9.4.3.2 -көмірсутектердің және олардың туындылары: спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары, көмірсулар, аминқышқылдарының жіктелуін білу
Білу және түсіну
1
1
КДЖ
3
8
9.4.3.5-органикалық қосылыстардың негізгі кластары: алкандар, алкендер, алкиндер,арендер,спирттер,альдегидтер,
карбонқышқылдары, аминқышқылдары үшін IUPAC номенклатурасын қолдану
Қолдану
9.4.3.3 – функционалдық топ түсінігін, берілген класс қосылысының химиялық қасиеттерін анықтайтын топ
ретінде түсіндіру
Білу және түсіну
1
2
КДЖ
1
9.4.3.6 изомерия құбылысын білу және
Көмірсутектер құрылымдық изомерле- рінің формулаларын құрастыру
Қолдану
1
3
ТЖ
2
9.2.3.4-газтектес заттардың молекулалық формуласын салыстырмалы тығызд пен элементтердің массалық үлестері
арқылы анықтау
Қолдану
1
4
ТЖ
5
2
12
9.4.3.7- алкандардың химиялық
қасиеттерін сипаттау және оны реакция теңдеулерімен дәлелдеу
Қолдану
1
5
ТЖ
1
1
9.4.3.10 -этен мысалында алкендердің
химиялық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу;
Қолдану
1
6
ТЖ
5
4
9.4.3.13 -этин мысалында алкиндердің
химиялық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидратация, галогендеу, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу;
Қолдану
9.4.3.11-полиэтилен мысалында
полимерлену реакциясының механизмі мен полимерлердің құрылымының ерекшеліктерін түсіндіру;
Қолдану
1
7
ТЖ
3
3
9.4.3.15-құрамында көміртек бар
қосылыстардың отын ретінде пайдалану мүмкін екендігін білу және альтернативті отын түрлерін зерттеу, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін атау;
Жоғары деңгей дағдылары
1
8
ТЖ
5
2
9.4.3.19 -спирттердің жіктелуін, метанол
мен этанолдың қолданылуын,этанолдың алынуын білу және қасиеттерін
түсіндіру;
Қолдану
1
9
ТЖ
3
2
5
9.4.3.22–карбон қышқылдарының
құрамын білу және сірке қышқылының
химиялық қасиеттері мен қолданылуын сипаттау;
Білу және түсіну
1
10
КДЖ
1
1
9.4.3.29 – нәруыздың биологиялық
маңызы мен қызметін түсіндіру;
Қолдану
1
10
ТЖ
3
2
Барлығы
25
25
«Химия» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудыңтапсырмаларының үлгісі
4. Есеп: Құрамында көміртектің массалық үлесі 81,8%, сутектің массалық үлесі 18,2% болатын, сутек бойынша салыстырмалы тығыздығы 22-ке тең көмірсутектің молекулалық формуласын анықтаңдар. [2]
5. Метан - алкандар класының қарапайым өкілі. Отын ретінде тұрмыста және өндірісте пайдаланатын табиғи газ құрамында кездеседі. Метанның жану реакциясын жазыңыз [1]
СН4 + О2 = _______ + ________
6. Алкен және алкин қанықпаған көмірсутектерге жатады, екеуі де галогендермен реакцияға түседі.
а) Алкен мен алкиннің қарапайым қосылысының формуласын жазыңыз және оларды атаңыз. [1]
b) Төмендегі сурет бойынша алканды алкеннен және алкиннен (қанықпаған көмірсутектерден) қалай ажыратуға болады? Жауабыңызды түсіндіріңіз. [1]
с) Кез келген алкен мен алкиннің бром суымен әрекеттесу реакция теңдеулерін жазыңыз. [2]
СН2 = СН2 + Br2 = ___________
СН2 ≡ СН2 + Br2 = ___________
7. Алкендердің құрамында қос байланыс болғандықтан, полимерлену реакцияларына оңай түседі. Этеннен полимерлену реакциясын жазыңыз және түзілген полиэтиленнің қолданылуына мысал келтіріңіз. [3]
а) Реакция теңдеуі:
b) Мономер, полимер сөздердің мағынасың тұсіндір:
с) Қолданылуы:
8. Елімізде биоотын өндірісі қарқынды дамып келеді. Биоотын–биологиялық қалдықтардықайта өңдеу арқылы биологиялық шикізаттан алынған отын. Биоэтанол–биоотынға жатады. [2]
Берілген суретке қарап биоотынның артықшылықтары мен кемшіліктерін сипаттаңыз?
Артықшылықтары:
Кемшіліктері:
9. Этанолды зертханада гидратация әдісі арқылы алады. [2]
а) Реакция теңдеуін жазыңыз:
СН2 = СН2 + Н2О = ___________
b) Этанолдың қолданылуына мысал келтіріңіз.
10. Сірке қышқылдың формуласың жазып, қолданылуына мысалкелтіріңіз. [1]
11.Нәруыз адам ағзасына аса қажет қоректік зат. [2]
а) Нәруыздың қызметі қандай?
b) Нәруызға бай тағам түрлеріне үш мысал келтіріңіз.
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
1
Қосылыстардың классы
Жалпы формула
Заттардың формулалары
Атауы
алкан
СnH2n+2
С5H12
пентан
алкен
СnH2n
С3H6
пропен
алкин
СnH2n-2
С2H2
ацетилен
Спирт
R-OH , (СnH2n-1OH)
C4H9OH
бутанол
Альдегид
CH3 СOH
этаналь
Карбон қышқылы
R-СОOH
CH3 СОOH
Сірке кышқылы
Аминқышқыл
H2N-CH2-COOH
Аминсірке қышқыл
4
әрбір дұрыс үш жауап үшін бір ұпайдан
2
Берілген кластың тән химиялық қасиеттерін анықтайтын атомдар жиынтығы. Мысалы – ОН, , - СООН т.б.
2
Дұрыс жауап мағынасы жағынан ұқсас деп саналады.
3
СН3 − СН − СН3 - 2 метил пропан
׀
СН3
2
4
Берілгені: w (С) = 81,8%
w (H) = 18,2%
D (сутек) = 22
Т/қ: СхНу =?
Шешуі: 1. (С×Нy) = D (сутек) * Мr (Н2) = D (сутек) * 2 = 22 *2 = 40
2.
3. Қарапайым формуланы жазыңыз: C3H8.
Тексеріңіз: Mr (C3H8) = 44, сондықтан C3H8 - бұл нақты формула - пропан
а) С2Н4 – этен; С2Н2 – этин (ацетилен)
b) Алкен және алкин (қанықпаған көмірсутектерден) бром суын түссіздендіреді, ал алкан өзгеріске ұшырамайды. Бұл қанықпаған көмірсутектер үшін сапалы реакция
с) СН2 = СН2 + Br2 = СН2 Br − СН2 Br
СН2 ≡ СН2 + Br2 = СН2 Br= СН2 Br
1
1
2
7
а) n СН2 = СН2 = ( - СН2 = СН2 - )n b) Мономерлер - бұл атомдар, атомдар тобы немесе кіші молекулалар, Полимерлер - бұл молекулалары көптеген бірдей «бірліктер» - мономерлерден тұратын заттар.
с) Пластмасса, полиэтилен, парфюм, ыдыс жасауда
1
1
1
8
Артықшылықтары
Кемшіліктері:
Атмосфераны ластамайды, қоршаған ортаға аз көміртек бөледі, жану өнімі СО2 және су. Бұл экологиялық отын.
Пайдалануға қолайсыз, алу үшін көп энергия қажет, жылу беруі төмен
2
9
а) СН2 = СН2 + Н2О = СН3 − СН2ОН b) Медицинада дәрі-дәрмек жасау үшін, спирттік ішімдік жасауда. Еріткіш ретінде қолданады
1
1
10
CH3 СОOH – формуласы.
Сірке қышқылы еріткіш сияқты дәрілік және хош иісті заттарды шығару үшін (мысалы, целлюлоза ацетаты, ацетон өндірісінде), 3-9% судағы ертіндісі тағамдарғадәм беру үшін қолданылады
1
кез келген дұрыс жауап қабылданады
11
а) Нәрузы организмдер тіршілігінде олардың құрылысы дамуы мен зат алмасуына қатысуы арқылы әртүрлі және өте маңызды қызмет атқарады.
b) Жаңғақ, бұршақ, ет, жұмыртқа
