Түсіндірме жазба
жүктеу/скачать 62,75 Kb.
|
БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІ ЖӘНЕ МӘНЕРЛЕП ОҚУ
- Бұл бет үшін навигация:
- 3 Пәннің тақырыптық жоспары мен мазмұны 3.1 Тақырыптық жоспар
- 1 бөлім. Балалар әдебиеті пәні туралы сүсінік
- 2 бөлім XIX ғасырдағы қазақ балалар әдебиетінің қалыптасуы
- 3 бөлім. 20 ғасырдың бас кезіндегі балалар әдебиеті
- 4 бөлім. 1917-1940 жылдардығы қазақ балалар әдебиетінің дамуы
- 5 бөлім. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті (1945-1945)
- 6 бөлім. Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі балалар әдебиеті (1949-60 ж.ж.)
- 7 бөлім. Қазіргі балалар әдебиеті
- 8 бөлім. Мәнерлеп оқу туралы жалпы ұғым
- 3.2 Пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны 1 бөлім Балалар әдебиеті пәні туралы түсінік тақырып Кіріспе. Балалар әдебиеті пәні туралы тусінік
- 4 Оқытудың жоспарланған нәтижесін бақылау
- 5 Әдебиеттер және оқу қуралдары
- Оқытуға қосымша ұсыналатын материалдар
| біледі:
-педагог пен баланың жеке портфолиосын жинаудың маңыздылығын; -педагог пен баланың жеке портфолиосын жинаудың мақсат, міндеттерін; -педагог пен баланың жеке портфолиосын жинаудынәдіс, тәсілдерін; Істеу алады: -педагог пен баланың жеке портфолиосын жинаудағы жаңа әдістер мен тәсілдерді па»далануды; -педагог пен баланың жеке портфолиосын жинаудығы көмек көрсетуді; дағдасын қалыптастырады: -педагог пен баланың жеке портфолиосын жинау құзыретті: -эртурлі жағдайларда проблеманы қойып және оны шешу жолдарын табуға 3 Пәннің тақырыптық жоспары мен мазмұны 3.1 Тақырыптық жоспар
3.2 Пәннің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны 1 бөлім Балалар әдебиеті пәні туралы түсінік тақырып Кіріспе. Балалар әдебиеті пәні туралы тусінік Балалар әдебиеті- халықтың сз өнері мен жазба әдебиетінің балаларға арналған жанрлық түрлерін қамтыған пән. Балалар әдебиетінің теориясы мен тарихи. Балаларға арналған шығармалаир баланың сезімі мен ақыл-ойын даматып, тәлім-тәрбие беретін өмір оқулығы екендігі. Балалар әдебиетінің фольклористика, әдебиеттану, этнопедагогика, психология ғылымдарына қатысы. Балаларға арналған шығармаларда шындықты бейнелеу баланың жас ерекшелігіне, көркем образды қабылдау деңгейінебайланысты болуы шарт. Осынған орай балалар әдебиетінің өз ішінде бірнеше салаға жіктелуі. Балалар әдебиетінің міндеттері мен қызметі, қоғамдық маңызы, бейнелеу өзгешелігі жөніндегі ғалымдар мен ақын-жазушылардың пікірі. Балалар ауыз әдебиетін жинау, бастыру, жүйелеу жұмысының ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап қолға алынуы. Балалар фольклорын жеткіншектерді оқытып, тәрбиелеудің негізгі қуралы ретінде қорастыру. Бұл бағыттың өріс алуында Ы.Алтынсариннің, Абай Құнанбаевтың тарихи орны. Балалар әдебиетінің ХХ ғасырдың басында дамуына С.Көбеевтің, С.Торайғыровтың, Т.Жомартбаевтың қосқан үлесі. Балалар ауыз әдебиетін әріәрі жинаушы, әрі зерттеуші С.Сейфуллиннің, І.Жансүгіров еңбектерінің маңыздылығы. Балалар әдебиетің арғы төркіні – халықтық мұралар екендігі жөнінде айтылғын М.Өуезовтығ пікірі. С.Мұқановтың С.Көбевтің «Ұлгілі бала» кітабына байланысты айтылған ой-тұжырымдары. Балалар әдебиетінің қалыптасу, даму жолдары мен кезеңдеру. Балалар әдебиетінің Ұлы Отаны моғысы жылдарынан кейін кең өріс алуы. Балалар әдебиетін өркендету мақсатында жасалған шаралар және олардың балаларға арналган шығармалардың жанрлық, тақырыптық жағынан молая түсінетигіхген әсері. Осы кезенде балалар журналдары мен газеттерінің қайта қалпына келтірілуі, балалар драматургиясының қалыптасуы. Балалар өдебиетінің зерттелуі Ә.Төжібаев, Ш.Ахметов, С.Қирабаев, А.Нұрқатов, Н.Ғабдуллин еңбектерінің маңызы. 60-60 жылдар аралығында шыққан сын мақалалар мен зерттеулер. 1.2 тақырып Балалар ауыз әдебиеті – балалар әдебетінің алтын қоры Баланың халық поэзиясымен байланыста өсетіндігі . Халықтықшығармалармен бірге бала тәрбиелеудегі халықтың педогогикалық көзқарасы, өмір тәжірибесі негізінде дамып отыратыны. Балаларға арналған фольклор түрлеріінің идеялық- эстетикалық табиғаты, атқаратын қызметі, бала психологиясынан, ойын- сауық істеріне, сана- сезімінің ояуына әсер етуі. Балалар фольклорын жинап, шығару, зерттеу тарихынан Ы.Алтынсариннің алатын ерекше орны. С.Көбеевтің балалар ауыз әдебиетінің түрлерің оқу-тәрбие ісінде пайдалану тәжірибесі. Т.Жомартбаевтың, С.Сейфуллинің, І.Жансүгіровтың балалар фольклорын өз алдына дербес жинастырып, зерттеулерің халық ауыз әдебиеті түрлерін орта мектептерде ақытуға жасаған игі ықпалы. Балалар фольклорының бастауы- бесік жыры мен тұсау кесу жыры. Бала тәрбиесіндегі «Бесік жыры» мен «Тұсыу кесу жырының» алатын орны, тәрбиелік мәне, көркемдік сипаты, халықтың балаға деген сүйіспеншелеге мен тілек жасаған игі ықпалы Балалар фольклорының бастауы-бесік жыры мен тұсаукесу жыры. Бала тәрбиесіндегі «Бесік жыры» мен «Тұсау кесу жырының» алатын орны, тәрбиелік мәні, көркемдік сипаты, халықтын балаға деген сүйіспеншилігі мен тілек-арманының көрінісі. «Бесік жыры» мен «Тұсау кесу» жырының айтылуы, эстэтикалық әсері. Жеке авторлардың шығармашылығындағы «Бесік жыры» (Қ.Әзербаев, І.Жансүгіров, Қ.Аманжолов, М.Хакімжанова, М.Мақатаев т.б). Төрт түлік мал туралы өлеңдерінің танымдық-тәрбиелік мәні. «Туйе-түйе, түйелер», «Бөбектің тілегі», «Қасқырдың қойшыға айтқаны», «Малдың баласын сүюі» жане т.б. өленңдерде балаларды айналасымен таныстырып, халқымыздың ежелден қолданып келе жатқан ата кәсібіне үйретуде көркем сөзді пайдалану шеберлігі. Малды күтіп бағұды, адам өмірі мен табиғаттың байланысын ұғындыруда халық даналығының көрінісі. Машықтық сабақ Балалар ауыз әдебиетінің халық поэзиясымен байланыстылығы. Балалар фольклорын жинап шығару, зерттеу тарихи «Бесік жыры» мен «Тұсау кесу» жырының айтылуы, эстетикалық әсері. «Бесік жыры» мен «Тұсау кесу» жырып жаттау. тақырып Өтірік өлеңдер, санамақ, жаңылтпаш Балалардың өздері айтып жүретін санамақ, өтірік өлендер, жаңылтпаштардың тәрбиелік мөне. Өтірік өлендердегі өмір суреттерін балаға әзіл-оспақ, сын,сықақ түріндк жіткезу арқылы сылыстыру, түйіндеу қабілетін, ой-жүйесін дамыту, жыңылтпаштыңбаланың тілін жетілдіруге, айқын сөлеугу үйретуге бағытталған жанр екендігі. Бұл өлендердің баланы қызықтырарлық эстетикалық сипаты, халық даналығына негізділуі. 1.4 тақырып Жұмбақтар Жұмбақтардын тәрбиелі ролі, жанрлық ерекшеліктері, жұмбақ шешу арқылы баланың ақыл-ойы, логикасы дамып отыратыны. Жұмбақтың көркемдік мәні, жинақы, ұйкқасымды, жатқа айтуға жеңіл болатындығы. Жұмбақты баланың ақыл-ойы шынықтыру ретінде бағалңан С.Сейфуллин, М.Әуэзов, М.Ғабдуллинніңпікірлері. 1.5 тақырып Мақал- мәтелдер Балаларды халық даналығына баулудағы мақал- мәтелдердің алатын орны. Мақал- мәтелдерің балалардың ой-жүйесің дамыта отырып оларды көркем образды түрде сөйлесуге бейімдейтіні, сөздік қорын молайтуға жасайтын ықпалы 1.6 тақырып Ертегілер Ертегілердің танымдык, тәрбиелік сипаты. Хайуанаттар жайындағы «Бармақтай бала», «Қотыр торғай», «Мақтақыз бен мысық», «Түлкі мен бөдене», «Түлкінік арыстанды өлтіргені» т.б. өртегілердің балалар арасына кең таралуы, эстетикалық әсері, өмірдің сан-алуан жақтарын түсіндіруге бағытталатындағы. Қиял- ғажайып ертегілер мен тұрмыс-салт ертегілерінің балаларға өмір мектебіндей болуның сыры, әдемілігі мен әсерлілігі, баланың ой тапқырлығына, ақыл-парасатқа баулитыны. Ертегілердегі халық педагогикасының ғасырлар бойы жинақтаған тәжіррибесі, үлгі- өнеге қорытындысы. Машықтық сабақ Өтірік өлеңдер, санамак, жаңылтпаш. Жұмбақтар. Мақал-мәтелдер. Ертегілер Олардың тынамдык, тәрбиелік сипаты. 2 бөлім ХІХ ғасырдағы қазақ балалар әдебиетінің қалыптасуы тақырып ХІХ ғасырдығы қазақ балалар әдебиетінің қалыптасуы ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы саяси-әлеуметтік жағдайлар, балаларды жаңа типті мектептерге оқуға тарту, оларға арналған оқулықтар мен әдеби шығармаларды жазуды қолға алу. Осы бағыттағы дамуды, қазақ елінің тұрмысын жақсарту білім беру, өнерге, әлемдік өркениетке шықаруға бастаған ағартышулық, демократияшыл көзқарастагы ақын- жазушылар Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаевтің тарихи орны. тақырып Ыбырай Алтынсарин (1841-1889 ж.ж.) Ы.Алтынсарин қазақ балалар әдебиетінің негізін салушы. Педагог-жазушы шығармалардын тақырыптық, жанрлық ерекшеліктері, халықтық, ұлттық сипаты және басқа халықтар әдебиетімен байланысы. «Кел, балалар оқылық», «Өнер-білім бар жұрттар»өлеңдеріндегі адамгершілік тәрбиесі. «Жаз», «Өзен»өлеңдеріндегі табиғат тақырыптары көркемдік, идеялық-эстетикалық мәні. Қаламгер әнгемелеріндегі тәлім-тәрбие мәселелерінің жаң-жақтылығы, шеберлікпен суреттелуі. тақырып Абай Құнанбаев (1945-1904ж.ж.) А.Қүнанбаев балалар әдебиеті тарихынан алатын орны. Ақын халықтың болашағы-жастар деп бала оқытып, тәрбиелеу мәселесіне ерекше көңіл бөлуі. «Әсемпаз болма әрнеге», «Ғылым таппай мақтанба» , «Интернатта оқып жүр», «Адам болам десеңіз» т.б. элеңдерінде жастарды оқуға, өнер-білімге шақыруы, өмірде рын тауып, халқына қызмет ету мәселесін көтеруі. Бала тәрбиелеідегі ата-ананың жауапты міндетіне назар аударуы. «Шегіртке мен құмырсқа» мысал өлеңі мен Жазғытұры» , «Жаз», «Қүз», «Желсіз тінде жарық ай» табиғат тақырыбындағы өлеңдері. Абайдың «Екінші», «Сегізінші», «Оныншы», «Он сегізінші» т.б. қарасөздерінде өнер-білім, оқу-ағарту мәселесін қоюйы. Машықтық сабақ. ХІХ ғасырдағы қазақ балалар әдебиетінің қалыптасуы. Ы.Алтынсарин қазақ балалар әдебиетінің негізін салушы. А.Құнанбаев балалар әдебиеті тарихинына алатын орны. 3 бөлім. 20 ғасырдын бас кезіндегі балалар әдебиеті тақырып Шәкәрім Қүдайберділұы (1858-1931 ж.ж.) Шәкәрімнің өмірі мен әскен ортасы жайлы. Шәкәрімнің ақын ретінде қалыптасуына Абайдың жасаған ықпалы. Ақынның «Жұмбақтар», «Жер жүзі», «Жаз өтті танымсыз», «Анық пен танық», «Бостандық таңы атты, «Адамдық борышың», «Сен ғана» өлендерінде балаларды адалдыққа, әділдікке үндеуі, олардың ақыл-ойына әсер етуі. Шәкәрімнің мысал өлеңдерінің идеялық мазмұны, тәрбиелік мәні. «Қасқыр, түлкі, бөдене», «Піскен мен шикі», «Ақылшы торғай» өлеңдерінің фольклормен үндестігі. 3.2 тақырып Мағжан Жұмабаев (1893-1938 ж.ж.) Мағжан Жұмабаевтың әмірі менжазушылқ қызметі. Ақынның балаларға арнап жазған «Мен жастарға сенемін», !Анама», «Ата-баба», «Сылдырмақ», «Бөбектің тілегі» т.б. сынды өлендерінің тақырыбы, тәрбиелік ролі, көркемдік ерекшеліктері. Шығармаларында жастарды өнер-білім алуда табанды, талантты болуға шақыруы, оларға сенім үмітпен қарауы. Машықтық сабақ Шәкәрім Қудайбердіұлы өмірі мен шығармашылығы. Ақынның «Жұмбақтары», «Жер жүзі», «Жаз өтті танымсыз», «Анық пен танық», «Өткен күн», «Жылқышы», «Қорағым», «Акқала» өлендерінің оқу. Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен жазушылық қызметі. «Мен жастарға сенемін», «Анама», «Ата-баба», «Сылдырмақ», «Бөбектің тілегі» т.б. өлендерін оқу. тақырып Спандияр Көбеев (1878-1956 ж.ж) С.Кобеевтің ұстазық қызметі мен әдеби мұрасы. Ы.Алтынсариннің педогогикалық, жазушылық дістүрін жалғастыра отырып, балалар әдебиетінің тәрбиелік орнын халық игілгі дәрежесіне көтеруі. «Үлгілі бала» жинағында шығармаларының тақырыптары, көркемдігі, өміршеңдук сипаты. Бүл кітаптің жаңа типті мектептерде оқу құралы ретіндк қолданылғандығы, шығармаларының қарапайым тілмее жазылғандығы С.Мұқановтың, С.Кобеев еңбектеріне берген жоғары бағасы. 3.4 тақырып Сұлтанмахмұт Торайғыров (1891-1920 ж.ж.) С.Торайғыровтың балаларға арналған шығармаларының жасөспірімдірдің тәбиесіндегі алатын орны. Ақынның «Таланттыларға», «Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкірт ойы» сынды өлеңдеріндегі жастарды өнер-білімге үндеу, осы жолда аса қажет болатын қажырлылық пен қайраттылықты талап пен табандылықты жырлауы. Өлеңдеріндегі оптимистік сарын, өршілдік, айрықша екпін. 3.5 тақырып Сәбит Дөнейтайұлы (1894-1933 ж.ж.) С.Дөнейта»ұлы балалар әдебиетіне қосылған шығармаларының жанрылң ерекшелігі, тақырыптары, «Ауырған арыстан» ,»Көзі тоймайтын ит» , «Екі теке» т.б. өлендерден қызықты, күлдіргі оқиғалар, олардың баланың ішкі дүниесіне әсер ете отырып, ой-санасын шындауғабағытталытындағы. Ақынның мысал өлеңдерінің кейіпкер арасындағы тартысқа құрылатыны, драмалық, динамикалық сипаты, тәрбиелік мәні. Машықтық сабақ С.Кобеевтің ұстаздық қызметі мен әдеби мұрасы. С.Торайғыровтың балаларға арналған шығармалары. «Таланттыларға», «Шығамын тірі болсам адам болып», «Шәкір о»ы» өлеңдерін оқу. С.Дөнентайұлының балалар әдебиетіне қосылған шығармалары. «Ауырған арыстан», «Көзі тоймайтын ит» , «Екі теке» т.б. өлеңдерің оқу. 4 бөлім 1917-1940 жылдардағы қазақ балалар әдеюиетінің дамуы 4.1 тақырып 1917-1940 жылдардығы қазақ балалар әдебиетінің дамуы 1917 жылғы Қазан төңкерісі. Қенес үкіметінің балалар әдебиетіне жаңа тарихи қоғамның жастарын оқыту, тәрбиелеу жұмысынын мыңзды құралы ретінді қарауы. Осы кезенде қалыптаса бастаған кеңе педагогига ілімінің, М.Горкийдің балалар әдебиеті жайлы теориясының далаларға арганлған шығармаларды коммунистік рухта тәрбиелеу мақсатында ғана іріктеп алып, пайдалануға келтіргені. 1927 жылы жарияланған «Жас балалар кітабында қоййлатын шарттар» атты Қазақстан Оқу коммисариатының нұсқауы хаты. Бұл қужаттың құнды жағы-балалар әдебиетін дасауда олардың жас ерекшелігін ескеру керектігі жөніндегі талаптары. 30-жылдары Қазақстанда халық шаруашылығын жолға қоюмен қатар білім беру саласында елеулі өзгерістер болды. Бастауыш, орталау, орта мектептер саны арта түсіп, кітапханалар мен қызыл отаулар ашылды. 1930-32 жылдары БК(б)П Орталық комитеті балалар әдебиетің көптеп бастырып шағару жайлы қаулыларқабылдауы, оның республикадағы балалар әдебиетінің өсуіне тигізген әсері. Сол жылдары балалар әдебиеті жайлы, міндеттер туралы мақалалар жазған С.Сейфулдиннің , ІЖансүгіровтің, С.Ерубаевтың балаларға арналған шығармалар жазуда жаңа жанрлық түрлер мен көркем әдістерді қолдануға зор ықпал жасағандығы. 4.2 тақырып Сәкен Сейфуллин (1849-1938 ж.ж.) С.Сейфуллин балалар әдебиетінің негізін салушылардың бірі. Ақынның «Бандыны куған Хамит» (1922), «Бұлшық ет» (1923), «Балалар» (1925), «Ананың хаты» (1925) т.б – балаларды оқу-білімгешақыру, еңбекке тәрбиелеу. Отанға деген сүйіспеншелеген қалыптастыру тақырыптырын жаңаша жазудың үлгілері. С.Сейфуллин «Бандыны куған Хамит» әңгімесің танымдық, тәрбиелік мәні. Әңгіменің қазақ балалар әдебиетінде жаңа тақырып, жаңа мазмұнды реализм жазудың үлгісі болуы. 4.3 тақырып Бейімбет Майлин (1894-1938 ж.ж.) Б.Майлиннің ұстаздық қызметі. Жазушының бала психологиясың жақсы білгенігі балаларға арнап жазған шығармаларынан байқалатыны. «Кемпердің ертегісі» деген поэмасында 1916 жылғы оқиғаны суреттеуі. Бұл поэма балаларға саяси тақырыпта жасылған, тәрбиелік мәні күшті, эстэтиқалық әсері мол шығарма. Оның «Қағынғыр» өлеңіеркелікке салынып, шолжаң өскен баланың бейнесің суреттей отырып, оқушыны жаман қылықтан сақтандыруды көздейтіні. Машықтық сабақ 1914—1940 жылдардағы қазақ балалар әдебиетінің дамуы С.Сейфуллин балалар әдебиетінің негізін салушы. Б.Майлиннің балаларға арнап жазған шығармалары. 4.4 тақырып Ілияс Жансүгіров (1894-1938 ж.ж) Ақынның балалар әдебиетін жасауға қосқан еңбектерінің мән-маңыөы, көркем шығармаларының осы салада қалай жазужың үлгісі болуы. Балаларға арналған Ілияс Жансүгіров өлендерінің үлкен бер тақырыбы-өз жерінің сұлу табиғатын суреттеу. Еңбек тақырыбына жасылған «малта» өлені мен «Шәркей» әнгімесі. Бала психологиясына сай жасылған бұл кітапшаларда автордың еңбек процесің қызықты, тардымды суреттеуі. 4.5 тақырып Мұхтар Әуэзов (1897-1961 ж.ж.) Мұхтар Әуэзов және балалар әдебиеті. «Женім» әнгімесіндегі әлеуметтік өмірдуң шындығы, қорғансыз балалардың қасіретің, трагедиялық тағдырын суреттеуі. «Көскерек» повесінің танымдық сипаты, жаратылыстың ерекше құбылыстарын түсініп-білуге баулитыны. Жазушының жырқыш аңдардың өзгешеліктерін, табиғатын шебер жеткізуі.Повестің көркемдігі, тілі, тәрбиелік мәні. 4.6 тақырып Сәбит Мұқанов (1900-1973 ж.ж) Жазушының балалар әдебиеты саласындағы зертеулері мен әдеби шығармалары. «Мен мектептерім», «Бақашының баласы», «Батыр қыз» повестері мен әнгімелерінің тәрбиелік мәні. «Батыр қыз» повесіндегі Мәншүк бейнесі. Балаларды патриот болуға, Отан алдына адал еңбек етуге шақыруы. Жазушының «Бақташының баласы» повесіндегі Жандос образы. Жасэспірімдерді батылдыққа, ұстамдылыққа, еңбекке үндеуі. Машықтық сабақ Ілияс Жансүгіровтың балалар әдебиетін жасауға қосқан еңбектері. Мұхтар Әуезов жане балалар әдебиеті. «Жетім» Әнгімесу. «Көксерек» Повесі. Сәбит Мұқановтың балалар әдебитеі саласыгдағы зертеулері мен әдеби шығармалары. 5 Бөлім. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті (1945-11945) тақырып Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті (1945-11945) Ұлы Отан соғысы кезіндегі балалар әдебиетінің тақырыптық- идеялық ерекшеліктері, жанрлық түрлері. Балаларға арналған Жамбыл поэзиясының тәрбиелік мәні. «Балаларға», «Балама хат», «Жүз жасаған жүректен», «Аттандыру» өлеңдеріндегі патриоттық жалын, балаларды Отан қорғауғу, ерлікке шақыруы. тақырып Баубек Бұлқышев Б.Бұлқышевтың «Өмір мен әлім» туралы әнгімесі, М.Хакімжанованың «Мәншүк» поэмасы балалар әдебиеті қазанысына қосылған үлкен мұра. 5.3 тақырып Қасым Қайсенов Қасым Қайсенов шығармаларының балаларды патриоттық, интернационалдық рухта тәрбиелеу ісіндегі маңызы. «Переялов партизандары», «Ажал аузында», «Жау тылындығы бала», «Партизан соқпақтары, т.б. шығармаларында қазақ балалар әдебиетінде алғаш партизан өмірінің суреттелуі, балалардың қаһармандық істері мен енбектерінің көрінісі тақырып Ғабит Сүсірепов Ғабит Мүсірепов «Қазақ солдаты» романы. Шығарманың композициясы, кейіпкер портретін жасау, оның жан-дуниесін көрсету шөберлігі. Романның тәрбиелік мәні. тақырып Мұқан Иманжанов Мұқан Иманжановтың Ұлы Отан соғысы тақырына арналған шығармалары. «Адам туралы аңыз», «Жыртық дәптер», «Даладағы ай», «Бала қаны» әңгімелеріндегі тәрбиелік мақсат, кейіпкерлерінің ерлік істерін қарапайым да шебер суреттеуі арқылы балаларды жеңіске, куш-қайратқа жігерлендіруі. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиетіндегі жанр түрлерінің дамуы, олардың идеялық- көркемдык ерекшеліктері. 6 бөлім Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі балалар әдебиеті (1949-60 ж.ж.) 6.1 тақырып Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі балалар әдебиеті (1949-60 ж.ж.) Балалар әдебиетінің Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдарда өсіп-өркендеуі. Балаларға жаңа жауір талабында тәрбие беру бағытындағы шығармашылық ізденістер. Балалар әдебиетінің өркендетуге мемлекет тарапынан жасалған іс-шаралар мен арнайы мен арнайы қауоыоардың тигізген әсері. 6.2 тақырып Өтебай Тұрманжанов (1905-1978) Өмірі мен ақылдық қызметі жөнінде қысқаша мәлімет. Ақынның «Сабантой», «Құмырсқалар, аралар-қиыспас дос-қудалар», «Ащы терден тәтті нан», «Бір кезде» т.б. өлендеріңдеріндегі балаларды ерлік пен еңбекке, ынтымаққа баулу идеясы. «Төрт егіз туралы ертегі», «Қарлыаш, дәуіт, жылан», «Аю мен аралар», өлендеріндегі ынтымақ, бірлік мәселесі, ақын өлендерінің көркемдігі, тілі. Аудармаларының тәрбиелік мәні. «Маймыл мен бұршақ», «Сауын сиыр», «Бүркіт пен тасбақа», «Арыстан мен тышқан», «Көк кептер мен құмырстқа» т.б.Мысал өлеңдерді аудару шеберлігі. 6.3 тақырып Сапарғали Бегалин (1908-1978) Өмірі мен жазушылық қызметі. С.Бегалин «Сәтжан», «Көксегеннің көргендері», «Бала мерген», «Алданған жолбарыс», повестеріндегі ауыл өмірінің көріністері, танымдық, тәрбиелік ойлары. Бегалин шығармаларындағы ерлік, еңбек тақырыбы. «Жылықышы Нұрман», «Жылқышы», «Шопан данқы», «Төлбасылар» әңгімелеріндегі балалардың мал шаруасына, өндіріске араласуының нанымды да, қызықты суреттелуі. Жазушы әнгімелеріндегі есірткен еркелер бейнесі. «Сымбаты Сима», «Ойламаган жүріс», «Ұрыншақшығармаларында балаларды әдептілікке, қарапайымдылыққа, ұстамдылыққа үндеуі. 6.4 тақырып Мұзафар Әлімбаев (1923 ж.) М.Әлімбаев өлеңдеріндегі тәрбиелік мәселелер. Балдырғандар мен бастауыш мектеп ақушыларына арналған ақын шығармаларының тағылымы, тіл көркемдігі, әсерлілігі. Өлеңдеріндегі юмор, сын-сақақ. 6.5 тақырып Әнуарбек Дүйсенбиев (1931-1980) Өмірі мен шығармашылығы. Ақынның бөбектерге арналған шығармалары: «Не деу керек?» , «Бәтеңке, шұжық, балқаймақ», «Ақтайлақ-ау, Ақтайлақ» шығырмаларының тәрбиелік мәні. Мектеп оқушыларына ыңғайланып жасылғанөлендері мен әңгімелері: «Доп», «Қайфрлы таң, балалар», «Ақ қозы». Ақын шығармаларының көркемдігі, тіл жеңілдігі, жатқа айтуға ынғайлылығы. 6.6 тақырып Жақан Смақов (1932-1974) Жақан Смақов шығармаларының жанрлық түрлері, тақырыптық түрлері. Бөбектерге арналған шығарлмалары: «Қаз,қаз басә, әОйындар мен жұмбақтар», «Жастықтың сыры» , «Жүз бір жұмбақ» деген өлең жинақтары. Ақынның «Опай-сопай», «Тамшы», «Бұршақ туралы ертегі», «Кім күшті?», «Кім мықты?», «Аю қалай адасты?» т.б. шығармаларында еңбекті, адам парасатын, ақылдылықты ардақтап көрсетуі. 7 бэлім Қазіргі балалар әдебиеті 7.1 тақырып Қазіргі балалар әдебиеті Қазақ балалар әдебиетінің қазіргі кезеңі, жанрлық түрлерінің дамуы, стиль жағынан курделене тусуі, қазіргі балалар әдебиетінің зерттелу тарихи. Қазақ балалар әдебиетінің әдеби байланыстары. 7.2 тақырып Қадыр Марзалиев (1935) Өмір мен шығармашылығы. Ақын өлендерендегі баланың анаға, туған жерге деген сүйуспеншілігі. !балама хат», «Бесік жыры», «Бәрі де ана, бір өзіңнен басталады», «Елім жерім» т.б. өлеңдерінің тақырыптық, көркемдік ерекшеліктері. 7.3 такырып Бердібек Соқпақбаев Өмір мен жазушылық қызметі. Б.Соқпақбаевтың өмірбаяндық туындысы – «Балалыө шаққа саяхат» повесі. «Жекпе-жек», «Менің атым Қожа» Повестерінің танымдық және тәрбиелік мәні. 7.4 тақырып Сансызбай Сарғасқаев Өмір мен жазушылық қызметі. «Сәуленің жаңа достары», «Сұлутөрдің балалары» повестерінің, «Сынған тіс», «Бір көшенеің бойында», шындық атты әнгімелерінің тақырыбы, тәрбиелік мәні. 7.5 тақырып Саяд Баязитов Өмірі мен шығармашылығы. «Күтпеген кездесу», «Арал робизондары», «Алтын кілт», «Майлы қалам» шығармаларының тақарабы, көркемдік ерекшеліктері. 7.6 тақырып Мұқағали Мақатаев Өмірі мен шығармашылығы. Ақынның «сәби-ана», «айбармен әңгіме», «тоқта балам», «сәби болғым келеді», «әке аманаты», өлеңдерендегі тәрбиелік ойлар. «Күзетші», «Қараөлең», «Елім барда», «Барлығы да сендердікі» өлендерінің идеялық бағыты. Ақын шығармаларының асқақ лирикасы, эстетикалық әсері. 8 бөлім Мәнерлеп оқу туралы жалпы ұғым 8.1 тақырып Мәнерлеп оқу туралы жалпы ұғым Бастауыш сыныптағы оқудың негізін дұрыс қалау-мұғалімнің міндеті. Мәнерлеп оқу- оқудың ең маңыздысаласы 8.2 тақырып Сөйлеу техникасы туралы ілім Сөйлем деген не? Біз не арқылы сэйлемсіз? Сөйлеу аппараттарының қызметін білу. 1.Өкпенің атқаратын қызметі. 2.Тамақ, дауыс шымылдығының қызметі. 3.Қуыс мушелері: а) ауыз куасындағы тіл, тіс, ерін, иек, таңдай / қатты, жұмсак/, кішкене тілдің қызметі. ә) мұрын куысының қызметі. 8.3 тақырып Сөйлеу барысында дұрыс демала білу Еркін дем алу мен еркін дем алмау. Аралас диафрагматикалық думалуды игеру. Сөйлеу барысында дұрыс демалуға арналған жаттығу жұмыстары. «Ана тіл» оқулығындағы ертегі, әңгімелерді оқыту барасында жүргізу. 8.4 тақырып Дауыс Дауыс туралы түсінік беру. Оқу кезіндегі дауыстың атқаратын ролі. Оқу кезінде дауысты дұрыс қоя білудің, сақтай білудің маңызы. Дауыстың салалары: дауыстың күшті тазалығы, биіктігі, икемділігі , тұрақтылығы мен шыдамдылығы. Дауыста дамытуға арналған жаттығуларды балалар әдебиетінен, оқулықтан, сыныптан тыс оқуға арналған кітаптардан алу. 8.5 тақырып Дикция (айтудың ашықтығы мен тызалығы) Тілдегі дыбыстадың жасалуын (артикуляциясын) дыбыстауыш (акустикасын) дұрыс түсіну үшін жоғарыдағы дыбыстау мүшелерінің қызметін жетік білу, Әрбір жеке дыбыстарды айтып жаттығу. Машықтық сабақ Мәнерлеп оқу туралы жалпы ұгым Сэйлеу техникасы туралы ілім Сөйлеу барасында дұрыс білу Дауыс, Дикция (айтудың ашықтығы мен тазалығы) 8.6 тақырып Дұрыс әдеби сөйлеу (Орфоэпия) Дұрыс әдеби тілде сөйлеу туралы ұғым беру. Әдеби сөйлеудің ең басты ережелкрі. Сөзге екпін қоя білу. Сөйлеу тіл мен жазба тілдің арасындағы алшақтық, оның себеп-салдары. Орфоэпиялық диктант, мәтінді оқу, жаттығу жумыстарын қолдана отырып үйрету. 8.7 тақырып Дауыс ырғағы (интонация) Дауыс ырғағы /интонация/ туралы түсінік. Дауыс ырғағы құрайтын бөліктер: сөйлеу барысындағы сөйлемдегі сөз, сөз тіркестер арасындағы қысқа кідіріс, орташа, ұзақ кідіріс. Фразалык және логикалық екпін қоя білу. Сөйлеу қалпының әуені, әселері болуы, сөйлеу қарқыны. Қалыпты дауыс ырғағы . Бұған жазба тілдегі тыныс белгілеріне қарап, мән-мағынасын тусіп, дауыс ырғағы сай оқып, кідіріс жасау. Тыныс белгілерініңең негізгі белгілері: нукте, көп нукте, үтір, сұрау белгісі, леп белгісі т.б. 8.8 тақырып Мәнерлеп оқу үшін алдын- ала жүргізілетін дайындық жұмыстары Мәнерлеп оқу үлгісін көрсету үшін алдын-ала даярлық жұмысы жүргізеледі. Лайқты шығармалар іріктеледі. Іріктелген шығарманы мағыналықмазмұны жағынан талдай отырып, жан- жақты тәрбиелік мәні ашылады. Балалардың жасы мен біліме қарай сұрыпталып алынады. Мәтімен жұмыс істеу үшін мұғалім өзі әбден талдап, бөлімдерге бөліп, әр бөлімге лайқты оқу шін дауыснотасын құру. Көркем шығармашылық әр түрлі жанрларының ерекшелігін ескере отырып, әр шығарманы өз табиғатына сай талдайды. Барлық жанрларды қамтитын жаттығулар іріктеу. Машықтық сабақ Дұрыс әдеби сөйлеу (орфоэпия) Дауыс ырғағы (интонация) Мәнерлеп оқу үшін алдын-ала жүргізілетін дайындық жұмыстары. 8.9 тақырып Балалар аудиториясын басқарып оқу Оқу барасында мұғалім балаларды баурай білуі, ол үшін оқып тұрып, сынып оқушыларын көріп тұрып басқара білуі қажет. Балалар аудиториясының ерекшелігін сақтау, қарым- қатысына жүру, шығарма оқып болысымен өзара пікір алысуын ұйымдастыру. Практикалық жұмыс арқылы жаттықтыру. Мәнерлеп оқу тарауын қорытуға арналған жаттығулар Машақтық сабақ Дұрыс әдеби сөйлеу (офроэпия) Дауыс ырғағы (интнация) Манерлеп оқу үшін алдын-ала жүргілілетің дайындықжұмыстары Балалар аудиториясың басқарып оқу 4 Оқытудың жоспарланған нәтижесін бақылау Пән бойынша бақылау аралық аттестация: бақылау жұмыс, тестілеу, емтихан өткізуды қарастырады. Пән бойынша бақылау жұмыстарының түрін және өткізу уақытын білім ұйымдары анықтайды: -сынақ – 1,2 семестрде. Білім ұйымдары жұмыстық оқу бағдарламасында құзыретті – бағытталған тәжірибелік жұмыстар мен тестік түрде тапсырмалар құрастыру қажет. Кәсіби біліктіліктің деңгейіне сәйкес тест тапсырмаларының күрделілігі негізгі үш деңгейде Тестіде келесі бөлімдер бойынша сұрақтар қамтылуы қажет:
5 Әдебиеттер және оқу қуралдары Негізгі: Адамбаев Б. Халық даналығы. – Алматы: 1976. Алтынсарин Ы. Өнер-білім бар жұрттар. – Алматы: 1991. Алтынсарин Ы. Таза Бұлақ. Өлендер, Әңгімелер, хаттар. – Алматы: 1991 Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. – Алматы: 1974 Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. –Алматы:1976 Әуезов М. Әдебиет тарихи. –Алматы: 1991 Базарбаев М. Нарымбетов Ә. Отан соғысы кезіндегі әдебиет. –Алматы: 1984 Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. -Алматы: 1974 Ғабдуллин Н. Уақыт сыры. Әдеби сын. –Алматы:1981 Ергөбеков Қ. Жақсындан қалған сөз. –Алматы:1991 Ергөбеков Қ. Мейірім шуағы. –Алматы:1985 Көбеев С.Орындалған арман. –Алматы:1954 Қазақ әдебиетінің тарихи. 3 том. –Алматы:1977 Қазақ балалар әдебиеті. Хрестоматия. –Алматы:1977 Қалиев С. Жарықбаев К. Национальноые аспекты обучения и воспитания. –Алматы:1990 Қирабаев С. Әдебиет және дәуір талабы. –Алматы;1976 Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтандақ беттері. -Алматы:1995 Қирабаев С. Мектеп және қазақ әдебиеті. –Алматы:1979 Қоныратбаев Ә. Қазақ әдебиетінің тарихи. –Алматы:1994 Мұқанов М. Жас және педагогикалың психология. –Алматы:1982 Нұрқатов А. Жалғасқан дәстүр. –Алматы:1980 Оқулықтар мен оқу құралдары Қосымша: Садырбаев С. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. Хрестоматия. –Алматы:1977 Сарбалаев Б. Ақиқат алдына. –Алматы:1987 Сүйінішәлиев Х. ХІХ ғасыр әдебиеті. –Алматы:1992 Тәжібаев Ә. Өмір және поэзия. –Алматы:1960 Тәжібаев Ә. Өмір мен поэзия. –Алматы:1960 Ушинский К.Д. Балалар оқыту және тәрбиелеу жөніндегі таңдамалы пікірлері. –Алматы:1951 Ыбырайым Б. Сырлы әлем. –Алматы:1997 Оқытуға қосымша ұсыналатын материалдар: 1.Оқу және анықтама құралдар: 1.1 Дидактикалық материалдар 1.2 Мәтіндер жинағы 1.3 Қосымша материалдар жүктеу/скачать 62,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|