Учебное пособие предназначено для подготовки студентов к вы- полнению лабораторных работ по дисциплине «Электрические изме- рения»

2. Жұмыс орнындағы өлшеуіш механизмнің өлшеу шегін ток бойынша 1 А дейін кеңейту мақсатында шунт кедергісін R_Ш есептеу керек .

3. Манганин сымынан қажетті шунтты жасап, оны өлшеуіш механизмге параллель жалғау қажет және өлшеуіш механизмнің шкаласы бойынша шунтты есепке алып жаңадан жасалған амперметрдің бөлік құнын анықтау

4. Схеманы жинап (сурет 1.1) оны оқытушыға тексертуге көрсету .

5.Схеманы кернеуі U = 24 В тұрақты ток торабына жалғап , бірқалыпты токты өзгертіп үлгілі амперметрмен жасалған амперметрдің көрсеткіштерін жазып алу (5-6 көрсеткіш)

6. Әр өлшеу үшін абсолютті және қатысты қателіктерін есептеп, тоқтың шын мәні ретінде үлгілі амперметрдің көрсеткіштерін алу қажет. Өлшеу және есептеу нәтижелерін 1.1 кестеге жазу.

7.Өлшеуіш механизмнің кернеу бойынша шегін 20В дейін кеңейту үшін қолданылатын қосымша кедергінің мәнін есептеу

8. Кедергілер жиынтығында қажетті қосымша кедергінің мәнін орнатып , оны өлшеуіш механизммен бірізді жалғап және өлшеуіш механизмнің шкаласы бойынша жасап алынған вольтметрдің бөлік құнын ,қосымша кедергінің мәнін есепке алып анықтау.

9. Схеманы жинап (сур . 1.2) және оны оқытушыға тексертуге көрсету.

10.Схеманы кернеуі U = 24 В тұрақты ток торабына қосып , кернеуді бірқалыпты өзгертіп үлгілі вольтметрмен жаңадан жасалған вольтметр көрсеткіштерін (5-6) 1.2 кестеге жазу.

11. Әр өлшеу үшін абсолютті және қатысты қателіктерді есептеп, үлгілі вольтметр көрсеткіштерін шын мәні ретінде қабылдау керек. Өлшеу және есептеу нәтижелерін 1.2 кестеге жазу.

Кесте 1.2

№ п/п	Тәжірибе жолымен алынған мәліметтер		Есептелінген
	Зерттелетін вольтметрдің көрсеткіштері , В	Үлгілі вольтметрдің көрсеткіштері , В	Δ I, В	δI, %
1	50	49,8	-0,2	0,024
2	100	101,8	1,8	0,018
3	150	152,9	2,9	0,019
4	200	203,2	3,2	0,016
5	250	249,1	-0,9	0,036

3. Есептің мазмұны

1. Жұмыста қолданылатын өлшеуіш құралдардың және жабдықтардың техникалық мәліметтерін жазып алу.

2. Өлшеу жүргізілген с8лбхеманы сызу (2 схема).

3.Шунт және қосымша кедергінің есептері.

4. Тәжірибелік және есептелінген мәліметтері бар кестелер.

5. Бақылау сұрақтарына жауаптар .

6. Жұмыс бойынша шешімдер.
4. Жұмысқа дайындалу үшін қажет бақылау сұрақтары.
1. Шунттар қандай мақсат үшін және қандай өлшеуіш механизмдерде қолданылады ?

В каких измерительных механизмах, и для каких целей применяются шунты ?

2.Қосымша кедергілер қандай мақсат үшін және қандай өлшеуіш механизмдерде қолданылады ?

3. Шунтты таңдау үшін қандай мәліметтер қажет ?

4. Қосымша кедергілерді таңдау үшін қандай мәліметтер қажет ?

5. Шунтты қалай есептейді ?

6. Қосымша кедергіні қалай есептейді ?

1. Шунттар қандай мақсат үшін және қандай өлшеуіш механизмдерде қолданылады ?

Шунт- өлшеу техникасында ток күшін, қуатты, энергияны өлшеу шегін кеңейту мақсатында электр өлшеуіш приборға параллель жалғанатын электрлік

кедергі. Ол өлшеуіш прибор арқылы өлшенбекші токты түгелдей өткізу тиімсіз болғанда пайдаланылады.Алғаш рет американдық өнертапқыш Эдвард Вестон 1893 жылы ұсынған.
2.Қосымша кедергілер қандай мақсат үшін және қандай өлшеуіш механизмдерде қолданылады ?

Қосымша кедергі - өлшеу шегін арртыру үшін вольтметрге тізбектей жалғанатын кедергі. Құралдың бөлек құны артады.

Ток және кернеудің шамалары қажет.

Шунттың кедергісі кем болған сайын , ол арқылы үлкен ток өтеді ,ал өлшеуіш механизм арқылы аз ток өтеді .

Мұндағы Rш – шунт кедергісі;

Rи – өлшеуіш механизмнің кедергісі.

Осыдан Iш = I и · Rи /Rш , ал өлшенетін ток:

Кернеу бойынша өлшеу шегін кеңейту үшін қосымша кедергілер қолданылады. Қосымша кедергілер өлшеуіш механизммен бірізді жалғанады. Бұл кезде кернеудің түсуі өлшеуіш механизммен және қосымша кедергілер арасында таралады, және олардың кедергілерінің мәніне пропорционал болады.