Түрлі аурулардың диагностикасы

- аурушаңдық, туу, орташа өмір сүру ұзақтығы көрсеткіштерін есептеу;

- түрлі аурулардың диагностикасы;

- науқас туралы барлық деректерді тиімді өңдеу: оның өсуі, салмағы, талдау нәтижелері;

- қарапайым кардиограмманы сауатты оқу;

- пульстік қысымды есептеу

- ұпайлар мен т. б. дұрыс таңдау.

Зерттеудің мақсаты: математиканы медицинада қолдану мүмкіндігін қарастыру. Жүректің алғашқы өзіндік диагностикасында математиканы қолдану мүмкіндігін қарастыру.

Зерттеу нысаны-спортпен айналысатын мектеп оқушылары.

Міндеттер:

1.Математиканың мәнін ашу

2.Қазіргі медицинадағы математиканың маңыздылығын көрсету

3.Оқушыларды математикадан оқуға қызығушылығын арттыру

4.Спортпен тұрақты шұғылданатын оқушылар тобының жүрек жағдайына зерттеу жүргізу;

Жобаның өзектілігі оқушылардың денсаулығын сақтау қажеттілігімен байланысты. Өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығында айтарлықтай ауытқулар бар. Бүгінгі күні әрбір бесінші оқушының созылмалы ауруы бар. Бұл тақырып жүрек қызметінің проблемасына жеке бетпе-бет келгенін қызықтырды. Медицинада математика қажет пе? Біз біздің мектептің оқушылары арасында сауалнама өткіздік.

Сауалнама

Қорытынды: 8-сыныпта оқитын балалар математика медицина саласында жарамсыз деп санайды. Ал 10, 11 сынып оқушылары кері ойлайды: медицина қызметкерлерін кәсіби даярлаудағы математикалық білімнің рөлі өте зор.

Математика-барлық нақты жаратылыстану негізі

Көрнекті итальяндық физик және астроном Галилео Галилео Галилей "табиғат кітабы математика тілінде жазылған"дейді. Екі жүз жылдан кейін Иммануил Кант"барлық ғылымда математиканың қаншама ақиқаты бар" деп мәлімдеген. Ұлы ғалымдардың келтірілген сөздері математиканың адам өмірінің барлық салаларындағы рөлі мен мәні туралы толық түсінік береді.

Медицинада қолданылатын математикалық әдістер

Математика барлығына қажет. Сондай-ақ дәрігерлер де, кем дегенде өарапайым кардиограмманы сауатты оқу үшін . Математика негіздерін білмей компьютерлік техникада доктар болуға, компьютерлік томография мүмкіндіктерін пайдалану қиынға соғады.

Медицинада қандай математикалық әдістер қолданылады?

Модельдеу-техникалық процесті жеделдетуге, жаңа процестерді игеру мерзімін қысқартуға мүмкіндік беретін басты әдістердің бірі. Сонымен, модельдеу-бұл объектілерді зерттеу әдісі, онда түпнұсқаның орнына (бізді қызықтыратын объект) эксперимент үлгіге (басқа объектіге) жүргізіледі, ал нәтижелер түпнұсқаға сандық түрде таратылады.

Статистика-жекелеген объектілерді емес, тұтас жиынтықтарды қозғайтын жаппай құбылыстар мен процестерді сипаттайтын деректерді жинау, өңдеу, талдау және түсіндіру әдістері туралы ғылым. Медициналық статистика халықтың денсаулығына неғұрлым айқындалған қазіргі заманғы проблемаларды шешуге бағытталуы тиіс. Бұл жерде негізгі проблемалар аурушаңдықты , өлім-жітімді төмендету және халықтың өмір сүру ұзақтығын арттыру қажеттігі болып табылатыны белгілі. Өлім, ауру себептерін, науқастардың медициналық мекемелермен байланысу жиілігі мен сипатын, мұқтаждарды қажетті түрлерімен қамтамасыз етуді әр жағынан сипаттайтын мәліметтер жан-жақты жүргізілуі тиіс.

Әрбір медицина қызметкерінің математикалық білімі

* Пайызды анықтау және табу

жүзден бір бөлік пайыз деп аталады

* Көлем шаралары

1л =1 дм3

1 дм3 = 1000 см3

1 м3 = 1 000 000 см3

1 м3 = 1000 дм3

1мг = 0,001 г

1г = 1000 мг

* Грамм үлесі

0,1 г = дециграмм

0,01 г = сантиграмм

0,001 = миллиграмм

0,0001 = децимиллиграмм

0,00001 = сантимиллиграмм

0,000001 = промиллдер немесе микрограммалар

* Қасық миллилитр саны

1 бет. л. = 15мл

1des.л. = 10мл

1ч. л. = 5мл

* Тамшылар

1мл су ерітіндісі-20 тамшы

1мл спирт ерітіндісі-40 тамшы

1мл спирт-эфир ерітіндісі-60 тамшы

* Антибиотиктерді стандартты өсіру

100 000 ЕД -0,5 мл ерітінді

0,1 гр-0,5 мл ерітінді

Медицинада математиканың нақты қолданылуы

Антибиотиктерді өсіру

Егер қаптамада еріткіш көзделмеген болса, онда антибиотикті 0,1 гр ұнтаққа еріту кезінде 0,5 мл ерітінді алады. Осылайша, өсіру үшін:

- 0,2 г 1 мл ерітінді қажет;

- 1г 5 мл ерітінді қажет.

Антропометриялық индекстер

Емшектегі баланың тамақтану мөлшері тәулігіне көлемді әдіспен есептеледі: 2 аптадан 2 айға дейін – дене салмағының 1/5, 2 айдан 4 айға дейін – 1/6, 4 айдан 6 айға дейін-1/7. Тамаққа бір реттік қажеттілікті анықтау үшін тамақтың тәуліктік көлемі азықтандыру санына бөлінеді. Дене массасын мына формула бойынша анықтауға болады: мдолж = мо + айлық қосылымдар, мұнда mo – туу кезіндегі салмақ. Айлық қосылымдар бірінші айда 600 г, екінші айда – 800 г және әрбір келесі айда алдыңғы айдан 50 г кем.

Баланың калорияға деген қажеттілігін ескере отырып, калориялық әдісті қолдана отырып, тамақ көлемін есептеуге болады. Жылдың бірінші тоқсанында бала 120 ккал/кг, төртіншісінде – 105 ккал/кг алуға тиіс. Мысалы, 1 айлық баланың салмағы 4 кг және 480 ккал / тәу қажет. Тағамның тәуліктік көлемі 480 ккал х 1000 мл : 700 ккал = 685 мл.

Балалар массасының қосуын есептеу.

Шамамен негізгі антропометриялық көрсеткіштерді есептеуге болады. 1 жастағы баланың салмағы 6 ай (8200-8400 г) баланың дене салмағына тең.

Бір жылдан кейінгі балалардың салмағы 5 жастағы баланың салмағына (19 кг) минус 2 кг, не одан кейінгі әрбір балаға 3 кг қосу тең.

Балалардың өсуінің қосылымын есептеу.

Дененің ұзындығы бір жылға дейін ай сайын артады

I тоқсанда 3-3, 5 см,

II-2,5 см,

III-1,5 см,

IV - 1 см.

Бір жылдан кейінгі дене ұзындығы 8 жылдағы дене ұзындығына тең (130 см) әрбір жетіспейтін жыл үшін минус 7 см не әрбір асатын жыл үшін плюс 5 см.

Математикалық есептеулер

Есеп №1: шок индексі тамыр соғуының систолалық қысымға қатынасына тең. Егер пульс – 100, ал систолалық қысым-80 болса, шок индексін анықтау

Шешім: шок индексін анықтау үшін тамыр соғуының мәнін систолалық қысым мәніне бөлу қажет:

Жауап: шок индексі 1,25 тең

Есеп № 2: нәрестелер салмағының қалыпты жағдайда 10% - ға дейін физиологиялық кемуі. Бала 3.500 салмақпен дүниеге келді,ал үшінші тәулікте оның салмағы 3.300 құрады. Салмақ жоғалту пайызын есептеу.

Шешімі: ол үшін міндетті формуланы қолданамыз.

Үшінші тәулікте салмақ жоғалту 3500-3300=200 грамм. 200г қанша пайызы 3.500-ден табамыз, бұл үшін формуланы қолданамыз (2)

Жауап: қалыпты массаның физиологиялық кемуі және 5,7 құрады%

Есеп №3: баланың туу кезіндегі салмағы 3300 г., үш айда оның салмағы 4900 г.құрады.

Шешім: 10-20% салмақ тапшылығы кезінде I дәрежелі Гипотрофия, II дәрежелі – 20-30%, III дәрежелі – 30% артық.

1) алдымен бала 3 айда қанша салмақ керек екенін анықтаймыз, ол үшін бала туған кезде салмағы ай сайынғы толықтыруларды қосамыз, яғни.

г

2) тиісті салмақ пен нақты салмақ арасындағы айырмашылықты анықтаймыз (яғни салмақ тапшылығы):

3) қандай пайызды анықтаймыз, масса тапшылығын құрайды, ол үшін формуланы қолданамыз (2)

Жауап: I дәрежелі Гипотрофия және 10,9% құрайды.

Есеп №4: бала 51 жасында дүниеге келді.

Шешім: Өсім әрбір айы үшін өмірінің бірінші жылын құрайды : I тоқсан (1-3 ай.) әр ай үшін 3 см-ден, II тоқсан (3-6 ай))- 2,5 см, III тоқсан (6-9 ай))- 1,5 см және IV тоқсан (9-12 ай)) – 1,0 см.

Бір жылдан кейін баланың өсуін мына формула бойынша есептеуге болады:

мұнда 75-1 жастағы баланың орташа өсуі, 6 – орташа жылдық үстеме, n-баланың жасы.

Баланың 5 айда өсуі: 51+3*3+2*2,5= 65 см

5 жастағы баланың өсуі: 75+6*5=105 см

Есеп №5: бала салмағы 3900г. 6 ай, 6 жыл, 12 жаста қандай салмақ болуы керек?

Шешім: бірінші жылдың әр айы үшін баланың дене салмағын арттыру.

10 жасқа дейінгі баланың дене салмағы килограммен мына формула бойынша есептеуге болады: m=10+2n, мұнда 10 баланың 1 жылдағы орташа салмағы, 2 – жыл сайынғы салмақ қосуы, n – баланың жасы.

10 жастан кейінгі баланың дене салмағы килограммен мына формула бойынша есептеледі : m=30+4(n-10), мұнда 30 – 10 жастағы баланың орташа салмағы, 4 – жыл сайынғы салмақ қосылымы, n – баланың жасы.

6 айда баланың салмағы: m=3900+600+2*800+750+700+650= 8200г.

6 жастағы баланың салмағы: m=10+2*6=22кг

12 жастағы баланың салмағы: m=30+4*(12-10)= 38 кг

Есеп № 6: 7 жастағы балада қан қысымы қандай болуы керек?

Шешім: бір жылдан кейін балалардағы артериялық ең жоғары қысымды В. И. Молчанов формуласының көмегімен анықтауға болады:, мұнда 80 – 1 жастағы баланың орташа қысымы (с.Б. ММ.).- құжат), - баланың жасы.

Ең аз қысым максимальді.

7 жастағы балада максималды қысым: мм. рт.ст

Есеп № 7: 7 жастағы балаға тәулігіне бөлінетін зәрдің мөлшерін анықтау.

Шешім: баланың бір тәулік ішінде бөлінетін несеп мөлшерін анықтау үшін мына формуланы қолдануға болады: , мұнда 600 – баланың бір тәулік ішінде 1 жыл бөлетін мл – дегі несеп мөлшері, 100 - жыл сайынғы қосымша, - баланың өмір сүру жылдарының саны.

7 жастағы бала тәулігіне: 600+100(7-1)=1200 мл.

Есеп № 8. Шприцтің бөлу бағасын анықтаңыз, егер ойық конусынан "1" санына дейін - 10 бөлініс болса.

Шешім: шприцтің бөліну бағасын анықтау үшін "1" санын 10 бөлу санына бөлу қажет.

Жауап: шприцтің бөліну бағасы 0,1 мл-ге тең.

Ерітінділерді ерітуге арналған міндеттерді шешу үшін Формула

(концентрацияланған ерітіндіден аз концентрацияланған)

1 әрекет:

мл көп концентрацияланған ерітіндінің мөлшері (оны еріту қажет))

мл-де қажетті көлем (оны дайындау қажет)

- концентрациясы аз концентрацияланған ерітіндінің (алу қажет))

- концентрацияланған ерітіндінің концентрациясы (Сұйылтатын)

2 әрекет:

Қажетті көлемге дейінгі су (немесе сұйылтқыш) = немесе су (ad) ( )

Есеп№10. Ампициллин құтысында 0,5 құрғақ дәрілік зат бар. 0,5 мл ерітіндіде 0,1 г құрғақ зат болу үшін қанша еріткішті алу керек.

Шешім: антибиотикті 0,1 г құрғақ ұнтаққа еріту кезінде 0,5 мл еріткішті алады, демек, егер,

0,1 г құрғақ зат-0,5 мл еріткіш

0,5 г құрғақ зат-х мл еріткіш

біз аламыз:

Жауап: 0,5 мл ерітіндіде 0,1 г құрғақ зат болу үшін 2,5 мл еріткішті алу керек.

Есеп № 11. 10л 5% ерітіндіні дайындау үшін 10% хлорлы әктас ерітіндісін және суды (литрмен) қанша алу керек?

Шешім:

1) 100 г – 5г

(г) белсенді зат

2) 100 – - 10г

х % - 500г

(мл) 10% ерітінді

3) 10000-5000=5000 (мл) су

Жауап: 5000мл ағартылған хлорлы әк және 5000мл су алу керек.

Есеп № 12. Науқас дәрі-дәрмекті 1 мг-нан күніне 4 рет 7 күн ішінде, ал осы дәрі-дәрмекті қанша жазу керек ( есептеу граммен жүргізіледі).

Шешім: 1г = 1000мг, демек, 1 мг = 0,001 г.

Күніне қанша науқасқа дәрі қажет?:

4* 0,001 г = 0,004 г, демек, ол 7 күнге қажет:

7* 0,004 г = 0,028 г.

Жауап: бұл дәріні 0,028 г жазып беру керек.

Есеп № 13. Науқасқа 400 мың пенициллин енгізу қажет. Құты 1 миллион бірліктен. 1:1 ажырасу. Қанша мл ерітіндіні алу керек.

Шешім: 1:1 1 1 мл ерітіндіде 100 мың әрекет бірлігі бар. 1 пенициллин құтысы 1 миллион бірліктен 10 мл ерітіндіні ажыратады. Егер науқасқа 400 мың бірлік енгізу қажет болса, онда 4 мл алынған ерітіндіні алу керек.

Жауап: 4 мл алынған ерітіндіні алу керек.

Зерттеу бөлімі

Жүрек математикасы

Спортпен тұрақты шұғылданатын оқушылар тобының жүрек жағдайын және физикалық жүктемелердің жүрегіне әсерін зерттеу.

Казіргі кезде балаларды оқыту проблемасы бар. Бала 10-12 жаста қалыпты жүрекпен жаттығуға келеді. Содан кейін бұлшық тез өсіп, жүрек өсіп үлгермеген кезең басталады. Мұндай бала пульсте 200 сағат жүгіре алады. Ал кейін 13-16 жаста миокард дистрофиясы пайда болады. Не істеу керек?

Бастапқыда жүрекке зерттеу жүргізу керек, оның нәтижесі бойынша дәрігер тиісті жүктеме береді. Сонда ешқандай проблема болмайды, жүрек сақталады. Көлемі біртіндеп өседі, жүрек бұлшық етін қуып жетеді.

Біз спортпен шұғылданатын оқушылардың назарын осы мәселеге аудару туралы шешім қабылдадық. Математиканың көмегімен жүрек жағдайын алғашқы диагностикалаудың бірқатар тәсілдерін көрсету. Жүктемені мөлшерлеудің ең қарапайым тәсілі-ең жоғарғы және субмаксимальді пульсті анықтау.

Зерттеу үшін үнемі спортпен шұғылданатын оқушылар тобы таңдалды.

Ең жоғары рұқсат етілетін пульсті есептеу

Ең жоғары рұқсат етілген пульс-жұмыс істеп тұрған бұлшықеттермен оттегіні барынша пайдалану мүмкін болатын жүрек жұмысына сәйкес келетін Пульс жиілігі.

Белгілі қарапайым математикалық формула бар:

МП = 220-В, мұнда МП-ең жоғары пульс, В-жасы.

Субмаксимальды пульсті есептеу

Субмаксимальды пульс максималды 75% немесе 85% ретінде есептеледі.

СП = 0,75 х МП (жүрекпен проблемалары бар адамдар үшін),

СП = 0,85 х МП (жаттықтырылған және дені сау адамдар үшін).

Осылайша, біз субмаксимальды пульске сәйкес жүктемемен денсаулық үшін максималды әсер аламыз.

Яғни жүктеме субмаксимальды деңгейден аспайтын пульс беруі тиіс және ең жоғары рұқсат етілген деңгейге одан да жақындамауы тиіс. Әйтпесе, денсаулыққа үлкен зиян келтіріліп, кенеттен қайтыс болуы мүмкін.

Қос туындыны есептеу

Жүктеменің жеке көтергіштігін анықтау үшін физикалық жұмысқа қабілеттілікті анықтаудың тағы бір әдісі бар.

Қос жұмыс: ДП= П х АД: 100, мұнда

ДП-бұл екі жұмыс, П-1 мин Пульс жиілігі,

АҚ-систолалық артериялық қысымның шамасы.

Сау адам үшін ДП 250-330 шегінде субмаксимальды жүктеме кезінде болуы тиіс. Біз топ үшін қос туындыны есептейміз.

Осылайша, біз субмаксимальды пульске сәйкес жүктемемен денсаулық үшін максималды әсер аламыз.

Яғни жүктеме субмаксимальды деңгейден аспайтын пульс беруі тиіс және ең жоғары рұқсат етілген деңгейге одан да жақындамауы тиіс. Әйтпесе, денсаулыққа үлкен зиян келтіріліп, кенеттен қайтыс болуы мүмкін.

Қос туындыны есептеу

Жүктеменің жеке көтергіштігін анықтау үшін физикалық жұмысқа қабілеттілікті анықтаудың тағы бір әдісі бар.

Қос жұмыс: ДП= П х АД: 100, мұнда

ДП-бұл екі жұмыс, П-1 мин Пульс жиілігі,

АҚ-систолалық артериялық қысымның шамасы.

Сау адам үшін ДП 250-330 шегінде субмаксимальды жүктеме кезінде болуы тиіс. Біз топ үшін қос туындыны есептейміз.

Яғни, егер 20 приседаний пульстің ең аз өсуін тудырса, онда бұл жақсы жаттығу жүктемесінің қажеті жоқ. Керісінше, егер пульс екі есе аз болса, бұл жүктеме жоғары екенін білдіреді.

Ғылыми-зерттеу жұмысының қорытындысы

Математика өзінің табиғаты бойынша жалпыға бірдей және абстрактылы білім беретін болғандықтан, оны ғылымның барлық салаларында қолдануға болады және пайдаланылуы тиіс. Математиканы жалпы ғылымдарға жатқызуға болады.