Әлеуметтік стандарттар жүйесі.Әлеуметтік стандарттар жүйесі қауіпсіздік ережелерін қамтиды және үш топқа бөлінеді:
Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік
«Еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің» стандарттар кешені (ГОСТ 12)
Табиғат қорғау жөніндегі стандарттар ткешені (ГОСТ 17).
«Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік» стандарттар кешені 1992-1995 жылдары қалыптаса бастады. XX-шы ғасырдың соңғы он жылдықтарында болған табиғат және техногендік ақпараттың салдарын жою тәжірибесі көрсеткендей тұрғындар мен басқару ұйымдарының төтенше жағдайға дайывндығының төмендігі, тиісті нормативтік құжаттың нашарлығы (шикілігі) немесе жоқтығы жағдайды ауырлата түседі. Тек қана Чернобыль апатының салдарын жою үшін жыл сайын Белоруссия бюджетінің 20%-дайы, Украина бюджетнің 12%-ы, Ресей бюджетінің 1%-ға жуығы жұмсалады. Мұндай жағдай басқа елдерде де байқалады. Мысалы АҚШ-та төтенше жағдайлар салдарынан жалпы ұлттық өнімнің 5%-7%-ы зиянға ұшырайды. Осындай себептерге байланысты тьөтенше жағдай кезінде тұрғындар мен өндірістік және әлеуметтік нысандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі Мемлекеттік стандарттар кешенін құру қажеттілігі туындады.
«Еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінің» стандарттар кешенінің нысанына «адам-машина-орта (өндірістік және тұрмыстық орта)» жүйесі жатады. Бұл жүйе өндіріс пен тұрмыста адамдардың денсаулығын қорғау мақсатымен апаттық, оқыс жағдайдың алдын-алу жөніндегі әлеуметтік қызметтерді атқарады.
Бұл стандарт кешені 350-ден астам ГОСТ–ды қамтиды. Яғни салааралық стандарттар жүйесінің ішінде ең үлкен фондты құрайды.
Еңбек қауіпсіздігі стандарттар жүйесінде негізін қалаушы стандарт ГОСТ 12.0.001.
Бұл, стандарт жүйесінің мақсаты мен құрылымы және мазмұнын анықтай отырып, өндіріс құралдарына, өндірістік процестерге, жұмысшыларды қорғау құралдарына, құрылыс ғимараттарға қойылатын талаптарды белгілейді. Сондай-ақ қауіпті де зиянды өндіріс әсерлерінің нормалары көрсетілген.
Еңбек қауіпсіздігінің стандарттары өндіріс нысандарын міндетті сертификаттауда үлкен роль атқаруда. Сонымен қатар көптеген өнім түрлерін міндетті сертификаттауда негізгі нормативтік база міндетін атқарады. Сауда және қоғамдық тамақтану саласындағы қауіпсіздік ең алды мен сол кәсіпорындағы қызмет аясының қауіпсіздігімен анықталады. Сондықтан да мысалы бөлшек сауда қызметін міндетті сертификаттау кезінде бұл жүйенің 40-астам мемлекеттік стандарттарын (ГОСТ) ескеруге тура келеді.
Табиғатты қорғау және табиғат қорларын пайдалануды жақсарту жөніндегі стандарттар кешені 80-нен астам Мемлекеттік стандартты (ГОСТ) қамтьиды. Бұл стандарттар кешені өндірістің барлық салаларын қмтиды және табиғаттың бір қорын пайдаланудан болып басқасына нұқсан келетін жағдайды болдырмауға, сонымен қатар халық шаруашылығының барлық салаларындағы кәсіпорындардың іс қызметінің жағымсыз салдарынан алдын алуға бағытталған.
Табиғатты қорғауды стандарттау жұмысын кешенді түрде жүргізудің негізгі ережелері ГОСТ 17.0.0.01. «Табиғат қорғау және табиғи қорларды пайдалануды жақсарту саласының стандарттау жүйесі. Негізгі ережелер»-де баяндалған. Негізін қалаушы осы стандарт бойынша бұл жүйенің төмендегі кешенді стандарттарын қолдану қарастырылға: «Табиғат қорғау. Топырақ»; «Табиғат қорғау. Жер»; «Табиғат қорғау. Өсімдік әлемі»; «Табиғат қорғау. Жануарлар әлемі»; «Табиғат қорғау. Жер қойнауы», сондай-ақ ұйымдастыру-әдістемелік стандарттар кешені. Әрбір кешендегі стандарттар терминдер мен анықтамаларды белгілейді, кешендік нысандарды жіктейді.
Атмосфера әсіресе автокөлік және барлық техникалық құралдар ластауда. Олардың зияндылығын азайту үшін Ресейде мемлекеттік стандарттар ретінде БҰҰБЭК №24, 49, 83 ережелері енгізілген. Бұл ережелер ластаушы заттардың қалдықтарына қойылатын талаптарды белгілейді. Бұл іс-шаралар жүк машиналары мен автобустардың дизель қозғауыштарынан шығатын қалдықты (түтінді) 2-2,8 есе, жеңіл машина қозғауышынан шығатын зиянды заттарды (пайдаланылған газды бейтараптандырғыштар және этилденбеген бензинді қолдану жағдайында) шамамен 10 рет азайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар экологиялық жағдайды жақсарту үшін отын стандартына қорғасын мен марганец құрамы жөніндегі талаптар недәуір қатайтылады.
Табиғат қорғау іс-қызметін қамтамасыз етуде ҚР СТ ГОСТР ИСО 14001-2000 стандарты қомақты үлес иеленеді.
Мамандардың пікірі бойынша табиғат қорғауды үйлестіру құралы ретінде стандарттаудың тиімділігі қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнаманың даму деңгейімен анықталады. ҚР-нда бұл деңгей біршама төмен деп айтуға болады.
Еуропалық одақ, АҚШ, Канада елдерінің табиғат қорғау заңнамасына едәуір дамыған. Еуропада табиғат қорғау заңнамасына ең дамыған ел Германия. Бұл елдегі қоршаған ортаны қорғау саласының заң актілерінің саны 2000-ға жетеді. Бұлар осы саладағы барлық сұрақтарға байланысты анықтау, бақылау ережелері мен көптеген экологиялық нормаларды қамтиды. Осындай кен көлемде дамыған заңнама негізінде әзірленген экологиялық стандарттар қоршаған ортаның жағдайын бақылау әдістері, әр түрлі заттардың қоршаған ортаға әсерін бағалау, ластануды бағалау және алдын алу құрал жабдықтарының техникалық сипаттамасына арналады.
Достарыңызбен бөлісу: |