(солтүстік ренессанс және барокко)

153
мәжіліс және Тұрақты өкілдіктер корпусы. 1950 жылғы ең ірі және 
модернизмге тән ғимарат - Секретариат болып табылады.
Үй құрылысы өнеркәсібінің ұсынылған шектеулерімен 
үйлестіруде модернизмге тән суреттеу құралдарын шекті үнемдеу 
және құрылыста қайталанатын типтік нысандар санының көптігі 
модернизмнің қарастырылып отырған кезеңінің қала құрылысы мен 
сәулетіне үлкен зиян келтірді. Сонымен қатар көп қабатты тұрғын 
үйлердің жаппай салынуы қала ортасы туралы қоныстанушылардың 
дағдылы түсініктерін бұзды, олар дәстүрлі қала кеңістігін аңсады.
Еуропаның көптеген астаналары мен ірі қалалары 70-жылдардың 
соңында көп қабатты құрылыстан бас тартып, тығыз-аласа (2-4 
қабатты) құрылыстарға көшті. Тұтынушылық құндылықты 
сақтап қалу мақсатында бұрын тұрғызылған көп қабатты үйлерді 
қоныстандыру бойынша үздіксіз және көп еңбекті көп қажетсінетін 
жұмыстар жүргізілді. 
Ғасыр ортасындағы американдық модернизмнің ең маңызды ту-
ындысына Ээро Саариненнің жобасы бойынша 1951-1955 жылдары 
салынған Детроттағы «Дженерал Моторс» компаниясы имаратының 
кешені жатады.
Модернизмнің американдық тарамының үлесі қасбеттер мен 
интерьерлер композициясында ашық металл конструкциялар-
ды белсенді игеру болатын, сол уақытта еуропалық шеберлер 
темірбетонның пішін қалыптастырушы мүмкіндіктерін игерді.
1960 жылдардың ортасында модернизм сәулетінің жаңалығын 
сезіну жойылады. Американдық модернизмнің «интернационалдық 
стильге» деген қызығушылығының басылып қалуы оның табысы 
сияқты әлемде соншама екпінді болды, Мис Ван дер Роэ, Ф. Джонсон 
немесе Э. Сааринен нысандарындағы сияқты тамаша материалдар-
ды қатыстырудың мүмкін еместігі элементар көлемді пішіндерден 
көрінді.
Стильдің шектелуі адамға әдеттегі ағаш, кірпіш сияқты дәстүрлі 
құрылыс материалдарын енгізуге мүмкіндік бермеді.
Жаңа сәулет тілін іздестіру осы жылдары ұлттық сана-сезімнің 
өсуі және ұлттық сәулеттік пішіндерді іздестіру аясында болды. 
Көптеген сәулетшілер органикалық сәулетке және оның әртүрлілігі 
– регионализмге қарайды.

154
Органикалық сәулеттің негізін қалаушы Ф. Л. Райттың айқын 
үлгілерінің бірі Нью-Йорктегі Гуггенхейм мұражайы (1944-1956 ж.) 
болып табылады.
Осы жобасымен Райт мұражай ғимараттардың анфиладалық 
жоспарлау құрылымының ғасырлық стеоротипін бұзды. Гуггенхейм 
мұражайында көркемдік экспозиция орталық түндікті аула кеңістігін 
ораған, шыны күмбез арқылы жоғарғы жарықпен жарықтандырылған 
бұрама көлбеушені бойлай тұрғызылған. 
Органикалық сәулеттің тармағы болып саналатын региона-
лизм ХХ ғасырдың екінші жартысында ерекше имараттар қатарын 
ұсынды. Регионализмнің пайда болуы авангардтың ерекше 
қасиетінен айырылған геометризм мен «интернационалдық» стильді 
эстетикалық тартып алуымен байланысты. 
Алдымен регионализм Солтүстік Еуропа елдерінде, кейін Латын 
Америкасында, Жапонияда және басқа елдерде қалыптаса бастады. 
Регионализмнің дамуы соғыстан кейінгі жылдары әлеуметтік үдеріс 
ерекшеліктерімен анықталды.
Сәулеттің аймақтық белгілерін айқындауға көптеген 
халықаралық және әлемдік көрмелерге арналған ұлттық павильон-
дарды жобалау тәжірибесі мүмкіндік туғызды.
Дәстүрлі сәулет пішіндеріне қайта оралу тас, кірпіш, ағаш 
сияқты дәстүрлі материалдардың жоғары бағалануын да анықтады. 
Қоғамдық ғимараттардың көлемі мен интерьеріндегі дәстүрлі мате-
риалдан (мысалы, майысқан ағаш желімді және басқа) орындалған 
қазіргі конструкциялардың эстетикалық белгілерін айқындау 
скандинавиялық регионализмге тән белгі болды. Әсіресе, атақты 
фин сәулетшісі Алвара Аалто шығармашылығында айқын көрінді. 
Жапонияның қазіргі ірі құрылысында дәстүрлі жеңіл қаңқа К. 
Маякава (Ле Корбюзьенің шәкірті), К. Танге, К. Курокава және т.б. 
сияқты жергілікті сәулетшілердің қаңқалы темірбетон монументті 
имараттарына ауысты. Жапондық модернизмнің классикалық 
туындысы Хиросима қаласындағы (сәулетшісі Танге, 1949-1956 
ж.) әйгілі мемориал кешеніндегі Әлем мұражайының ғимараты 
болды. Дегенмен, модернизмнің эмоциналды тапшылығы осы күнге 
дейін жалғасып келе жатқан қосымша айқын құралдарды (алдымен 
дәстүрлі аймақтық сәулетшілік саласынан) іздестіруді талап етті.
Дәстүрлі сәулетшілік қағидаларды жұмылдырудың органикалық 
бағытына Токиодағы Фестивальдар залы (сәулетшісі К. Маякава, 

155
1960 ж., 
68-сурет)
, Такамацу қаласындағы Кагава префектурасы 
(сәулетшісі К. Танге, 1958 ж.) және Курасики қаласындағы муни-
ципалитет (сәулетшісі К.Танге, 1960 ж.) ғимараттарының компо-
зициясын, жапондық регионализмнің көрінуіне қазіргі көтергіш 
конструкцияларды таңдап іріктеу мен композицияда олардың 
жүйелі құрылымдық мүмкіндіктерінің көрінуін жатқызуға болады. 
Дәстүрлі сәулетшілік ағаш тірек-арқалықты және діңгекті конструк-
циялар негізінде дамығандықтан, күмбезді және тоғыспалы жүйелер 
оған жат болып қалды. Қазіргі сәулетте сәулетшілер қабырғалы 
темірбетон аражабындар мен жабынның аспалы жүйелерін белсенді 
қолданады.

жүктеу/скачать 32,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: