммен қатар негізі демократиялық принциптердің бірі болып есептеледі. Толеранттылық — қоғамның жалпы және саяси мәдениетінің деңгейінің көрсеткіші. Рефлексия (лат. reflexio - кейінге қаралу, назар аудару) - бұл дегеніміз субъектің өзіне және өзінің санасына назар аударуды, атап айтқанда, өзінің жеке белсенді өнімдеріне, және соның барлығына кішкене де болса қайта қарастыруды білдіреді. Кері байланыс – бұл әрекеттің авторына саналы түрде жауап беру немесе оны реттеу үшін әрекет ету. «Сіз жеткіліксіз» немесе байланыс үзілген – «кері байланыс» сөзі. «Бұл сізбен жақсы!» Поцелуем немесе сөйлем. – Сондай-ақ кері байланыс. Жұмыста табыс үшін ақшалай сыйақы немесе жасалмаған бизнес үшін айыппұл да қызметкерге басқару кері байланысты нұсқасы болып табылады. Кері байланыс бір жақты және көлемі, тиімді немесе жоқ, оң немесе теріс, коммуникативтік және мінез-құлық, терең және беткей болуы мүмкін. 3.Тұлғааралық өзара әрекеттесу кеңістігі. Қарым-қатынастың бірлескен іс-әрекетпен байланысы айқын көзге түседі. Бірақ, қарым-қатынас бірлескен іс-әрекеттің бөлігі, бір қыры, аспектісі болып табыла ма немесе қарым-қатынас пен іс-әрекет – екі дербес, тең құқылы процесс пе деген сұрақ туындайды. Бірлескен іс-әрекетте адам қажет болған жағдайда басқа адамдармен бірігуі, олармен қарым-қатынас жасауы, яғни байланыс орнатуы, өзара түсіністікке қол жеткізуі, қажет ақпаратты алуы, жауапты хабарлауы және т.с.с. тиіс. Бұл жерде қарым-қатынас іс-әрекеттің бөлігі, бір қыры ретінде, оның маңызды ақпараттық аспектісі ретінде, коммуникация ретінде (бірінші түрдегі қарым-қатынас) болады. Алайда, коммуникация ретіндегі қарым-қатынастан құралатын іс-әрекет процесінде белгілі бір зат жасай отырып (прибор құрастыру, ойын айту, машина құрастыру және т.с.с.) адам тек осымен ғана шектелмейді; жасалған зат арқылы өзін, өзінің ерекшеліктерін, өзінің индивидуалдығын басқа адамдарға «трансляциялайды», өзін басқа адамдарда жалғастырады. Тұлғааралық қатынаc - практик психологтың психодиагностикалық жұмысының пәні ретінде. Практикалық психологтың тұлғааралық қатынас және қарым-қатынас мәселесін психодиагностикалау жұмысы - кәсіби іс-әрекеттің күрделі саласы. Біріншіден, тұлғааралық қарым-қатынас саласының өзі кең ауқымды, яғни адамның жекеден әлеуметтікке дейінгі аспектілерін қамтиды. Адам жалғыздықта қалғанда да өзгелерге, маңызды бағалауларға сүйенетініне келіспеуге болмайды. жүктеу/скачать 15,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|