Бахишева с. М
|
Бахишева С.М (2)
| еркі мен
еркіндігі нәтижесінде аталган заңдылықтар, инварианттар, кұрылымдардың өзгеше гікемделу деңгейін кажет ететін деңгейге кетеріледі. Бүған тек диалог, әсерлену, ү ғынысу сипатындағы түсіну ар кылы ғана қол жеткізуге болады [19,6.60-75]. М.С.Каган айтқан «диалогтық - түсінушілік» кезқарас гуманитарлык ғылымдар үшін түсіндіруді жоққа шығармайды, «түсіну мен түсіндіру бірін бірі толықтырып түратын таным әрекеті ретінде кабылдануы тиіс» дейді, онын мәнісі таным процесінің кез - келген сэтінде танушы адам (немесе онын әрекеті, шығармасы) объект ретінде де, субъект ретінде де бола алады, бірак оның сипаттамасының толық берілуі үшін екеуінің де катар жүруі қажет болады [23, 6.72]. Әлеуметтік объектілерді жүйелі зерттеу ерекшеліктерін зерттеген В.Г.Афанасьев жүйелік түрғының алгоритміне сэйкес кұрылымдык көрінісін жасап ұсынды [14, 6.21-31]. Оның ойынша, әлеуметтік жүйелердін ішкі қасиеттері жүйелік - компоненттік, жүйелік - цүрылымдыц, жүйелік - қызметтік және жүйелік - интегративтік өзгешеліктермен сипатталады. Мысалы әлеуметтік жүйені жүйелік - компоненттік жағынан қарастыра отырып, біз онда заттық, процессуалдык, идеялык және адамдык компоненттер бар екенін көре аламыз. Оның негізгі компоненті әрқашан да әлеуметтік түлға адам болып табылады да, қалған компоненттері адамның санасы мен эрекеттеріне қатысты қарастырылады. Әлеуметтік жүйені жүйелік - цүрылымдъщ жағынан талдау барысында құрылым коғамға қатысты қарастырылып, қоғамның ішкі ұйымдастырылуы ретінде алынады да, ең алдымен адамдардың катынастарын, сонын ішінДе өндірістік катынастарын айқындайды. Әлеуметтік жүйені жүйелік- цызметтік жағынан қарастыру жүйенін өзінің және оның компоненттерінің белсенділігін арттыру түрлері мен тәсілдерін, жүйе мен оның компоненттерінің сақталуына ықпал ететін эрекет түрлерін, жүйе ішіндегі компоненттердің өзара байланыс түрлерін анықтауға мүмкіндік береді. Әлеуметтік жүйені жуйелік-интегративтік жағынан қарастыру жүйелілік факторы туралы, жүйенің өзгешеліктерін сақтай отырып оның өмір сүруі мен дамуын қамтамсыз ететін тетіктерді анықтау туралы мэселелерді шешуге мүмкіндік береді. Әлеуметтік жүйелердің басты жүйелілік факторларынын бірі оның өзін - өзі басцара алушылыгы, ягни, жүйенің өзінде оныц түтасгпызын, цызмет етуін, жетілдірілуі мен дамуыи қамтамсыз ететін тетіктер мен басцару факторларының болуы [14, 6.21-31]. Күрделі жэне козғалыс жағдайындағы жүйелерді талдау аркылы зерттеу объектілерінің жүйелігі мен тұтастығын тереңірек карастыру В.Н.Садовскийдің айтуы бойынша XX ғасырдың 70-80-жылдарынан казіргі кезге дейін жалғасып келеді. Олардың катарына тұраксыз динамикалык жүйелер туралы зерттеулер, көптік теориясына космша ретіндегі тұтастык логикасы туралы зерттеулері, В.С.Тюхтин, Л.И Василенко, А.И.Яблонский, т.б. күрделі жүйелерді талдау эдіснамасы жатқызыла алады. Бүл зерттеулерде элеуметтік жүйелермен қатар баска да күрделі жүйелерді: экологиялык жүйелер, күрделі машиналык жүйелер, т.б. қамтылған [73, 74]. Осы бағыттардағы күрделі жүйелердің дамуы туралы түсініктер негізінде күрделі жэне аса күрделі жүйелерді сипаттайтын нормативтер калыптаса бастады, мысалы: диагностикалъщ параметрлерінің жасалуы, типтердіц сипатталуы, гомеостаздыц (қозғалыссыздық жағдайындагы) жэне рефлексияльщ басқару принциптері, жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|