Витаминдер әртүрлі химиялық сипаттағы биологиялық белсенді органикалық

жүктеу/скачать 18,53 Kb. Дата 16.02.2022 өлшемі 18,53 Kb. #132047

ВИТАМИНДЕР Витаминдер - әртүрлі химиялық сипаттағы биологиялық белсенді органикалық қосылыстар. Олар жануар мен адамның денесіне тамақпен аз мөлшерде енеді және метаболизм процесінде биокатализатор ретінде үлкен рөл атқарады. Денедегі дәрумендердің жетіспеушілігі, сондай-ақ артық болуы бірдей зиянды, өйткені олар дененің әртүрлі функцияларының терең бұзылуын тудырады, бұл ауыр ауруларға әкеледі. Кесте 1 Кейбір дәрумендердің сипаттамасы (физикалық сипаттамасы) Әріптік белгілеу Атауы Биохимиялық топ, (ерігіштігі*) А1 А2 Ретинол Дегидроретинол Антиоксиданттар, (Ж) D2 D3 Эргокальциферол Холекальциферол Гормоновитаминдер,(Ж) Е α-, β-, γ-Токоферолдар Антиоксиданттар, (Ж) К1 К2 Филлохинон Фарнохинон Гормоновитаминдер, энзимовитаминдер, (Ж) N Липой қышқылы Энзимовитаминдер, антиоксиданттар, (Ж) В1 Тиамин Энзимовитаминдер, (В) В2 Рибофлавин Энзимовитаминдер, (В) В6 Пиридоксин Энзимовитаминдер, (В) РР (В3) Ниацин Энзимовитаминдер, (В) В5 Пантотен қышқылы Энзимовитаминдер, (В) Вс (В9) Фолий қышқылы Энзимовитаминдер, (В) В12 Кобаламин Энзимовитаминдер, (В) C Аскорбин қышқылы Антиоксиданттар, энзимовитаминдер, (В) Р Биофлавоноидтер Антиоксиданттар, (В) Витаминдердің химиялық классификациясы Витаминдердің химиялық жіктелуі 1. Алифатикалық қатарлардың қосылыстары: а) қанықпаған полигидроксикарбон қышқылдарының лактондарының туындылары –аскорбин қышқылы (С дәрумені); б) глюконий қышқылының күрделі эфирлерінің туындылары-пангам қышқылы (В15 дәрумені); в) β-амин қышқылдарының туындылары – пантотен қышқылы (В5 витамині). 2. Алициклді қатарлардың қосылыстары: а) циклогексенилизопреноидты дәрумендер (изопреноидты сипаттағы полиен тізбегі бар циклогексенді дәрумендер) – ретинолдар (А тобының витаминдері) б) циклогексанолэтиленгидриндан витаминдері – кальциферолдар (D тобының витаминдері). 3. Хош иісті қосылыстар: нафтохинон туындылары-К тобының витаминдері. 4. Гетероциклді қатарлардың қосылыстары: а)хромды витаминдер – токоферолдар (Е тобының витаминдері); б) фенилхроман витаминдері – биофлавоноидтар (р тобының витаминдері); в) пиридинкарбон витаминдері-РР тобының витаминдері; г) β-оксиметилпиридинді витаминдер-В6 тобының витаминдері; д)пиримидино-тиазол витаминдері – тиамин (В1 витамині); е)птеринді дәрумендер – фолий қышқылы (Вс витамині); ж)изоаллоксазинді дәрумендер – рибофлавин (В2 витамині); з) Коррин витаминдері – кобаламиндер (В12 тобының витаминдері). Витаминдердің ағзаға енуінің бұзылуымен үш негізгі патологиялық жағдай байланысты: витаминнің жетіспеушілігі-гиповитаминоз; витаминнің толық жетіспеушілігі – витамин тапшылығы авитаминоз (гиповитаминоздың экстремалды дәрежесі ретінде қарастырылуы мүмкін) және витаминнің артық болуы – гипервитаминоз. Майда еритін витаминдер ағзада жиналатындығын және олардың шоғырланған жері май тіндері мен бауыр екенін атап өткен жөн. Суда еритін витаминдер айтарлықтай мөлшерде сақталмайды, бірақ артық болған жағдайда олар оңай шығарылады. Бұл суда еритін дәрумендердің гиповитаминоздарының және майда еритін дәрумендердің гипервитаминоздарының көп таралуын түсіндіреді. МАЙДА ЕРИТІН ВИТАМИНДЕРВитамин А Көптеген жылдар бойы А дәрумені тек жануарлардан алынатын өнімдерде және негізінен теңіз және тұщы су балықтарында, әсіресе треска бауырында болады деп сенген. Осы табиғи көздерден көптеген жылдар бойы А дәрумені алынды. Кейінірек өсімдік тектес кейбір заттар, мысалы, сәбіз, репа тамыр дақылдарынан оқшауланған каротиндер А дәруменінің әсеріне ие екендігі анықталды. Организмге түскеннен кейін ферменттер әсерінен каротиндер А дәруменіне айналады, сондықтан олар А дәрумені провитаминдері болып табылады. Қазіргі уақытта халықаралық номенклатура бойынша витаминдердің бұл тобы каротиноидтар деп аталады. Оған каротиндер мен А дәрумені тобы (ретинолдар) кіреді.қф Ретинол ацетаты-әлсіз иісі бар ақ немесе бозғылт сары кристалдар. Спирт, хлороформ, эфир және майлы майларда ериді; іс жүзінде суда ерімейді. Сапалы реакциялар 1. Үшхлорлы сурьма бар хлороформ ерітіндісінде көк бояу пайда болады. Сандық анықтау Ретинол ацетатын сандық анықтау әдістері оның сурьма (III) хлоридінің хлороформ ерітіндісімен реакциясына (фотоколориметриялық әдіс) немесе витаминнің спирт немесе хлороформ ерітінділері спектрінің ультракүлгін бөлігінің сіңуін өлшеуге негізделген. ГФ X спирт ерітіндісіндегі ретинол ацетатын спектрофотометриялық анықтауды ұсынады Ретинолдың басқа фармакопеялық препараты-Solutio Retino ' Ii acetatis oleosa майындағы ретинол ацетаты ерітіндісі 3,44%, 6,88%, 8,60%. Майдағы ретинол ацетаты ерітіндісі ашық сарыдан қою сарыға дейін мөлдір майлы сұйықтық болып табылады. Сурьма (III) хлоридінің ерітіндісімен реакциядан басқа, ГФ X препараттың түпнұсқалығын растау үшін 326+1 нм кезінде препараттың спирттік ерітіндісі үшін болуы тиіс спектрдің ультракүлгін аумағындағы ең көп сіңірілуді анықтауды ұсынады. ГФ X ретинол ацетатының майлы ерітіндісі үшін 1,0-ден аспайтын қышқыл санын анықтауға кеңес береді. Бұл тұрақты препараттың түпнұсқалығын ғана емес, сонымен қатар оның тазалық дәрежесін де сипаттайды. Сандық анықтау кристалды препаратқа ұқсас спектрофотометриялық түрде жүзеге асырылады. Витамин D2 (Кальциферол) D2 дәрумені (эргокальциферол) таза түрінде түссіз кристалдар-призмалар немесе инелер, иіссіз. Балқу температурасы 120-121 °C. оң айналуы бар. Барлық кальциферолдар барлық органикалық еріткіштерде, сондай-ақ майларда ериді және суда ерімейді. Кристалды D2 дәрумені сақтау кезінде төзімді емес. 2-3 күннен кейін бөлме температурасында оның ыдырау іздері пайда болады, 125°C-тан жоғары қызған кезде D2 дәрумені бұзылады. Алайда, жарықтың әсерінен қорғалған майлы ерітінділерде D2 дәрумені бірнеше жыл бойы белсенді бола алады. D2 витаминінің түпнұсқалығы сурьма (III) хлоридінің ерітіндісімен реакциямен анықталады, А дәруменіне қарағанда сарғыш-қызғылт түсті бояу пайда болады, ол осы реагентпен көк бояуды құрайды. Басқа түсті реакциялар да белгілі: пирогалл қышқылы, үшхлорсірке қышқылы, сахароза, хош иісті альдегидтер және т.б. бұл реакциялардың барлығын витаминді сапалы және сандық анықтау үшін қолдануға болады. D2 витаминінің фармакопеялық препараты 0,125% майдағы эргокальциферол ерітіндісі болып табылады (Solutio Ergocalciferoli oleosa 0,125%). Бұл ашық сарыдан қою сарыға дейін мөлдір майлы сұйықтық. Препараттың түпнұсқалығы сурьма (III) хлоридінің ерітіндісімен және хроматографиялық (жұқа қабатты хроматография) анықталады. ГФ X препаратының сандық құрамын сурьма (III) хлоридінің ерітіндісімен препараттың түрлі-түсті реакциясын пайдалана отырып, фотоэлектроколориметриялық анықтауды ұсынады. Д витаминінің негізгі қызметі организмдегі фосфор мен кальций алмасуын реттеу, осы заттардың ішекке сіңуіне ықпал ету және оларды өсіп келе жатқан сүйектерге тұндыру болып табылады. D дәрумені келесі препараттар түрінде қол жетімді: 1) витаминол — ультракүлгін сәулемен сәулеленген эргостерин майлы ерітіндісі. 10 және 35 мл құтыда шығарылады, 2) D витаминінің спирт ерітіндісі, 35 мл құтыда шығарылады, 3) D дәрумені дражесі, 4) құрамында А витаминімен бір мезгілде D дәрумені бар балық майы. Д витаминінің препараттары, оның ішінде балық майы, қараңғы әйнектегі бөтелкелерде ауа әсер етпейтін жағдайда сақталуы керек, өйткені бұл факторлар D витаминін белсенді етпейді: ауа оттегі D витаминін тотықтырады, ал жарық оны өте улы токсистеринге айналдырады Витамин Е (б-токоферол) Азот қышқылының әсерінен токоферол ашық қызыл түске боялған қосылыс түзеді (реакция тән). Сандық анықтау Токоферол 80% спиртте алтын хлориді ерітіндісімен сандық түрде тотығады; потенциометриялық титрленеді. Майда еритін дәрумендердің кейбір сипаттамаларының кестесі Белгіленуі Витамин жетіспеушілігінің негізгі көріністері Тәуліктік қажеттілік (үлкендерге) Передозировка Витаминнің негізгі көзі Витамин А Бой өсуінің баяулауы, ымырт көру нашарлауы 900 мкг 3000 мкг Сары көкөністер мен жемістер, май, бауыр Витамин Д Остеопороз, рахит 10-15 мкг 50 мкг Балық майы, жұмыртқаның сарысы, уылдырық Витамин Е Бұлшықет дистрофиясы 15 мг 300 мг Өсімдік майы, тұқымдар, жаңғақтар Витамин К Ішкі қан кетулер, сүйектердің деформациясы 120 мкг - Жапырақты көк, жаңғақтар, зәйтүн майы жүктеу/скачать 18,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу: