$$$umkd lang$ kz $$$umkd name$ Тиімді коммуникациялар $$$umkd avtors$
ПӘННІҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
жүктеу/скачать 1,57 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құрастырғандар: Аға оқытушы - Темірғалиева А.С.
- Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
- 2.4.2 Қосымша әдебиеттер
ПӘННІҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ«ТИІМДІ КОММУНИКАЦИЯЛАР» 5В050700 - «Менеджмент» мамандығы үшінҚұрастырғандар:Аға оқытушы - Темірғалиева А.С. Семей2013&&&&&&&
###000-002# Мазмұны Жұмыс бағдарламасы Дәрістер конспектісі Практикалық және семинарлық сабақтар Зертханалық практикум Курстық жұмысқа (жобаға) арналған материалдар Білім бақылау бөлімі &&&
###000-003# «Тиімді коммуникациялар» пәнінен электронды оқу әдістемелік кешенінің авторы туралы мәлімет
&&& ###002-000#2 Жұмыс бағдарламасы Қолдану саласы 2. Нормативті сілтемелер 3. Жалпы ережелер 4. Әдебиет және қорлар 5. Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі 6. СӨЖ тақырыптары мен мазмұны 7. Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар 8. Курс форматы 9. Курс саясаты 10. Баға қою саясаты 11. Студенттер білімін бақылау 12. Оқу үдерісінің және қашықтық кеңестердің графигі &&&
###002-001#2.1 Қолдану саласы «Тиімді коммуникациялар» пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені қашықтықтан оқыту технологиялалары (ҚОТ) бойынша оқитын 5В050700 «Менеджмент» мамандығының студенттеріне арналған. ПЭОӘК студенттерді курс мазмұнымен, өзектілігімен, қажеттілігімен, саясатымен және студенттің оқу үдерісінде қандай дағдылар мен іскерлікті үйренетінімен таныстырады. Пәнді ҚОТ бойынша оқу кезінде ПЭОӘК негізгі құрал болып табылады.
###002-002#2.2 Нормативтік сілтемелер Осы «Тиімді коммуникациялар» пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені (ПЭОӘК) берілген пән бойынша оқу үдерісін ҚОТ пайдалана ұйымдастыру ретін анықтайды және келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген: ҚР МЖББС 3.08.318-2006 – 5В050700 «Менеджмент» мамандығы, Мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 7 тамыз 2004 жылғы, № 671 бұйрығымен бекітілген. Семей қаласының Шәкәрім атындағы МУ «Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешені туралы ережесі».
###002-003#2.3 Жалпы ережелер Оқытушының тегі, аты, жөні Темірғалиева А.С. – аға оқытушы; Кафедра – «Менеджмент және маркетинг»; Хабарласу ақпараты – тел: 530229, Оқу ғимараты № 8, кабинет № 305; e-mail: aigul82a@mail.ru Контактілі сабақтардың өткізілу орны – аудитория № 304; Пән атауы – «Тиімді коммуникациялар»; Кредит саны – 3; Жұмыс оқу жоспарынан көшірме1 кесте
2.3.1 Пәннің қысқаша мазмұны. Коммуникация теориясы – қазіргі кездегі ғылыми білімдерінің ішінде ең болашақ саласы болып табылады. Коммуникация - әмбебап құбылыс, оның мазмұны және формалары көптеген әлеуметті-гумманитарлық, жаратылыстану, техникалық және экономикалық циклді ғылымдарының ішіне кіреді. Бұның бәрі осы зерттеу облысындағы ғылыми нәтижелерді талдап қорыту үшін теорияны жасау мүмкіндік береді. 2.3.2 «Тәуекелділікті басқару» пәнін оқытудың мақсаты - студенттерге коммуникативті білімнің негізін беру, қоғамдық және мамандырылған қызметі тиімді болу үшін олар адамдармен дұрыс қарым-қатынасқа түсуді білу қажет. 2.3.3. Пәнді оқытудың негізгі міндеттері: Коммуникация дегеніміз қакрым-қатынас, екі және одан да көп адамдардың өзара түсінусуге негізделген байланысты, бір-бірінен ақпарат, мәліметтер алмасуы. Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім қабылдау үшін біреулермен байланысуға, қарым-қатынас орнатуға арнайды. Басқарудың жоспарлау, ұйымдастыру мотивация және бақылау қызметтерін отындау да қарым-қатынас орнатуға байланысты. Коммуникация – басшылық етудің байланыстырушысы процесі болып табылады. Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін тиімді қарым-қатынас – орнатуы қажет. Шет ел зерттеушілерінің пікірінше, тиімсіз қарым-қатынас – проблемалардың туындауының басты себептерінің бірі. 2.3.4. Курс оқытылуы аяқталған кезінде студент: - курстың негізгі анықтамаларын «коммуникация», «коммуникациялық процесс», «тиімді коммуникация» «қарым-қатынас» және т.б. білуі керек; - коммуникация теориясы ғылым және оқу пәні ретінде негізгі тәсілдеріне ие болуы қажет;
- коммуникациялық процесті, оның құрылымдық модельдерді және негізгі элементтерін, курстың мазмұнын ашатын анықтамаларды, түсініктерді түсінуі қажет; - коммуникация деңгейлерлі: тұлға арасындағы коммуникация, шағын топтардағы коммуникация, қауымдық коммуникациямен қарым-қатынас істей білуі керек; - ұймдардардағы коммуникация: түрлері, формалары, ерекшеліктері, мәжіліс, жиналыс шараларын ұйымдастыруды үйренуі тиіс. 2.3.5 Курстың басты деректемелері: Экономикалық теория Психология Менеджмент Әлеуметтану 2.3.6 Курстың деректемелері: Шағын және орта кәсіпорындар менеджменті Дағдарысқа қарсы менеджмент. &&&
###002-004#2.4 Әдебиеттер және қорлар 2.4.1 Негізгі әдебиеттер 2.4.1.1 Малохимина А.В Риск – менеджмент, М. 2004 2.4.1.2 Лапуста М.Т, Шаршукова Л.Г. Риски в предпринимательской деятельности.- М: ИНФРА-М, 1998 2.4.1.3 Турбина К.Е. Инвестиционный процесс и страхование инвестиций от политических рисков.-М, 1998 2.4.1.4 Хорн Ван Дж.К. Основы управления финансами.-М, 1994 2.4.1.5 Әділбеков М.Т. Кәсіпкерлік негіздері,Семей. 2002 2.4.1.6 Хохлов Н.В. Управление риском./ Учебное пособие.- М: ЮНИТИ-ДАНА, 1999- 239б 2.4.1.7 Цай Т.Н, Грабовый П.Г, Марашда Бассам Сайел. Конкуренция и управление рисками на предприятиях в условиях рынка.- М, 1994 2.4.1.8 Чалый- Прилуцкий В.А. Рынок и риск.- М, 1998 2.4.1.9 Чернов В.А, Анализ коммерческого риска.-М, 1998 2.4.1.10 Черкасов В.В. Проблемы риска в управленческой деятельности. Монография.- М: 1999 2.4.1.11 Шумпетер Й. Теория экономического развития.-М: Прогесс,1992 2.4.1.12 Ахметов А.Б Менеджмент,Ақтөбе. 2005 2.4.2 Қосымша әдебиеттер2.4.2.1 Ахметов Б.К. Основы менеджмента. – Алматы, 1998. 2.4.2.2 Вейлл П. Искусство менеджмента. Новые идеи для мира хаотических перемен. М.: Новости, 1993. 2.4.2.3 Диев B.C. Управленческие решения: неопределенность, модели, интуиция. Новосибирск, 1998. 2.4.2.4 Доусон Р. Уверенно принимать решения. М.: ЮНИТИ, 2006. 2.4.2.5 Кунц Г., О'Доннел С. Управление: системный и ситуационный анализ управленческих решений. М.: Мир, 1998. 2.4.2.6 Красников B.C. Разработка управленческих решений. СПб.: 1999. 2.4.2.7 Литвак Б.Г. Экспертные оценки и принятие решений. М.: Патент 2.4.2.8 Лютенс Ф. Организационное поведение/Пер с изд. на анг. языке. –М.:ИНФРА-М,1999. 2.4.2.9 Митин А.Н. Культура управления: Учебное пособие для вузов. – Екатеринбург, 2000. 2.4.2.10 Рейльян Я.Р. Аналитическая основа принятия управленческих решений. М.: Финансы и статистика,1999. 2.4.2.11 Сернова Н.В. и др. Количественные методы принятия решений в бизнесе. М.: Анкил, 1997. 2.4.2.12 Троицкая Е.В. Управленческие решения фирмы: учебное пособие для вузов. М.: Хронограф, 1998. 2.4.2.13 Фатхутдинов Р.А. Разработка управленческого решения. М.: ЗАО Бизнес-школа Интел-Синтез"", 1998. 2.4.2.14 Эддоус М., Стэнсфилд Р. Методы принятия решения. М.: ЮНИТИ, 2000. &&& ###002-005#2.5 Пәннің мазмұны және пәннің модульдік бөлінуі Модульдар бойынша пән мазмұны 2 кесте
&&& ###002-006#2.6 СӨЖ тақырыптары тізімі және мазмұны
&&&
###002-007#2.7 Пәнді оқу бойынша оқу-әдістемелік нұсқаулар Студенттерге арналған «Тиімді коммуникациялар» пәнін оқыту бойынша әдістемелік нұсқаулар. Курс барысы: Берілген тақырыптар «Тиімді коммуникациялар» курсының барлық мазмұнын қамтиды. Оқу жоспары бойынша пәнді оқытуға 5 дәріс аудиторлық сағат, сонымен қатар 4 қашықтан кеңес беру, 126 сағат студенттің өздік жұмысына қарастырылған. Аудиторлық дәріс курсы является студент білімін жүйелендіретін негізгі және маңызды көзі болып табылады.
Дәрістің негізгі бағыты барлық оқу сабақтарының, сонымен қатар студенттердің өздік жұмыстарының негізгі мазмұны мен сипатын, негізгі бағыттарын анықтай отырып, білім негізін салу. Берілген пәнді тиімді оқыту шарты болып өздік жұмыстарды орындау табылады. Қашықтан кеңес беру (on-line) жоспар және сабақ кестесі бойынша жүргізіледі және студенттердің үнемі оқытушыдан туындаған сұрақтарына жауап алуға, пәннің күрделі сұрақтарын терең меңгеруге және студенттердің өздік жұмыстарын қорытындылаудың негізгі нысаны болып табылады.
СӨЖ орындауға кіріскенде студенттер берілген тақырыптардың тақырыбын зерттеуі керек. Сонымен қатар ұсынылған әдебиеттер мен инструктивтік материалдарды қолдануға болады. Жұмыс Microsoft Word мәтіндік редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық интервалмен, А4 стандартты парағында орындалады. Жұмысты орындау барысында келесідей өлшемдерді сақтау қажет: сол жағынан - 25-30 мм, оң жағынан – 10 мм, жоғарғы және төменгі жағынан – 20 мм. Қызыл жол бес белгіге немесе 15-17 мм-ге тең. Жұмыстың жалпы көлемі 5 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың ортасынан мәтіннен бір жол қалдырғаннан кейін жазыла береді. Баяндама –рефератқа қысқаша жоспар құру керек. Жұмысты орындаған соң берілген тақырып бойынша қолданылған әдебиеттер тізімі көрсетілуі керек. Қорытынды емтихан компьютерлік әдіспен тест жүйесімен өткізіледі. Тест 360 сұрақтан тұрады. &&& ###002-008#2.8 Курс форматы Пән бойынша офф-лайн және он-лайн сабақтар жүреді. Офф-лайн сабақта студенттер материалды дербес оқып игереді, практикалық сабақтарды, модульдар бойынша бақылау тапсырмаларын орындайды, межелік тестілеу өтеді. Топтық он-лайн семинарларда ең маңызды тақырыптар талқыланады. Әрбір он-лайн семинардың күні мен уақыты, тақырыбы мен тапсырмалары алдын ала хабарланады. Осы семинарларға белсенді қатысу керек. Сонымен қоса, пән бойынша он-лайн кеңестер жүргізіледі, олардың кестесі курс ішінде жазылады. Офф-лайн кеңес алу үшін оқытушыға хат жазып, жауап алуыңызға болады.
###002-009#2.9 Курс саясаты Пәнді студент дербес жүйелі түрде оқуы тиіс, қажет болғанда оқытушыдан кеңес алуға болады. Порталға үнемі кіріп, оқыңыздыр, оқытушының жұмыс бағдарламасында немесе практикалық сабақтарда берген әдістемелік нұсқауларын мұқият оқыңыздар. Тек дәрістер материалымен шектелмей, курс ішінде көрсетілген электрондық қорларды, әдебиетті оқыңыздар. Алдымен бір модульды оқып, игеріп, тапсырмасын орындаңыздар, сонан соң ғана келесі модульға көшу керек. Бақылау тапсырмаларын уақытында орындап, тексеруге жіберу қажет, межелік тестілерді де мерзімінде өту керек. Бақылау мерзімдері: 1-8 апталардағы тапсырмалар мен тестілер үшін – 8-аптаның соңы, қалғандары үшін 15-аптаның соңы.
###002-010#2.10 Баға қою саясаты Әрбір студент пән бойынша жеткілікті рейтинг алуы үшін белгілі балл санын жинуы тиіс. Баллдардың максималды саны: 1-рейтинг нәтижесі бойынша 1-8 апталарда – 300 балл, 2-рейтинг нәтижесі бойынша 9-15 апталарда – 300 балл. Пән бойынша семестрде максималды балл саны – 600. Баллдар келесі жұмыс түрлері үшін қойылады: 1. Модульдар бойынша тапсырманы орындағаны үшін (1 модуль бойынша максимум 150 балл, 2-модуль бойынша – максимум 120 балл) 2. Он-лайн семинарға қатысқаны және белсенділігі үшін (қатысу үшін – 20 балл, белсенділігі үшін максимум 100 балл) 3. Межелік тестілерді орындағаны үшін (максимум 30 баллдан) Курстық жұмыс жеке бағаланады. Пән бойынша баллдардың бөлінуі төменде 5-кестеде берілген. Бақылау мерзімдері 8-аптаның соңы және 15-аптаның соңы. Уақытында өткізілмеген тапсырма мен тестерді 15-аптада тапсыруға болады, бірақ егер студент себепсіз уақытында орындамаса, оларға айыппұл салынып, баллдың 60% ғана қойылады. &&&
###002-011#2.11 Студент білімін бақылау Студенттің білімін бақылау келесі түрде жүргізіледі: ағымдағы бақылау (әр модуль соңында жүргізіледі) межелік бақылау тестілеу түрінде (8 және 15 апталарда) қорытынды бақылау – семестр соңында бір рет жүргізіледі (емтихан және курстық жұмысты (жобаны) қорғау, мамандықтың МЖМБС-на сәйкес). Студент пән бойынша емтиханға жіберілуі үшін оның семестрдегі жиынтық рейтингілік бағасы 50% тең немесе артық болуы тиіс. Қорытынды баға 1 және 2 рейтинг пен емтихан нәтижесі бойынша есептеледі: 1-рейтинг нәтижесінің 30% + 2-рейтинг нәтижесінің 30% + емтихан нәтижесінің 40% қосындысына тең. Пән бойынша қорытынды баға келесі шкала бойынша анықталады (4 кесте). Әріптік, баллдық және пайыздық эквиваленттегі бағалар шкаласы 4 кесте
&&& ###002-012#2.12 Қашықтықтан кеңестер беру және оқу үдерісінің күнтізбелік графигі 5 кесте
Белгілеулер: ТМ-модуль бойынша тапсырма; ОС-он-лайн семинар; МБ-межелік бақылау; OL – он-лайн кеңес; OF- офф-лайн кеңес &&& $$$002-000-000$3.2 Дәрістер &&& $$$002-001-000$3.2.1 Дәріс №1. Коммуникация теориясы ғылым және оқу пәні ретінде 1.Коммуникация теориясы 2.Коммуникация теориясының әдістері және санаттары 3.Коммуникация теориясының әдістері және қызметтері &&& $$$002-001-001$3.2.1.1 Коммуникация теориясы Коммуникация дегеніміз қарым-қатынас, екі және одан да көп адамдардың өзара түсінусуге негізделген байланысты, бір-бірінен ақпарат, мәліметтер алмасуы. Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім қабылдау үшін біреулермен байланысуға, қарым-қатынас орнатуға арнайды. Басқарудың жоспарлау, ұйымдастыру мотивация және бақылау қызметтерін отындау да қарым-қатынас орнатуға байланысты. Коммуникация – басшылық етудің байланыстырушысы процесі болып табылады. Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін тиімді қарым-қатынас – орнатуы қажет. Шет ел зерттеушілерінің пікірінше, тиімсіз қарым-қатынас – проблемалардың туындауының басты себептерінің бірі. Тиімді жұмыс істейтін басшылар- бұлар тиімді қарым-қатынас орната білетіндер. Ұйым ішінде, одан тысқары жерде де тиімді қарым-қатынас ұйым аралықтары үшін де, сыртқы орта үшін де аса қажетті, сол мақсатта олар түрлі адамдарды пайдаланады. Сыртқы орта арқылы пайда болатын алуан түрлі проблемаларға байланысты ұйым ішінде әр түрлі талқылаулар, жиналыстар, телефон арқылы келісімдер жүргізіліп, қызмет жазбалары, есептері, бейнетаспалар т.б. жасалады. Басшы мен жұмысшы топтарының арасындағы коммуникация, басшы мен бағыныштылар арасындағы қосымша мәлімет алу болып саналады, әрі басшыға топтың іс әрекетінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Кез-келген басқарушының негізгі міндеті: ұйым бекіткен мақсаттарға жету үшін барлық қажетті шараларды қолдану болып табылады. Қай ұйымның басшысы болсын, ол шешімді тиімді қабылдау үшін, әртүрлі деректерден алынған дәл ақпаратпен қамтамасыз етілуі тиіс. Басқарушы жүктейтін коммуникациялық процестер басқарушы, қол астындағы адамдар, әріптестері және қоршаған сыртқы орта арасындағы маңызды байланыстырушы буын болып табылады. Ақпаратты нақты тұтынушылар оны дұрыс түсініп, оның потенциалды пайдалылығын түсінетіндей етіп беру маңызды міндет болып табылады. Бұл өте маңызды талап, өйткені: ең құнды ақпарат пайдасыз боп қалуы мүмкін, егер де тұтынушы оның дәл мәнін жете түсінбесе. Басқарудың табыстылығы көбінесе коммунациялық процестерді дұрыс құруға байланысты. Коммуникация теориясын қолдану басқаруды ұйымдастыруға айтарлықтай ықпал етуі мүмкін. Коммуникацияның классикалық теориясын К.Шеннон жете зерттеген болатын және кейбір түр өзгертулерімен қазір ғылым мен техниканың көптеген салаларында қолданылады. Коммуникация объект және оқиғаға сәйкес жалпы немесе ішінара ақпаратты алу үшін сөзді, әріптерді, символдарды немесе соларға үйлес құралдарды пайдалану болып анықталуы мүмкін. Мұндай анықтама беруде коммуникацияның үш аспектісіне ерекше көңіл аударылады. Бірінші - кейбір адамдар сөздерді, әріптерді және символдарды басқа адамдармен өзара қатынасқанда пайдаланады. Екінші - объектілер туралы жалпы немесе ішінара ақпарат алудың маңызы өте жоғары. Үшінші - коммуникацияда екі немесе одан да көп адамдар қатысуы мүмкін. «Коммуникация» латынның «communis» - «ортақ» деген мағынаны білдіретін сөзінен шыққан. Жіберуші (басқарушы) басқа біреумен (бағынышты адаммен, жоғары тұрған тұлғамен, әріптесімен) қарым-қатынас орнатуға тырысады. Ол ақпарат, қатынастар және идеяны ұғынуға ұмтылады. Коммуникацияны жетілдіру мақсатымен оны процесс модельдері ретінде зерттеу жүргізуге талаптандырды. Қазіргі кезде коммуникациялық процестің сансыз көп модельдері бар. Олар негізінен элементтердің саны жағына және терминологиясы бойынша және де өздері шұғылданып жүрген ғылымдар тұрғысынан ажыратылады. Коммуникацияның анықтамасы - бұл бір адаммен (трансмиттер) басқа бір адамға (қабылдаушы) белгілі бір мағынаны жеткізу мақсатымен ақпаратты жіберу процесі. Трансмиттер ақпарат көзі немесе коммуникатор болып қарастырылса, қабылдаушы информацияның бағытталған орны ретінде, тұтынушы ретінде түсініледі. &&& $$$002-001-002$3.2.1.2 Коммуникация теориясының әдістері және санаттары Коммуникация қоғам әрекет етудің фундаментальді негізінің бірі және адам өмір сүрудің жалпы және керекті жағдайды есептеуге болады. 1960ж басында тек ғана шетелдік философия мен әлеуметтік әдебиеттерде қолдануға 100-деген анықтама берді. Коммуникация бұл-уақытта сақталынатын және оларды кеңістікте тарату барлық ойлау символдарын біріктіретін адамдардың қарым-қатынасының пайда болуын реттейтін механизм. Коммуникация бұл- күрделі дипломатиялық жүйелердің және олардың бөліктерінің арасында ақпаратпен алмасу. Ол ақпаратты алмасу және өзгерту болады. Коммуникация бұл бір немесе бірнеше субьтілер мен объектілердің қарым- қатынасы бұл адамның машинамен қатынасы. Коммуникация бұл бір адамның миынан 2-ші адамның миына ақпаратты тасымалдау Коммуникация (биология тұрғыдан)- бір организмін немесе организм бөлімдеріне сигналдарды беру немесе тасымалдау. Коммуникация эмоционалды және интелектуалды мағынадағы тасымалдау процесі, ақпараттың спецификациялық алмасуы. Негізгі ұғымдары: 1. Универсальды (жалпы мағынада) бұл жерде коммуникация материалдық және рухани жағдайының әртүрлі байланыс ретінде қарастыруға болады. 2. Техникалық- бұл жерде коммуникация бір жерден екінші жерге барған кездегі байланыс ретінде қарастырылады. 3. биологиялық- бұл жерде көбінесе биологияда қолданылады, әсіресе этология бөлімінде. 4. Әлеуметтік- бұл жерде адам қоғамында пайда болатын көп түрлі байланыстар және қарым- қатынастар сипаттау үшін қолданады. Мұнда әлеуметтік коммуникация бір адамның екінші адамға ақпаратты беру арнайы формалалары болады. (тіл арқылы және белгі беру арқылы). Қазіргі ғылым жүйесіндегі коммуникация теориясының ұғымы.
$$$002-001-002$3.2.1.3 Коммуникация теориясының әдістері және қызметтері Коммуникациялық теорияны екі жағдайдан алып қарастыруға болады: 1. Сумативті. Осы жағдайдың жақсы жақтары жаңа бөлімдердің пайда болуымен осы теориның кеңеюі болады. Осы объектіні білу үшін әртүрлі ғылымдардың көмегімен жалпы көрініс пайда болады. 2. Бұл жерде керісінше жалпы және негізгі объект ретінде қарастыру керек. Коммунативтік ғылымның құрылымы. Коммуникацияның жалпы теориясы. Биокоммуникацияның әлеуметтік коммуникацияның жалпы теориясы жалпы теориясы коммуникация түрлері әлеуметтік коммуникацияның және олардың арасындағы жеке теориясы: социологиялық теориялар психологиялық, саясаттану, культорологиялық, лингвисти- калық, технологиялық. Осы құрылымда берілген әрбір теория коммуникативтік білімнің арнайы деңгейіне жатқызылады: • Жеке құрылымдық • Аралық құрылымдық (мезодеңгей ). • Жалпы теориялық. Жалпы қоғамдастық деңгейіндегі метотеорияның статусына-жалпы коммуникациялық теория ие бола алады. Жалпы коммуникациялық теория – бұл әлеуметтік- коммуникациялық ғана емес, сонымен қатар жаратылыс- ғылыми және ғылыми- техникалық білімнің теоретикалық синтезі болып табылады.Оның басты пәні болып жалпы қоғамдағы коммуникациялық байланыстың табиғи, әлеуметтік және техникалық жүйе табылады. Бұл біршама абстрактілі теория нақты теориядан жалпыламалық заңдармен және категориялық деңгейімен ерекшеленеді. Мұндай теория ең қарапайым түсініктермен байланысты болуы керек. «Ол түсінік» коммуникация, «ақпарат», «ақпараттық айырбас», «коммуникативтік кеңестік» және т.с.с. Келесі нақтылы деңгей болып әлеуметтік коммуникацияның жалпы теориясы табылады. Бұл әлеуметтік коммуникацияның жалпы теориясы- әлеуметтік коммуникация туралы жалпы білім береді және ғылыми- аралық синтезді қамтамасыз етеді. Оның басты пәні болып: әлеуметтік коммуникацияның заңдары, универсалды шикізат және қоғам арасында ақпараттық айырбас тарату табылады. Әлеуметтік коммуникацияның жалпы теориясына биокоммуникациялық теорияны жатқызуға болады. Биокоммуникациялық теория- табиғи ортадағы ақпаратты алмасу механизмін зерттейтін пәні б.т. Әсіресе құстар, жануарлар, жәндіктер арасында көру, сезу, есту мүшелері арқылы сигналдарды таратуды зерттеу. Мысалы: неміс физиологы және этологы К. Фриш зерттеген «аралардың билерін» атап көрсетуге болады. Адамның іс- әрекетінің формасы болып саналатын ғылым және де нақтылы шындық туралы обьективті білімдердің теоретикалық жүйелендірілгенін және қалыптасқанын байланыстыратын, сонымен қатар табиғи және қоғамдық заңдарды құрастыратын және оны ашуға бағытталған бұл- коммуникациялық теорияның заңдары болып табылады. Тек қана заңдарға сүйену арқылы ғалымдар өмірдегіболып жатқан құбылыстарды, әртүрлі фактілерді және де жаңа болатын болжауларды айта алады.
$$$002-001-100$Дәріс №1.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1.Коммуникация теориясы 2.Коммуникация теориясының әдістері және санаттары 3.Коммуникация теориясының әдістері және қызметтері
1.Тарихи дамуындағы коммуникацияның мәселелері 2.Коммуникацияның қазіргі уақыттағы қағидалары
$$$002-002-001$3.2.2.1 Тарихи дамуындағы коммуникацияның мәселелері ХХғ басында «Коммуникация» термині ғылыми айналымға енгізілді. Ең алғашкы проблемасы болып адамдардың қарым- қатынастары проблемасы сияқты қарастырылады. Негізінде қарым- қатынас әрқашанда қоғамдық социологияны қарастырды. Ал оның мағынасын әрқашанда талқылаумен өткізген. Антикалық мәдениетте әлемдік қарамағында салтанатты мифологиялық негізінде, адамға адам қайырым жасау проблемасы өз бетінше ерекшеленбеген. Адамдар іске келмейтін оның белгіленген күшін ой қабілеті дамымаған абстракт. Проблема-специфика негізінде адамның шығынын қарастырмаған болатын. Бұл проблема физика және ғарыш- гармония, табиғат секілділерді, адамның ажырамас бөлігі ретінде қарастырды. Б.з.д.Vғ жағдай өзгерді. Философиялық талқылаудың ортасы болып, софистер мен Сократ арасындағы адамның проблемасы табылады. Ең бірінші софистер өздерін гректік мұғалімдер деп санады. Олар әдемі сөйлеуге, өз ойын түсінікті және дұрыс жеткізуге, ал ең бастысы қарсылық жоққа дұрыс жауап қайтару мәдениетіне үйретті. Сол кезден бастап бұл риторика мәдениеті ретінде пайда болды. Сократ (469- 399 б.з.б.) моральдық философияның негізін қалады. Ол өз назарын адамның проблемасы мен оның өміріне аударды. Сократ түсінігі бойынша адам бұл моральдық зат. Бұл өмірде дұрыс жол табу үшін адам өзін қоғамдық және мінез білдіретін зат ретінде түсіну қажет. Диалектика- диалог, сұрақ пен жауап формасында көрінетін және мағынаны ашатын түсінік ретінде көруге болады. Бұл түбегейлі мақсатқа жету үшін талқылаған ойды терең жеткізу керек. Сократтың диалектикалық теориясы диалогпен сәйкес келеді (диалогос) Платон (427-347 б.з.б.). Платон Сократ сияқты этиканы риторикаға қарсы қойды. Платон риториканы келістіріп – барлығы жағымпаздану, мадақ, шындылықты бұрмалау болып табылады деген. Риторика өнер сияқты жанын жаман жағына, яғни оның жеңіл сенімділігіне және тұрақсыздығына әсер ету. Аристотель (384-322). Аристотельдің ойы бойынша риторика «дәлелдену методологиясы» жай ғана емес, ол өнерлі анализ және бөліну процесі, ой қабілетін қабылдап алу. Риторика ол логикаға жақын, әсіресе диалектикаға. Цицерон (10643 б.з.б.) оратордың сөйлеу тәжірибесі азаматтық пікір талас, яғни сөйлеу күресте істі ұту.Оратордың өнері- философияда, құқықта, азаматтық қалыптастыруда және т.б. салаларда арнайы білімді және кең эрудикцияны талап етеді. Ораторды арнайы білім мен басқа, ақыл- ойда болу керек. Ораторлау бұл- кәсіби қызметінде көмектесетін, ойды сөйлеуге айналдыру өнері және ғылымы. Марк Фавий Квинтилиан – (36-96) ежелгі риториканы аяқтайтын педагогика негізін салушы автор. Риторика + этика. Ол жақсы оратор- тек жақсы адам болуы мүмкін. Онда сөздің арнайы қабілеті ғана емес, сонымен қатар жанның барлық жағымды қасиеттері болуы керек деп жазды. (ол жалпы білімнің негізін жасаған, педагогикалық жүйесін құрды).
$$$002-002-002$3.2.2.2 2.Коммуникацияның қазіргі уақыттағы қағидалары «Полистік қауымдық ұжымдалуында тұлға- тіршілігінің еруін сипаттайды» ұстаушы факторы болды, тұлғаның персонализациясы процесі сол уақыттан басталады. Христиан және жаңа еуропалық мәдениетте тұлғаның және адам қатынастары бойынша мәселелерін шешу жалпыда христианның пайда болуынан және таратылуынан үлкен үлесі болады. 1) Алла алдында барлық адамдардың теңдігін мойындау. 2) әрбір адамның істеген іс- әрекеті тек қана сол адамның өзіне байлансты болады, оның таңдауына және жеке индиалдына байланысты, тіпті оның ішкі жан дүниесінің қасиеттеріне де байланысты болды. Себебі құдай адамға еркіндік бостандығын. 3) Осы әлемдегі адамның ерекше орнын бөліп анықтаған. 4) Адамдар арасындағы қарым- қатынастың ең маңызды принципі болып жақындарынды өзіндей сүйіп өт. Анықталған шектеулер. 1.Жеке индивиттік приоритетке көңіл бөлмей « собырлық », (шіркеулік) адамның өмір сүруіне көңіл бөлу. 2.Жалпы қоғамдық махаббатқа қарамасатан адамадарадың бір- бірімен қарым- қатынаста болуы, бір жағынан мақсат болып, екінші жағынан адамның құдайымен қарым- қатынаста болуын қамтамасыз етеді. Ең жоғарғы көрсеткіштердің бірі болып адамдар арасындағы қарым- қатынас емес, адам мен құдай арасындағы қарым- қатынас табылады. Жаңа өмір және жаңа уақыт жаңа қарым- қатынастың пайда болуына әкеледі. Бұл жаңа қатынас гуманистикалық дүние танымдылыққа негізделген. Осының ортасында тұратын адам. Сол кездерден бастап жеке индивидуализмнің рецидифтері пайда бола бастады, буржуазилық қатынастың бөлінуі басталды. Г. Габбс – адам- адамға қасқыр. Бұл кезең педагогикалық, этикалық, эстетикалық, психологиялық ғылымдардың дамуына әкеліп соқтырды. Риторика құлдырауға ұшырады, тіпті жеке ғылым ретінде қалыптасуы тоқтатылды, білім беру сферасынан сығыла бастады. Ол негізінен сөйлеудің, әдемі ұғымды синонимі ретінде түсіндірілді. XVIII- XIX ғ немістің классикалық философиясында категориялық ақпарат, яғни «субъект, объект» деген ұғымдар қалыптаса бастады. «Субъект» ұғымы ретінде белсенді танымдылық қатынасқа түсетін адамды айтады. Яғни қоршаған объектілік әлемге «объектіге» қарым- қатынасқа түсу субъектілі- объектілік қатынас. Семиотика- негізінен ерекше көңілін табиғи белгілік коммуникацияғ бөледі. Ол белгілік және оған ерекше назар аударады. «Кез- келген ой- бұл табиғи тілге қатысатын белгі болып табылады, ал ой белгісіз өмір сүру тіпті мүмкін емес». ХХ ғ философиядағы коммуникацияның проблемалары. 1.Экзистенциализм- өмір сүру философиясы болып табылады. Бұл негізінен философия адам коммуникабельділігін зерттейді. Персонолизм-Батыс философиясының тенденциясы болып табылады. Бұл тенденция- жеке тұлғаның және оның ішкі жан дүниесін – жоғарғы өмірлік өркениетпен байлаланыстырады. Диологиялық философия – бұл философия оқытулардың негізін білдіреді. Оның ең негізгісі болып диалог табылады. Яғни мен және сен қатынасы. Герменевтика- XIX ғ бастап коммуникациялық теориясына өте маңызды принциптік котегориялар қалыптаса болады. Яғни «түсіну» «интерпрятация» ком-сы. «Интерпрятация» - мағыналық құрамын түсінуіне бағытталған мәтіннің түсініктемесі болып табылады. «Неотозитивизм» (аналитикалық философия)- бұл философиядағы «лингвистикалық бұрылысты » белгілейтін аналитикалық бағыт. Әлем туралы барлық біздің білімдеріміз тек қана нақтылы эмперикалық ғылымдарды береді. Семиотика- белгілі – бір затты нақтылы сапасы бар зат ретінде сақтайтын, қайта өңдейтін және ақпаратты алмасатын белгі ретінде қарастырады. &&& $$$002-002-100$ Дәріс №2.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1.Тарихи дамуындағы коммуникацияның мәселелері 2.Коммуникацияның қазіргі уақыттағы қағидалары &&& $$$002-003-000$3.2.3 Дәріс № 3. Коммуникациялық процесс 1.Коммуникацияның құрылымдық модельдері 2.Коммуникациялық процестің негізгі элементтері 3. Коммуникациялық тосқауылдар &&& $$$002-003-001$3.2.3.1 Коммуникацияның құрылымдық модельдері Коммуникациялық процесс- әртүрлі коммуниациялық құралдар көмегімен және әртүрлі каналдар арқылы адам топтары арасында немесе бір адамнан екінші адамға ақпаратты беру процесі. Осы процесс қатысушылардың санына, қатысушы жақтардың мақсаттарына, қолданылатын каналдарына, стратегияларын және т.б. байланыс әртүрлі формаларды ала алады. Осыдан ғылыми оқу әдебиеттерде келтірілген коммуникациялық модельдердің саны өте көп. Коммуникативистикадағы модельдер 2 мағынада қолданылады:
коммуникативтік процестерді түсіндірудің негізгі мақсаты бар концептуалды процесс және зерттеушілік тәсіл ретінде. 2. үлгілік процестерді басқаруға бейімделген аспап ретінде керекті нақты коммуникациялық процестің жеңіл нобайландыру бейнесі ретінде. Соңғы жағдайда осы процесс шегінде жүзеге асырылатын алгоритм түрінде болады. Коммуникация процесстерді зерттегенде ең маңызды модельдерді қарастырады. Олардың көпшілігі 20 ғ жасалған. Бірақ белгілі модельдің ішінен ең біріншісі Аристотель ұсынады. Аристотельдің моделі. Риторика деген өз еңбегінде ежелгі грек философы «сөйлеу- 3 элементтерден құралады: оратордың өзі, айтылатын зат туралы, айтылатын тұлға». Ол барлығының соңғы мақсаты болып табылады. Аристотельдің уақытында ораторлардың сөйлеуі тек қана айтылуына ғана емес жазылуға да арналған. Сол туралы Аристотель риторикада жазбаша сөйлеу маңыздылығы туралы айтады. Сонымен берілген модель универсиалды. Ол коммуникативтік актіні жазбаша және ауызша формасында бейнелейді. Осы актіде коммуникацияның 3 негізгі элементін бөледі:
оратор сөйлеу тыңдауды. Осы элементтер өзгеше түрінде келесі коммуникативтік модельдерде жаңғыртылады. Гректердің ритротикалық дәстүрлі өнері орта ғасырларда жалғастырылған. Тек қана ХХ ғ бұқаралық коммуникацияның дамумен радио, кино, теледидар және насихаттау әдістермен жетілдірумен байланысты классикалық модель өзгерді. Лассуэлл моделі 1948 ж американдық ғалым Лассуэлл коммуникацияның өз моделін ұсынды. 2-ші әлемдік соғыс уақытында әскери бөлімшелерден насихаттау жүргізу тәжірибесі негізінде құрастырылған бұл моделі тең шамада бұқаралық коммуникацияны талдау үшін және мүмкін ететін келесі сұрақтар туғызған кезде жауап бергенде аталады: кім нені хабарлайды қай канал бойынша кімге қандай тиімділікпен Ласуэллдің формуласы коммуникация процестің құрылымын бейнелейтін модель ретінде және осы процесті оның құрылымын және бөлек элементтерді зерттейтін модель ретінде болады. Осы құрылымға сәйкес Лассуэлл коммуникацияның зерттейтін келесі бөлімдерді ажыратады және осы бөлімнің әрбіреуін келесі сұрақтарға жауап береді: Коммуникация процесстерін (бұқаралық) басқаруды талдау: «кім» деген сұраққа жауап бергенде коммуникация актін бағыттайтын және ашатын факторларды қарастырады. (ең бірінші бұл- коммуникатордың өзі). тапсырылатын хабардың мазмұнын талдау осыған бұқаралық ақпарат құралында факторлерді және Хабарларды тасымалдайтын каналдарды және құралдарды талдау. беретін хабарлардың сипатына және алушыға ең тиімді байланысатын ұқсас құралдарды анықтау. нәтижелік каналға ең маңызды болатын аудиторияны таңдау. Осы міндеттерді шешу үшін әлеуметтік қызметтер шақырылады. Олардың қызметтік нәтижелерін жарнама берушілер мамандалған корпарациялар пайданылады. Коммуникацияның өзара әрекеттесу нәтижелерін талдау. Ең бірінші аудиторияға әсері зерттелінеді. Яғни коммуникация нәтижелері хабардың мазмұнына қызығуын немесе оның жоқтығы негізінде бағаланады. Лассуеллдің формуласы.
Лассуэллдің «коммуникациялық формуласы» коммуникациялық процесті зерттеу моделі және сонымен бірге өзінің коммуникация әрекеттің ашылған жоспары болып табылады. Мұнда оның артықшылығы. Ал маңызды бір кемшілігі: ол монологиялық конфигурацияның ішіне кері байланыс кірмейді. Мұнда біз коммуникацияны оның әлеуметтік, мәдени, экономикалық, саяси және т.б. контексттік қатынасына қарай 2 жақты процесс ретінде қарастырылады. Ол бірінші ретте бұқаралық коммуникацияға маңызды, әсіресе қоғам өмірінде кризистік жағдайлар болғанда. Лассуэлл формуланың монологиялығы өнде алыған ақпаратқа әсер ететін объект ретінде қарастырылатын реципиентке коммуникатордан әкелетін хабарға тура әсерін коммуникацияның бихиоваристік тәсілі анықталады. Шэннон- Унвердің моделі. Негізі бойынша осы модель айтылып кеткен моделдің графикалық тәріздесі болып келеді. Ол телефон байланысының ұқсасатығына негізделген. М: әртүрлі елдерде тұратын әртүрлі тілде сөйлесетін және өз абонент тілін жаман түсінетін 2 адам келіссөзді жүргізеді. Сөйлеу уақыты шектелген және телефон байланысы тұрақсыз Шэннон және Унвер құрастырған байланыстың математикалық теориясындағы моделінде осындай жағдайды қарастырады. Дұл модель сызба түрінде көрсетілген: Канал хабар сигнал алынған сигнал хабар Қайнар көзі Тасымал дауыш
Қабылдауыш Қабылдау шы
Шудың пайда болу көзі (кодтайтын (декодтайтын жабдық) жабдық) Бұл модельде телефон шашушы адам бұл хабардың қайнар көзі. Хабар берілетін ақпарат телефонды тасымалдаушы электрлік импульстарға айналдыратын жабдық. Телефон сымы- бұл канал. Телефон қабылдағыш- керісінше электрлік импульстарды айналдыратын дыбыс толқындарды декодтайтын жабдық. Қабылдаушы- хабарды алушы адам. Осы модельдің артықшылығыоның пайда болуынан бастап берілетін ақпараттың мөлшері және жылдамдығы туралы көрініс пайда болады. Бірақ Шеннон Унвер моделінде келесі шектеулер бар: Ол механикаланған – бұл коммуникацияның көбінесе техникалық тәсілдерді айқындайды. Адам оған «қайнар көзі» және «қабылдаушы» ретінде кіргізіледі. Берілетін ақпараттың мағынасынан, мазмұнынан абстракцияланады. Тек қана оның мөлшеріне козор аударылады. Берілген моделде коммуникативтік процесс- сызықтық бір бағытты сипатта болады. Кері байланыс болмайды. М.де Флер моделі. Коммуникация қатысушылардың берілген және алынған хабарлар әрқашанда бірдей болмайтындығын түсінбеуі қарым- қатынастың кедергісінің себебі болып табылады. Мұндай ой Шеннон – Универдің моделінде салынып М. де Флердің зерттеулерінде арықарай дамытылып, коммуникацияның сызықтық моделін жаратты: Коммутатор А Коммутатор В Қайнар көзі-1 Қайнар көзі-2 Алушы М-2
Қайнар көзі М-1
Тасымал дауыш
Қабыл дауыш
Қабыл дауыш
Тасымал дауыш
шу канал
канал Де Флер моделінде Шеннон – Универдің сызықтық моделінің негізгі кемшілігі есептелген кері байланыстың жоқтығы. Ол «шу әсерінен» мағынаның трансформациясымен бірге кері бағытта барлық жолды қайталайтын қайнар көзінен алушыға дейін ақпараттың жүру жолының тізбегін кері байланыс ілгішімен аяқтады. Кері байланыс коммуникаторға ақпаратты беру тиімділігін көтеру және жіберілген мен қабылданып алынған мағыналық арасында сәйкестік ықтималын көрсету үшін өз хабарды коммунитивтік каналға жақсы бейімделу мүмкіндігін береді. Коммуникациялық циркулярлы моделі. Осы модель де кері байланыс түрінде пайда болу көзінен келген хабарға коммуникативтік реакциясы көрсетілген. Тек қана кері байланыс коммуникацияның 2 жақты процесс болып істейді. Жақтардың әрқайсысына өз әрекеттерін және мақсаттарын түзетуге мүмкіндігін береді. Коммуникацияның циркулярды моделі Шралим коммуникациясының тек қана сызықтық процесс ретінде қарастыруға болады деп санады. әрі бұл процесс шексіз сызықтық модельдің нақты еместігін түзету үшін коммуникацияның қатысушыларын рольдермен ауысып отыратындықтан оның циклді сипатын ерекше айту кере. Сөйтіп коммуникация байланыстың 2 жақты процесс ретінде қарастырылады, яғни ақпаратты жіберуші алушы да бір- бірімен хабар алмасып, тең дәрежеде өзара әрекеттеседі.
Берілген модельдер «пайда болу көзі» және «ауызша» хабардың алмасқанда рольдермен ауысады. Нәтижесінде коммуникация диалогқа айналады. Сөйлеу коммуникацияның 2 каналды моделі- ресей психологы Морозов бірегей моделін ұсынды. Онда коммуникация технологиялық емес психологиялық сипатында 2 каналды жүйе ретінде берілген. Сөйлеу коммуникацияның жүйесінің күрделі, вербалды- вербальды емес табиғатын және вербальды емес коммуникацияның өзіндік сөйлеудегі бірнеше ұстанымды ерекшеліктерін есте сақтап Морозов коммуникацияның вербальды емес өздік сөйлеу лингвистикалық және вербальды емес экстролингвистикалық каналдардан құрылған 2 каналды процесс түрінде қарастырылады. Берілген модельдің ерекшелігі вербальды емес сөйлеу функциясы вербальды функцияда физиологиялық тәуелсіздігінің негізі болып табылатын адам миының функционалды ассиметрия рөлін есептеуінде тұрады. Мұндай жағдай коммуникация жүйесінің барлық буындарда вербальды және вербальды емес каналдардың бөліну түріндегі теоретикалық модель ретінде бейнеленеді. Бастапқыда (сөйлеу көзі сөйлеуші) Ортаңғыда (акустикалық сигнал) Соңғыда (қабылдауыш, тыңдаушы) Сөйлеу коммуникацияның тізімінің барлық буындарда вербальды және вербальды емес каналдар дәлелдігі болды. Сөйлеу коммуникацияның 2 каналдық моделі. Сөйлеу көзі сөйлеу сигналы қабылдауыш Сол ми Лингвистикалық ақпарат
Сол ми Оң ми Экстралинг ақпарат
шу Оң ми шу шу ОС-1 ОС-2
Вербальды және вербальды емес каналдар арасында тығыз өзара әрекеттесу және өзара әсері байқалынып отыр. Кері байланыстың 2 категориясы келесіні білдіреді: ОС- - сөйлесушінің өзінің пайда болу процесін бақылау жүйесі. ОС-2 – сөйлесушінің тыңдаушыға өзінің сөйлеуі нәтижелерін ісерін бақылау жүйесі. Коммуникацияның 2 деңгейлі моделі – бұқаралық коммуникацияны зерттегенде П.Лаззерсфеельтпен Б.Беррельсонмен және Годэммен құрастырылған. Олар бір қызықты заңдылығына назар аударды. Бұқаралық ақпарат жүйесі арқылы халыққа берілген ақпарат әсері біраз уақыт өткеннен кейін әсерлемейді, керісінше күшейеді. Зерттеулерде Прэссор, радио және теледидар арқылы берілетін ақпарат бұқаралық аудиториямен дәл уақытында емес бірнеше уақыт өткенен соң меңгереді және «пікір лидерлердің» әсерінен өзгереді. Табылған финоним бұқаралық ақпарат жүйесін болып жүйесін маңызды түзетуге мүмкіндік береді. Тек қана тор топпен жұмыс істеуге. Бұл массмедиа қызметін жеңілдетеді және олардың нәтижелігін көтереді. «ИСКП (SMCR) (ҚХКА)» моделі. 1960 ж коммуникация саласындағы американ маманмен Д. Берро ұсынған. Оны оған кіретін элементтер түріндегі абригатура бойынша атайды. Қайнар көзі → хабар → канал → алушы. Бұл модельде коммуникативтік процестің элементтің таңдауы болу керек. Қайнар көзі және ауызша олар коммунативтік машықтар, білімдер, олардың әлеуметтік орны, мәдени сипаттамалар, аттитюдтар, бұл бойынша талданады. Хабар- олардың элементтер мен құрылымын мазмұны мен кодтау тәсілі жағынан қарастырады. Берлоу бойынша сезімнің 5 органы арқылы әкелетін ақпарат коммуникация каналдары болып табылады. Берілген модель коммуникациялық процестің ерекшеліктерімен танысу үшін жеңіл және ыңғайлы болып табылады:
коммуникацияның басқа барлық элементтер сипаттаманың құрамдастарына. нақты коммуникацияның фактілерніде осы элементтің құрамдастарында. оны қалыптастыратын барлық элементтің сипаттамалары есебімен нақты коммуникация стратегиясын құрастыратын және оның нәтижелерін бағыттауы. Сөйтіп осы модельді коммуникация процесстің бөлек элементтен қарастырғанда база ретінде есептеуге болады. Бірақ онда да айтылып кеткен модельдер сияқты кемшіліктер бар: ол монологиялық бір бағытты, оны коммуникация нәтежиесі мен кері байланыс есептеусіз толық деп санауға болмайды. Сонымен берілген модель нақта коммунативтік ойпатында тағыда зерттелетін бөліктерімен толықтырылуы тиіс. 2) жалпы түрінде коммуникациялық процесті келесі түрде жазуға болады: жіберушінің хабардың пайда болуы мақсатта алушы сол келесі басқа әсерін тигізуін белгілі хабар белгілі бір мазмұны бар вербальды (вербальды емес ) белгілер, символдар көмегімен кодталуы мүмкін. Алушыға алынған хабардың мағынасын түсіну үшін оны кодтан шығару керек. Коммуникацияның керібайланысты болжайды. Оған қарап алушы оның хабары адрессатқа дейін келетінін және оны түсінгені туралы біледі. Осы процесті бірнеше элементтерге бөлуге болады: хабардың қайнар көзі болуы мүмкін. Соңғы жағдайда ол белгілі бір абстрактілі түрде болады, өйткені соңғы жіберуші және алушы барлық жағдайда бір ғана адам болады. Жіберуші де белгілі бір хабарды құруда пайда болатын қажеттілік жағдайда ғана қайнар көзі коммуникативтік процесстің ипнициоттары болады. Хабарды құрастырушы барлық жағдайда коммуникатор рөлінде бола бермейді. Бұл хабар тек қана жіберушінікі. Коммуникация процесінде аудиторияда хабардың әсерінен ісер ететін ең маңызды факторларға жалпы жағдай хабардың тақырыбы оны оқу уақыты және хабарды беру тәсілі болады. &&& $$$002-003-002$3.2.3.2 Коммуникациялық процестің негізгі элементтері Берлоу бойынша сезімнің 5 органы арқылы әкелетін ақпарат коммуникация каналдары болып табылады. Берілген модель коммуникациялық процестің ерекшеліктерімен танысу үшін жеңіл және ыңғайлы болып табылады: 1. коммуникацияның басқа барлық элементтер сипаттаманың құрамдастарына. 2. нақты коммуникацияның фактілерніде осы элементтің құрамдастарында. 3. оны қалыптастыратын барлық элементтің сипаттамалары есебімен нақты коммуникация стратегиясын құрастыратын және оның нәтижелерін бағыттауы. Сөйтіп осы модельді коммуникация процесстің бөлек элементтен қарастырғанда база ретінде есептеуге болады. Бірақ онда да айтылып кеткен модельдер сияқты кемшіліктер бар: ол монологиялық бір бағытты, оны коммуникация нәтежиесі мен кері байланыс есептеусіз толық деп санауға болмайды. Сонымен берілген модель нақта коммунативтік ойпатында тағыда зерттелетін бөліктерімен толықтырылуы тиіс. 2) жалпы түрінде коммуникациялық процесті келесі түрде жазуға болады: жіберушінің хабардың пайда болуы мақсатта алушы сол келесі басқа әсерін тигізуін белгілі хабар белгілі бір мазмұны бар вербальды (вербальды емес ) белгілер, символдар көмегімен кодталуы мүмкін. Алушыға алынған хабардың мағынасын түсіну үшін оны кодтан шығару керек. Коммуникацияның керібайланысты болжайды. Оған қарап алушы оның хабары адрессатқа дейін келетінін және оны түсінгені туралы біледі. Осы процесті бірнеше элементтерге бөлуге болады: 1) хабардың қайнар көзі болуы мүмкін. Соңғы жағдайда ол белгілі бір абстрактілі түрде болады, өйткені соңғы жіберуші және алушы барлық жағдайда бір ғана адам болады. Жіберуші де белгілі бір хабарды құруда пайда болатын қажеттілік жағдайда ғана қайнар көзі коммуникативтік процесстің ипнициоттары болады. Хабарды құрастырушы барлық жағдайда коммуникатор рөлінде бола бермейді. Бұл хабар тек қана жіберушінікі. Коммуникация процесінде аудиторияда хабардың әсерінен ісер ететін ең маңызды факторларға жалпы жағдай хабардың тақырыбы оны оқу уақыты және хабарды беру тәсілі болады.
$$$002-003-003$3.2.3.3 Коммуникациялық тосқауылдар Коммуникация процесі шуылмен (бөгетпен) кез-келген сатыда эффектіленуі мүмкін және осының салдарынан хабар мен кері байланыс біраз бұрмалануы немесе толығымен бүлінуі мүмкін. Сол себепті менеджер коммуникациялық кесте жұмысын жобалағанда осы бөгеттерді ескеріп, одан туатын теріс салдарды мейлінше азайтуға тырысу керек. Сол үшін ол біріншіден кедергіні тудыратын себепті іздеп, содан кейін коммуникациялық жүйеде кедергілер қай жерде және қашан пайда болатынын анықтау керек. Осы факторларды білу арқасында менеджер осы кедергілерді минимизациялайтын құралдарды пайдалануға мүмкіншілік алады. Осындай құралдың біреуі болып кері байланыс механизмі табылады. Ол коммуникациялық жүйеде кедергі орнын бірден анықтап, оларды жоюына мүмкіндік туғыза алады. К.Шеннонның коммуникациялық модельдері бес элементтерден тұрады: ақпарат қайнар көзі, қабылдаушы, байланыс каналы, қабылдаушы, тағайындалған орын және ақпаратты қабылдаушы. Шеннон моделі байланыс саласындағы электрондық схемалар үшін жасалған, бірақ оның әлеуметтік және қоғамдық сфераларында да тиісті өзгерістер енгізіп қолдануға болады. Басқару қызметін коммуникация моделі түрде құруда басқару іс-әрекетіне тән ерекшеліктерді ескеріп, соларға орай элементтер жүйесін құру қажет. Коммуникация дегеніміз – қарым –қатынас, екі және одан да көп аламдардың өзара түсінісуге байланысты: бір – бірінен ақпарат, мәліметтер алмасуы. Коммуникациялық процесс- бұл екі не одан да көп адамдар арсындағы мәліметтер алмасу, әрі оның негізгі мақсаты мәліметтің түсінікті болуын қамтамасыз ету. Коммуникация – бұл күрделі процесс және де оны жақсы түсіну үшін процесс сатыларын түсіне білу керек. Мәлімет алмасу процесінің элементтері мыналар болып саналады: - мәліметті жіберуші идеяны қорытушы немесе мәліметті жинаушы және оны таратып беруші болып саналады; - символдар көмегімен кодталған мәліметтің өзін хабарлау; - канал, мәліметті беру құралы; - алушы, бұл мәліметті қажет ететін адам. Мәліметті алмасу барысында жөнелтуші мен алушы белсенді рөл атқарады, әрі мұның өзі бір біріне қатысты бірнеше кезеңде өтеді. Бұлардың міндеті хабарды дайындау және каналды пайдалана отырып, екі жаққа да түсінікті болуын қарастыру. Мәлімет алу кезеңдері мынадай: -идеяның пайда болуы; кодтау және канал таңдау; беру; декодтау. Мәлімет алмасу процесінің моделі Жөнел детуші Тұжырымдайды немесе жөнелтеді Кодтайды каналды таңдайды Хабарлау Канал арқылы береді Алушы Декодтау Идеяның түсініктілігі Мәлімет алмасу процесінің кезеңдерін қарастырайық. Мәлімет алмасу идяны тұжырымдаудан немесе мәліметті таңдаудан басталады. Бұл кезеңде жөнелтуші мәлімет алмасу үшін қандай концепцияны басшылыққа алу қажет екендігін шешеді де, мұнда ол көптеген факторларды ескереді. Мәселен, басшы жұмыс нәтижесін бағалау туралы мәлімет алмасқысы келсе, ол мынандай жайтты есте сақтауы тиіс: идеяның мәнісі сол, өзінің қарамағындағыларға олардың күшті және әлсіз жақтары туралы нақты мәліметті хабарлау, әрі олардың жұмыс нәтижесін қалайша жақсартуға болатындығы жөнінде кеңес беру. Мәліметті жөнелдетуші кодтауға пайдаланатын, символ типіне үйлесетін каналды таңдай білуі тиіс. Каналдарға берілген сөздер мен жазылған материалдар, сондай-ақ электрондық байланыс құралдары, компьютер, желілер, электроникалар, почталар, бейнетаспалар мен бейнеконференциялар жатады. Хабарды беру тек бір каналмен шектелмеуі тиіс. Көп жағдайда екі не оданда көп коммуникациялық құралдар пайдаланады. Үшінші кезеңде жөнелдетуші идеяны екінші бір адамға жеткізу үшін мәліметті береді. Жөнелтуші хабарды жібергеннен кейін алушы оны декодтайды. Декодтау бұл жөнелдетушінің жіберген символын алушының түсінігінде аудару. Басшы мынаны ескеруі қажет: олардың басқа орындардан алған мәліметі дәл болмауы және алмасу барысында әр түрлі ауытқулар болуы мүмкін. Осыған орай кері байланысты жолға қоюға қажет. &&& $$$002-003-100$Дәріс №3.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1.Коммуникацияның құрылымдық модельдері 2.Коммуникациялық процестің негізгі элементтері 3. Коммуникациялық тосқауылдар
жүктеу/скачать 1,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||