№ 10
дәріс
|
Тақырыбы: Органикалық әлемнің көптүрлілігі
Қарастырылатын сұрақтар (дәріс жоспары):
1. Вирустар және олардың негізгі ерекшеліктері
2. Бактериялар және олардың негізгі ерекшеліктері
3. Саңырауқұлақтар және мүктәрізділер
Дәрістің қысқаша мазмұны: Вирустарды вирусология ғылымы зерттейді. Вирусология ғылымының негізін орыс ғалымы Д.И. Ивановский қалаған.Ол ХІX ғасырдың аяғында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қоздырғыштары микробтардан да ұсак тіршілік иесінің әсерінен болатынын дәлелдеп, бірнеше енбектер жазған болатын. Тәжірибенің нәтижесіңде бұл аурудың әдеттегі бактерия- ларды сүзетін сүзгілер көзінен де өтіп және ол сүзінді сұйықтықты темекіге жұқтырса, темекіні сол аурумен кайтадан зақымдайтыны, зақымданған темекінің жапырақтары теңбілденіп, сарғаятыны далелдеңді. Зақымдалған темекі жапырағына арнаулы тексеру жүргізген сүзіңдіде кристалдардың бар екені анықталган 1935 жылы америка ғалымы У. Стенли бұл кристалдар темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін дәлелдеген болатын.Тұмаудың нағыз қоздырғышы 1933 жылы табылды. Тұмау індеті адам баласына шешек пен обадан кем тимеген.1918-1920 жылдары тұмаумен 500 миллиондай адам ауырып, оның 20 млн. қайтыс болған, ал мұның өзі бірінші дүние жүзілік соғыста қаза тапқандар санынан әлдеқайда көп екенің көрсетеді.Полиомиелит вирусы тұмау вирусымен салыстырғаңда өте кішкене, тез таралатын індет. 1916 жылы тек Нью-Йоркте полио- миелиттен 2 мыңдай адам өліп, 7 мыңдай адам сал ауруына душар болды. Бұл ауру әсіресе балалар арасыңда көп тараған, оның қоздырғышы әдетте тағам арқылы және ауамен де келіп түседі. Полиомиелит індеті Қазақстаңда, әсіресе, 1961 жылы кең өpic алды. Бұл аурудың қоздырғыштары жүйке жасушаларына еніп, адам қозғалы- сын басқаратын жүйкелерді бұзады да, жансыздандырады.. Вирус (латынша“вирус” - у) - тірі ағзалардың жасушасыз пішіні. Әрбір вирус нуклеин қышқылдары (ДНҚ немесе РНҚ) мен оны қоршаған ақуыздан тұрады. Вирустар тек басқа ағзалардың жасуша- ларында ғана тіршілік етіп, көбейе алады. Олар тірі ағзалардың барлығын уландырады. Вирустың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей және өсімдіктерді уландыратын 300-дей түрі белгілі. Олар улаңдырған жасушалар қалыпты дамуын бұзып, ағзада әр түрлі ісіктер (анкоген) тудырады екен.
|
