Сөйтіп, сүйек онтогенезі филогенездік даму кезеңдерін қайталайды, яғни даму процессінде қаңқа 3 түрлі кезеңнен өтеді: - Дәнекер тінді (жарғақты)
- Шеміршекті
- Сүйекті
Сүйектердің жіктелуі - І. І. Түтікті сүйектер
- Ұзын(тоқпан, сан) қысқа (алақан, табан,фалангалар)
- Кемікті және тығыз заттан түзіледі
- ІІ. Кемікті сүйектер
- Ұзын (қабырғалар, төс) қысқа (омыртқалар, білезік, тілерсек)
- тобық
- (patella,бұршақ тәрізді сүйек) ІІІ. Жалпақ сүйектер
- Бас қаңқасының сүйектері (маңдай, төбе) Белдеу сүйектері
- (жамбас,жауырын)
- ІV. Аралас сүйектер
- Бас қаңқасы негізінің сүйектері, бұғана
- І- ауалы сүйек, ІІ-ұзын түтікті, ІІІ-жалпақ сүйек,
- ІV-кемікті сүйек (қысқа), У-кемікті сүйек
Сүйектердің пішіні мен құрылысының өзгергіштігі әлеуметтік және биологиялық факторлармен негізделген. - Әлеуметтік факторлар: өмір сүру ортасы және жағдайы, тамақтану, дене тәрбиесі, мамандық, спорт (Мыс:.шофер және балетте билейтіндер – табан сүйектерінің айырмашылығы, спортсмендер т.б.)
- Биологиялық факторлар: онтогенездік даму жағдайы (анасының ден саулығы), туылғаннан кейінгі нерв жүйесі және эндокрин бездерінің жағдайы(гипофиз, қалқанша безі т.б.), ұлты, жынысы, жасы.
Адам денесінің жас шамасына байланысты ерекшелігі Адамның дене бітімінің үш түрі болады (факторлар әсерінен) - А. Астеник – долихоморфты
- Б. Нормостеник – мезоморфты
- В. Гиперстеник - брахиоморфты
Дене бітімінің жыныстық ерекшеліктері Ағзалардың (бөліктерінің) кеңістіктегі орналасуын анықтау үшін: Анатомиялық жазықтықтар, біліктер (остер) және адамның тексеру кезіндегі қалпы қолданылады Анатомиялық терминдер: адам организмінің құрылысын бүкіл дүниежүзінде бірдей (біркелкі) оқу мақсатында құрастырылған - Анатомиялық терминдер Базель және Париж (1955ж) халықаралық анатомиялық номенклатура бойынша оқытылады.
- Жазықтықтарға сәйкес анатомиялық терминдер түзіледі: Мыс. Фронталді: anterior, posterior - ventralis, dorsalis ;
- Горизонталді: superior, inferior ж.т.б.
Қорытынды - Қорыта келе, дұрыс ұйымдастырылған дене шынықтыру жаттығулары сүйектің дамуына зияны жоқ, керісінше сүйек мықты болып нәтижесінде сүйектің жабыны қататяды. Дұрыс ұйымдастырылмаған жаттығулар тірек аппаратына жүк түсіруі мүмкін. Бір жаққа ғана бағытталған жаттығулар да қаңқаның дефорфизіміне әкеп соғуы мүмкін. Дене шынықтыру сүйектерді қатайтады да бұлшықет корсетін қалпына келтіріп, нәтижесінде дұрыс қалыптасқан омыртқа жотасы пайда болады.
- Иваницкий М. Ф. Адам анатомиясы – М., 1985.
- Привес М. Г. Адам анатомиясы – М., 1985,1974.
- Ракышев А. Р. Адам анатомиясы. Алматы 2006 ж.
- Сапин Б. Р., Билич Г. Л. Адам анатомиясы - М. 1989.
- Керимбаев Б. М. Адам анатомиясы – А., 1992.
- Куперина М. М., Воккен Г. Г. Адам анатомиясы бойынша атлас – М., 1979.
- Адам анатомиясы 2 томдық./ под. ред. М. Р. Сапина – 1987.
- Синельников Р. Д. Адам анатомиясының атласы. Т.1, - М. 1996. Т.2, - М. 1973. Т.3, - М. 1974.
Достарыңызбен бөлісу: |
