В. В. Иванов атындағы ботаника кафедрасының доценті Отаубаева А. У., Жамалиева Л. С

Әдебиеттер:

3.Р.І.Берсімбаев, К.Қ. Мұхамбетжанов “Генетика” І бөлім, Алматы 2002 ж.

4. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомиров М.М. "Генетика с основами селекции" - М., Просвещение, 1979.

5. Инге-Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции. М. 1989 жыл Б. 3-23

6. С.М. Гершензон „Основы современной генетики” 2-е изд., испр. и доп. Киев, 1983.
№ 11 дәріс

Тақырып: Жыныс генетикасы. Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы

Дәрістің мақсаты: Жыныс генетикасы туралы кең мағлұмат беру. Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалау ерекшеліктерін талдау.

Дәрістің мазмұны: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесіп тұқым қуалау. өсімдіктер мен жануарлар жынысының биологиясы. Алғашқы және екінші жыныстық белгілер. Бір клеткалы организмдердегі салыстырмалық сексуалдылық.

Жыныс генетикасы және жыныс пен тіркескен тұқым қуалау. аталық және аналық жыныстардың гетерогаметалығы кезіндегі. реципрокты будандастырудағы жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. «Крисс-кросс» жолымен тұқым қуалаудың тұқым қуалау ақпаратын тасымалдаудағы хромосомалардың ролін дәлелдеудегі ролі.

1. 
   Жыныс генетикасы нені зерттейді.
   
2. 
   Жыныспен тіркескен белгілер дегенімз не?
   
3. 
   Аутосома дегеніз не?
   

Әдебиеттер:

2.К.Қ.Мұхамбетжанов “Генетика” Алматы, 1994 ж.

3.Р.І.Берсімбаев, К.Қ. Мұхамбетжанов “Генетика” І бөлім, Алматы 2002 ж.

4. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомиров М.М. "Генетика с основами селекции" - М., Просвещение, 1979.

5. Инге-Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции. М. 1989 жыл Б. 3-23

6. С.М. Гершензон „Основы современной генетики” 2-е изд., испр. и доп. Киев, 1983.

Жыныстық хромосомалардың генетикалық және цитологиялық ерекшеліктері. Гинандроморфизм.

Жынысы анықтардың баланыстық теориясы. Жыныстық хроматин. Организмдердің генетикалық биосексуалдылығы. Жынысты хромосомалар мен аутосомалардың балансы өзгерген кездегі жыныстық белгілердің көрінісі. Интерсексуалдылық. Жыныстың табиғи және жасанды (гормональды) жолмен қайта анықталуы.

Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. ” Креске- крест“ (крисс кросс) жолымен тұқым қуалау. Жыныстық хромосоиалар ажырамаған кездегі тұқым қуалау.

Жынысты анықтаудың хромосомалық теориясы. Гомо және гетерогаметалы жыныс. Жынысты анықтаудың баланстық теориясы. Жыныстық хромосомалар мен аутосомалардың байланысы. өзгерген кездегі жыныстық белгілердің көрінісі. Интерсексуальдылық.

Әдебиеттер:

4. 
   К.Қ.Мұхамбетжанов “Генетика және селекция негіздері” Алматы, 1996 ж.
   
5. 
   К.Қ.Мұхамбетжанов “Генетика” Алматы, 1994 ж.
   
6. 
   Р.І.Берсімбаев, К.Қ. Мұхамбетжанов “Генетика” І бөлім, Алматы 2002 ж.
   

5. Инге-Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции. М. 1989 жыл Б. 3-23

6. С.М. Гершензон „Основы современной генетики” 2-е изд., испр. и доп. Киев, 1983.
№ 13 дәріс

Тақырып: Гендердің тіркесуі.

Дәрістің мақсаты: Гендердің тіркесу құбылысы туралы айту. Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі ұрпақ буданындағы ажырау және оның гендердің плестотропты әсер етуіндегі тұқым қуалайтын айырмашылығы жөнінде толық мағлұмат беру.

Дәрістің мазмұны:

Гендердің тіркесу құбылысы. Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі тұқым қуалаудың ерекшеліктері. Гендердің тіркесу құбылысы. Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі ұрпақ буданындағы ажырау және оның гендердің плестотропты әсер етуіндегі тұқым қуалайтын айырмашылығы.

1. 
   Гендердің тіркесу құбылысы дегеніміз не?
   
2. 
   Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі ұрпақ буданындағы ажырау дегеніміз не?
   

Әдебиеттер:

2.М.Х.Гумаров, Р.Е.Ниязова “Практикум по биохимии” Уральск, 2005 г.

3.К.Қ.Мұхамбетжанов “Генетика және селекция негіздері” Алматы, 1996 ж.

4.Р.І.Берсімбаев, К.Қ. Мұхамбетжанов “Генетика” І бөлім, Алматы 2002 ж.

Т.Морган қалыптастырған тұқым қуалаушылықтың хромосомдық теориялардың негізгі қағидалары. Хромосомдар айқасуының генетикалық дәлелдемесі. Айқасудың шамасы мен хромосомалардың бір тізбекті генетикалық дискреттілігі. Хромосомалардың бір және көп айқасулары. Интерференция мен коинциденция туралы түсінік. Тіркестік топтарды анықтау. Тіркестік топтар санының хромосомдардың гаплоидты санына сәйкестігі. Гендердің локализациясы. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің генетикалық карталары.

Крассинговердің цитологиялық дәлелі. Тетрадалық анализ. Кезінде крассинговерді есепке алу. Хроматид дәрижесіндегі айқасу. Айқасудың болжамды механизмдері. Мейоздық және митоздық крассинговер. Сомалық крассинговер. Тең емес крассинговер. Хромосомалардың генетикалық және цитологиялық карталарын салыстыру.

Сыртқы орта факторларының крассинговерге әсері. Хромосомалрдың айқасуы мен гендердің рекомбинациясының өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер селекциясы мен эволюциясындағы ролі. Гендердің өзара әсерлесуі кезіндегі тұқымқуалаушылық пен өзгергіштіктің көрінуі. Жыныспен тіркескен тұқым қуалау. Гендердің тіркесуі. Кроссинговердің цитологиялық дәлелі.

Гендердің өзара әрекеттесу типтері: комплементарлы, эпистаз, полимерия, модифекация. Гендердің өзара әрекеттесу типіне қарай фенотип бойынша ажыраудың өзгеруі. Сандық белгілердің тұқым қуалау ерекшеліктері.

Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесіп тұқым қуалау. өсімдіктер мен жануарлар жынысының биологиясы. Алғашқы және екінші жыныстық белгілер. Бір клеткалы организмдердегі салыстырмалық сексуалдылық.

Жынысты анықтаудың хромосомдық теориясы. Гомо және гетерогаметалы жыныс. Жыныстық хромосомалардың генетикалық және цитологиялық ерекшеліктері. Гинандроморфизм.

Жынысы анықтардың баланыстық теориясы. Жыныстық хроматин. Организмдердің генетикалық биосексуалдылығы. Жынысты хромосомалар мен аутосомалардың балансы өзгерген кездегі жыныстық белгілердің көрінісі. Интерсексуалдылық. Жыныстың табиғи және жасанды (гормональды) жолмен қайта анықталуы.

Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы. ” Креске- крест“ (крисс кросс) жолымен тұқым қуалау. Жыныстық хромосоиалар ажырамаған кездегі тұқым қуалау.

Гендердің тіркесу құбылысы. Тіркесіп тұқым қуалау кезіндегі тұқым қуалаудың ерекшеліктері.

Т.Морган қалыптастырған тұқым қуалаушылықтың хромосомдық теориялардың негізгі қағидалары. Хромосомдар айқасуының генетикалық дәлелдемесі. Айқасудың шамасы мен хромосомалардың бір тізбекті генетикалық дискреттілігі. Хромосомалардың бір және көп айқасулары. Интерференция мен коинциденция туралы түсінік. Тіркестік топтарды анықтау. Тіркестік топтар санының хромосомдардың гаплоидты санына сәйкестігі. Гендердің локализациясы. Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдердің генетикалық карталары.

Крассинговердің цитологиялық дәлелі. Тетрадалық анализ. Кезінде крассинговерді есепке алу. Хроматид дәрижесіндегі айқасу. Айқасудың болжамды механизмдері. Мейоздық және митоздық крассинговер. Сомалық крассинговер. Тең емес крассинговер. Хромосомалардың генетикалық және цитологиялық карталарын салыстыру.

Сыртқы орта факторларының крассинговерге әсері. Хромосомалрдың айқасуы мен гендердің рекомбинациясының өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер селекциясы мен эволюциясындағы ролі.

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Мейоздық және митоздық кроссинговер дегеніміз не?
   
2. 
   Сыртқы орта факторларының кроссинговерге әсер етуі қандай?
   
3. 
   Т. Морган қалыптастырған тұқым қуалаушылықтың хромосомдық теориясының негізгі қағидалары туралы не білесіз?